View Vol. 43 No. 1 (2024)

Vol. 43 No. 1 (2024)

ISSN:
1427-7476

Section: Eseje

Activities of the Judiciary in Political Cases under Martial Law

Remembrance and Justice, Vol. 43 No. 1 (2024), pages: 31-50

Publication date: 2024-08-09

https://doi.org/10.48261/PIS244302

Abstract

After the imposition of martial law the judiciary was “cleansed” of individuals (including judges and prosecutors) who had become involved in the Solidarity trade union after its inception, and who, after 13 December 1981, did not recognize this involvement as a mistake and were therefore considered “extremists” by the authorities. This was to restore the rulers’ full control over the judiciary, which under martial law was intended to be used to crack down on the political opponents (opposition activists) and to intimidate those who were willing to protest against the curtailment of rights. The prosecutors and judges who remained in the profession were therefore subject to virtually constant pressure from the communist authorities (from the Political Bureau of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party to the commissars – plenipotentiaries of the Committee for National Defense). As a result, the judiciary became – although not without problems – one of the pillars of martial law regime. However, it is worth noting that this was a “merit” of only a part and not the entire community of prosecutors and judges. Martial law was also, it should be recalled, a period of huge involvement of the military justice system, whose scope of action was significantly increased, including entrusting it with a conciderable portion of the most important political cases.


Archiwum Akt Nowych, KC PZPR V/171; V/179;

Archiwum Akt Nowych, Wydział Administracyjny, sygn. 577.

Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości 7/189.

Archiwum Akt Nowych, Prokuratura Generalna PRL, 6/244; 34/3; 34/13; 35/3.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, AIPN 2278/36; 2278/37; 2278/38; 2278/39; 2280/4; 2280/5; 2280/25; 2280/27; 2280/30.

Archiwum Sądu Okręgowego w Płocku, 4311/1.

Dziennik Ustaw 1981, nr 29.

Główne kierunki działania resortu sprawiedliwości w 1982 roku, Ministerstwo Sprawiedliwości, Warszawa 1983.

Konferencja prezesów sądów wojewódzkich i okręgowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych oraz sekretarzy POP przy tych sądach 12–13 marca 1982 r., „Biuletyn Sądowy” 1982, nr 6.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa, 1982/3/15, LEX, nr 22499.

Procesy polityczne działaczy NSZZ „Solidarność” w Łodzi w okresie stanu wojennego, wybór i oprac. S. Pilarski, współpraca K. Kolasa, Łódź 2013.

Adamowicz P., Gawryś F., Nieczysty wymiar sprawiedliwości, „Rzeczpospolita”, 29 XII 2001.

Dobosz A., Sędziowie sprawiedliwi, „Rzeczpospolita”, dodatek „Plus Minus”, 28–29 I 2006.

Majchrzak G., Kolegia ds. wykroczeń – zapomniany filar stanu wojennego, „Gazeta Polska” 2021, nr 49 (dodatek IPN).

Majchrzak G., Wyroki śmierci w stanie wojennym, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2002, nr 11.

Majchrzak G., Zapomniane kary śmierci, „Gazeta Polska” 2009, nr 50.

Niech mnie pani nie wzrusza [rozmowa M. Łazowskiej z W. Siekluckim], „Kurier Poranny”, 30 V 2008.

Nowak M., Bunt prokuratorów, „Trybuna Opolska”, 16–17 XII 2006.

Podemski S., Przeciwko dekretom stanu wojennego, „Gazeta Wyborcza”, 28–29 IX 2002.

Sprostowanie Aleksandra Herzoga, w 1981 r. przewodniczącego Krajowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Pracowników Prokuratury PRL, i Stefana Śnieżko, w 1981 r. członka Krajowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Pracowników Prokuratury PRL, w sprawie artykułu G. Majchrzaka, „Jeden z filarów stanu wojennego” z 13 grudnia 2001 r., „Rzeczpospolita”, 15 XII 2001.

Wróblewski B., Tajemnica pożółkłej teczki, „Gazeta Stołeczna”, 7–8 I 2006.

https://polskiemiesiace.ipn.gov.pl/mie/form/r54914156,6422.html (dostęp 19 III 2024 r.).

https://polskiemiesiace.ipn.gov.pl/mie/form/r4584292350,122.html (dostęp 19 III 2024 r.).

http://www.13grudnia81.pl/sw/represje/sprawy-karne/16567,Sprawy-karne.html (dostęp 19 III 2024 r.).

Dzieje Płocka, t. III: Historia miasta w latach 1945–2020, red. G. Gołębiewski, T. Piekarski, Płock 2020.

Friszke A., Sprawa jedenastu. Uwięzienie przywódców NSZZ „Solidarność” i KSS „KOR” 1981–1984, Kraków 2017.

Kauba K., Orzecznictwo stanu wojennego, „Przegląd Sądowy” 1992, nr 5–6.

„Kontynuowali działalność związkową…”. Sądzeni z powodów politycznych w województwie gdańskim w latach 1981–1983, oprac. A. Kazański, biogramy A. Kazański, M. Węgliński, Gdańsk 2012.

Kozłowski T., Polityczne sterowanie systemem wymiaru sprawiedliwości PRL po 1956 r. Casus funkcjonowania „zespołów” do spraw procesów politycznych w latach 1964–1982, „Dzieje Najnowsze” 2015, z. 4.

Majchrzak G., Dekrety stanu wojennego – kulisy powstania, „Wolność i Solidarność” 2022, nr 13.

Majchrzak G., „Wymiar sprawiedliwości” po 13 grudnia 1981 r. [w:] Wkład krakowskiego i ogólnopolskiego środowiska prawniczego w budowę podstaw ustrojowych III Rzeczypospolitej (1980–1994). Projekty i inicjatywy ustawodawcze, ludzie, dokonania, oceny, red. S. Grodziski, Kraków 2018.

Niewiński K., „PZPR a sądownictwo w latach 1980–1985. Próby powstrzymania »solidarnościowej« rewolucji”, praca doktorska napisana w Zakładzie Historii Państwa i Prawa, Białystok 2016 (mps).

Pleskot P., Sądy bezprawia. Wokół procesów politycznych organizowanych w Warszawie (1944–1989), Warszawa 2020.

Prawa człowieka i obywatela w PRL. 13 XII 1981 – 31 XII 1982, Paryż 1983.

Rakowski M.F., Dzienniki polityczne 1981–1983, Warszawa 2004.

Strzembosz A., Stanowska M., Sędziowie warszawscy w czasie próby 1981–1988, Warszawa 2005.

Most read articles by the same author(s)

                            View Vol. 43 No. 1 (2024)

Vol. 43 No. 1 (2024)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2024-08-09

Dział: Eseje