Język Polski
English
Struktury i kadry aparatu bezpieczeństwa zajmujące się rozpracowaniem zakonów na terenie województwa śląskiego/katowickiego w latach 1945–1989
Adam Dziurok
https://orcid.org/0000-0001-6631-0544
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach i Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Biogramdoktor habilitowany nauk humanistycznych, historyk, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, redaktor naczelny półrocznika popularnonaukowego „CzasyPismo. O Historii Górnego Śląska”, członek redakcji czasopisma "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989"
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 18 (2020), strony: 132-160
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/ARPRL201806
PDF
Abstrakt
W artykule przedstawiono struktury aparatu bezpieczeństwa i funkcjonariuszy UB/SB podejmujących działania operacyjne wobec zakonów na terenie województwa śląskiego/stalinogrodzkiego/katowickiego w latach 1945–1989. Analizie poddano kadrę i struktury antyzakonne na szczeblu wojewódzkim, w tym specjalne komórki podlegające strukturom wojewódzkim z siedzibą w Częstochowie (w latach 1958–1975). Artykuł składa się z trzech części: na początku omówiono antyzakonne struktury wojewódzkiego aparatu bezpieczeństwa w Katowicach zmieniające się na przestrzeni lat, w drugiej części przybliżono funkcjonariuszy pracujących „po zagadnieniu zakonów”, w trzeciej scharakteryzowano to środowisko pod względem pochodzenia, wykształcenia, postawy światopoglądowej, aktywności partyjnej, tradycji rodzinnych i powiązań resortowych.
Słowa kluczowe
Urząd Bezpieczeństwa • Służba Bezpieczeństwa • rozpracowywanie zakonów • Wydział IV KW MO w Katowicach • struktury aparatu bezpieczeństwa • kadra antyzakonna Department of Security • Security Service • intelligence operations against religious orders • Section IV • Voivodeship Headquarters of Citizens’ Militia in Katowice • security apparatus structures • operatives working against religious orders
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000
Dubiański W., Dziuba A., Dziurok A., Struktury i kadry wojewódzkiej bezpieki [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, oprac. zespół, Katowice 2009
Dziurok A., Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945–1956 w województwie śląskim/katowickim, Katowice 2012
Dziurok A., W walce z Kościołem i wolnością wyznania [w:] Fundament systemu zniewolenia. Z działalności wojewódzkich struktur Urzędu Bezpieczeństwa w Katowicach 1945–1956, red. A. Dziurok, A. Dziuba, Katowice 2009
Informacja o działalności komórek „D” pionu IV byłej Służby Bezpieczeństwa, „Biuletyn IPN” 2003, nr 1(24)
Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, oprac. zespół, Katowice 2009
Marecki J., Zakony pod presją bezpieki. Aparat bezpieczeństwa wobec wspólnot zakonnych na terenie województwa krakowskiego 1944–1975, Kraków 2009
Marek Ł., „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970,Katowice 2009
Marek Ł., Edmund Perek (1927–1992), zastępca naczelnika Wydziału IV KW MO / WUSW w Katowicach, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2006, nr 2(4)
Marek Ł., Wydział IV SB KW MO/WUSW w Katowicach (1962–1989). Struktura, kierownictwo, zakres działania, "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989" 2006, nr 1(3)
Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, red. A. Dziurok, Warszawa 2004
Musiał F., Departament IV MSW w latach 1962–1989. Przyczynek do monografii [w:] Instrukcje, wytyczne, okólniki dyrektor Departamentu V MBP dotyczące działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w latach 1945–1953, wybór i oprac. A. Dziurok, J. Marecki, F. Musiał, wstęp A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2012
Noszczak B., Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956, Warszawa 2008
Ruch pielgrzymkowy na Jasną Górę 1945–1989. Wybór dokumentów, red. W.P. Wlaźlak, A. Sznajder, Katowice 2009
Zamiatała D., Zakony męskie w polityce władz komunistycznych w Polsce w latach 1945–1989, t. 1: Problematyka organizacyjno-personalna, Kielce 2009
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Adam Dziurok, Relacje prokuratur powszechnych z organami bezpieczeństwa w województwie śląskim w latach 1945–1947 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 21 (2023)
- Adam Dziurok, „Nasz stosunek do Ślązaków”. Referat opracowany Departamencie Więziennictwa i Obozów Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (2 kwietnia 1946 r.) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(13) (2015)
- Adam Dziurok, „Ignorować Wyszyńskiego. My go przeżyjemy i zwyciężamy”. Notatka z wykładu wicedyrektora Departamentu IV MSW płk. Zenona Gorońskiego z kwietnia 1969 r. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 2(4) (2006)
- Adam Dziurok, „W matni” – kontakty księdza Wiktora Skworca ze Służbą Bezpieczeństwa , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(6) (2008)
