Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Prawdziwa solidarność zamiast deklaratywnej przyjaźni. Polskie protesty przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 r.
Grzegorz Majchrzak
https://orcid.org/0000-0002-9267-7769
Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 35 Nr 1 (2020), strony: 141-171
Data publikacji: 2020-06-30
https://doi.org/10.48261/pis203507
PDF
Abstrakt
Wbrew nader żywotnym do dzisiaj stereotypom Polacy nie poparli masowo inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w sierpniu 1968 r. Można wręcz powiedzieć, że propagandową przyjaźń i braterstwo zastąpiła wtedy szczera, niewymuszona solidarność. Wielu Polaków w różny sposób – od słów do czynów – wystąpiło przeciwko „bratniej pomocy” lub też okazało swą sympatię Czechom i Słowakom. Stało się tak nie tylko w PRL, ale również na emigracji na Zachodzie czy w samej Czechosłowacji. Najbardziej tragicznym tego przejawem było samospalenie Ryszarda Siwca we wrześniu 1968 r. na Stadionie Dziesięciolecia. Co zresztą może zaskakiwać, skala protestów – w przypadku ulotek i napisów – była nawet dwukrotnie większa niż w Marcu ’68. Polacy okazali się zadziwiająco solidarni z Czechami i Słowakami, mimo pacyfikacji niepokornej części społeczeństwa kilka miesięcy wcześniej, okresu wakacyjnego, resentymentów antyczeskich, a także peerelowskiej propagandy i grożącym im represji (zatrzymania, aresztowania, skazania na więzienie, wyrzucenie z pracy czy studiów). Dzisiaj postawa tych, którzy wówczas mieli odwagę wystąpić przeciwko „bratniej pomocy” dla Czechosłowacji, może być dla nas powodem do dumy, w przeciwieństwie do wstydu związanego z udziałem w inwazji ludowego Wojska Polskiego.
Słowa kluczowe
Czechosłowacja • inwazja wojsk Układu Warszawskiego • PRL • reakcje społeczne • protesty Czechoslovakia • invasion by Warsaw Pact forces • PRL • social reactions • protests
Bibliografia
Kisielewski S., Dzienniki, Warszawa 1996.
Kornel Morawiecki . Autobiografia, rozm. A. Adamski, Warszawa 2017.
List otwarty Plenum Zarządu Głównego Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Czechosłowacji do prezydenta Ludvíka Svobody, do sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji Alexandra Dubčeka i przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego Josefa Smrkovskýego z 27 VIII 1968 r., „Zwrot” 1968, nr 9.
Operacja „Podhale” . Służba Bezpieczeństwa wobec wydarzeń w Czechosłowacji 1968–1970, oprac. Ł. Kamiński, G. Majchrzak, Warszawa 2008.
[Oświadczenie Zarządu Głównego Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej w Czechosłowacji], „Głos Ludu”, 22 VIII 1968.
Adamski A., Romuald Winciorek [w:] Encyklopedia Solidarności, http://www.encysol.pl/wiki/Romuald_Winciorek.
Adamski A., Sołtysik Ł., Olesiewicz Ryszard [w:] Encyklopedia Solidarności . Opozycja w PRL 1976–1989, t. 2, Warszawa 2012.
Bereszyński Z., Dramat Praskiej Wiosny z perspektywy Śląska Opolskiego (mps w posiadaniu autora). Boruń K., Bogusława Blajfer [w:] Opozycja w PRL . Słownik biograficzny 1956–89, t. 3, red. J. Skórzyński, P. Sowiński, M. Strasz, Warszawa 2006.
Brzostek B., Jerzy Andrzejewski [w:] Opozycja w PRL . Słownik biograficzny 1956–89, t. 1, red. J. Skórzyński, P. Sowiński, M. Strasz, Warszawa 2000.
Chmura S., Jacek Swałtek [w:] Encyklopedia Solidarności, http://www.encysol.pl/wiki/Jacek_Swa%C5%82tek.
Dąbrowski M., Gregorowicz Jerzy [w:] Encyklopedia Solidarności . Opozycja w PRL 1976–1989, t. 2, Warszawa 2012.
Gałwiaczek T., Plaminiak Gabriel Konstanty [w:] Encyklopedia Solidarności . Opozycja w PRL 1976–1989, t. 2, Warszawa 2012.
Inwazja 1968, katalog wystawy, Warszawa 2008.
Inwazja na Czechosłowację 1968 . Perspektywa rosyjska, red. J. Pazderka, Warszawa 2015.
Jasiczek H., Zostań człowiekiem, „Zwrot” 1968, nr 9.
Kalous J., Reakcje społeczeństwa czechosłowackiego na udział Polski w interwencji 1968 roku [w:] Wokół Praskiej Wiosny . Polska i Czechosłowacja w 1968 roku, red. Ł. Kamiński, Warszawa 2004.
Kamiński Ł., Blažek P., Majewski G., Ponad podziałami . Historia Solidarności PolskoCzechosłowackiej, Wrocław 2009.
Kamiński Ł., Reakcje społeczeństwa Dolnego Śląska na interwencję wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji [w:] Opozycja i opór społeczny w Polsce po 1956 roku, t. 1, Warszawa 2011.
Kamiński Ł., Ręce precz od Czechów! Polacy wobec inwazji na Czechosłowację w 1968 r., „Więź” 2004, nr 7.
Ligarski S., Majchrzak G., Artyści, PRL i bezpieka, Łódź 2018.
Łątkowska M., Adamski A., Morawiecki Kornel [w:] Encyklopedia Solidarności . Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, Warszawa 2010.
Majchrzak G., Kryptonim „Herb”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, nr 8–9. Majchrzak G., Mroźny sierpień, „Polityka”, 23 VIII 2008.
Majchrzak G., Operacja „Podhale” [w:] Wokół Praskiej Wiosny . Polska i Czechosłowacja w 1968 roku, red. Ł. Kamiński, Warszawa 2004.
Majchrzak G., Podejrzane listy, „Polityka”, 23 VIII 2003.
Majchrzak G., Samospalenie Ryszarda Siwca: Ginę, żeby nie zginęła wolność!, „Rzeczpospolita”, dodatek „Plus Minus”, 17 VIII 2018.
Majchrzak G., Służba Bezpieczeństwa PRL a Praska Wiosna [w:] Aparat bezpieczeństwa, propa ganda a Praska Wiosna. Zbiór materiałów z konferencji międzynarodowej, Praga, 7–9 września 2008 r ., Praga 2009.
Miśkiewicz P., Adam Giera [w:] Encyklopedia Solidarności . Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, Warszawa 2010.
Po dniach próby, „Zwrot” 1968, nr 9.
Przeczek W., Sikora W., Paczemu?, „Głos Ludu”, 22 VIII 1968.
Pustułka A., Każda z 10 minut trwania protestu kosztowała ją miesiąc więzienia, „Polski Dziennik Zachodni”, 23 VIII 2013.
Rapacki M., Niech żyje wolna CSRS!, „Gazeta Wyborcza”, 12 IV 2008.
Rok 1968 . Środek peerelu, Warszawa 2008.
Sielezin J.R., Kornel Morawiecki [w:] Opozycja w PRL . Słownik biograficzny 1956–89, t. 2, red. J. Skórzyński, P. Sowiński, M. Strasz, Warszawa 2002.
Urban J., Alfabet Urbana . Od A do Z, Warszawa 1990.
Włodek M., Taternicy przeciw agresji na Czechosłowację, „Gazeta Wyborcza”, 15 IX 2008.
Wytrwamy!, „Głos Ludu”, 22 VIII 1968.
Zwiernik P., Reakcje społeczeństwa Polski zachodniej na wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji w 1968 roku, „Slavia Occidentalis” 2004, R. 61.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Grzegorz Majchrzak, Bogusław Kopka, Raport "O służbie bezpieczeństwa publicznego" z 1946 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 3 Nr 1 (2003)
- Grzegorz Majchrzak, Początki „ochrony” NSZZ „Solidarność” przez Służbę Bezpieczeństwa (wrzesień 1980 – kwiecień 1981) , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 4 Nr 2 (2003)
- Grzegorz Majchrzak, Rozmowy z „Panem Cogito”. Zbigniew Herbert na celowniku peerelowskiego wywiadu , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 33 Nr 1 (2019)
- Grzegorz Majchrzak, Operacja kryptonim „Jocker“. Rozpracowanie Agencji Prasowej „Solidarności” przez Służbę Bezpieczeństwa , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 9 Nr 1 (2006)
- Grzegorz Majchrzak, [Recenzja] Stan wojenny w Polsce. Dokumenty i materiały archiwalne 1981-1983, praca zbiorowa pod red. Tadeusza Walichnowskiego, Wydawnictwo Commandor, Warszawa 2001, ss. 488 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 1 Nr 1 (2002)
- Grzegorz Majchrzak, Tomasz Kozłowski, Rozmowy ppłk. Władysława Iwańca z przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechem Wałęsą , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 31 Nr 1 (2018)
- Grzegorz Majchrzak, [Recenzja] Andrzej Paczkowski, Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy lipiec 1980–styczeń 1982, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002, ss. 331 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 2 Nr 2 (2002)
- Grzegorz Majchrzak, Działalność wymiaru sprawiedliwości w sprawach politycznych w stanie wojennym , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 43 Nr 1 (2024)
