Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Działalność wymiaru sprawiedliwości w sprawach politycznych w stanie wojennym
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 43 Nr 1 (2024), strony: 31-50
Data publikacji: 2024-08-09
https://doi.org/10.48261/PIS244302
PDF
Abstrakt
Po wprowadzeniu stanu wojennego wymiar sprawiedliwości został „oczyszczony” z osób (m.in. sędziów i prokuratorów), które po powstaniu NSZZ „Solidarność” zaangażowały się w jego działalność, a po 13 grudnia 1981 r. nie uznały tej aktywności za błąd i zostały w związku z tym uznane przez władze za „ekstremę”. Miało to przywrócić pełną kontrolę rządzących nad sądownictwem, które w stanie wojennym zamierzano wykorzystać do rozprawy z przeciwnikami politycznymi (działaczami opozycji) oraz do zastraszania tych, którzy byli skłonni protestować przeciwko ograniczaniu praw społeczeństwa. Prokuratorzy i sędziowie, którzy pozostali w zawodzie, podlegali w związku z tym właściwie stałej presji władz PRL (od Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej po komisarzy-pełnomocników Komitetu Obrony Kraju). W efekcie władza sądownicza stała się – choć nie bez problemów – jednym z filarów reżimu stanu wojennego. Jednak, co warto podkreślić, było to „zasługą” jedynie części, a nie całego środowiska sędziów i prokuratorów. Stan wojenny był też – co trzeba przypomnieć – okresem ogromnego zaangażowania wojskowego wymiaru sprawiedliwości, którego zakres działania znacząco zwiększono, m.in. powierzając mu istotną część najważniejszych spraw politycznych.
Słowa kluczowe
wymiar sprawiedliwości • stan wojenny • represje justice system • martial law • repression
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych, KC PZPR V/171; V/179;
Archiwum Akt Nowych, Wydział Administracyjny, sygn. 577.
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości 7/189.
Archiwum Akt Nowych, Prokuratura Generalna PRL, 6/244; 34/3; 34/13; 35/3.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, AIPN 2278/36; 2278/37; 2278/38; 2278/39; 2280/4; 2280/5; 2280/25; 2280/27; 2280/30.
Archiwum Sądu Okręgowego w Płocku, 4311/1.
Dziennik Ustaw 1981, nr 29.
Główne kierunki działania resortu sprawiedliwości w 1982 roku, Ministerstwo Sprawiedliwości, Warszawa 1983.
Konferencja prezesów sądów wojewódzkich i okręgowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych oraz sekretarzy POP przy tych sądach 12–13 marca 1982 r., „Biuletyn Sądowy” 1982, nr 6.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa, 1982/3/15, LEX, nr 22499.
Procesy polityczne działaczy NSZZ „Solidarność” w Łodzi w okresie stanu wojennego, wybór i oprac. S. Pilarski, współpraca K. Kolasa, Łódź 2013.
Adamowicz P., Gawryś F., Nieczysty wymiar sprawiedliwości, „Rzeczpospolita”, 29 XII 2001.
Dobosz A., Sędziowie sprawiedliwi, „Rzeczpospolita”, dodatek „Plus Minus”, 28–29 I 2006.
Majchrzak G., Kolegia ds. wykroczeń – zapomniany filar stanu wojennego, „Gazeta Polska” 2021, nr 49 (dodatek IPN).
Majchrzak G., Wyroki śmierci w stanie wojennym, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2002, nr 11.
Majchrzak G., Zapomniane kary śmierci, „Gazeta Polska” 2009, nr 50.
Niech mnie pani nie wzrusza [rozmowa M. Łazowskiej z W. Siekluckim], „Kurier Poranny”, 30 V 2008.
Nowak M., Bunt prokuratorów, „Trybuna Opolska”, 16–17 XII 2006.
Podemski S., Przeciwko dekretom stanu wojennego, „Gazeta Wyborcza”, 28–29 IX 2002.
Sprostowanie Aleksandra Herzoga, w 1981 r. przewodniczącego Krajowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Pracowników Prokuratury PRL, i Stefana Śnieżko, w 1981 r. członka Krajowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Pracowników Prokuratury PRL, w sprawie artykułu G. Majchrzaka, „Jeden z filarów stanu wojennego” z 13 grudnia 2001 r., „Rzeczpospolita”, 15 XII 2001.
Wróblewski B., Tajemnica pożółkłej teczki, „Gazeta Stołeczna”, 7–8 I 2006.
https://polskiemiesiace.ipn.gov.pl/mie/form/r54914156,6422.html (dostęp 19 III 2024 r.).
https://polskiemiesiace.ipn.gov.pl/mie/form/r4584292350,122.html (dostęp 19 III 2024 r.).
http://www.13grudnia81.pl/sw/represje/sprawy-karne/16567,Sprawy-karne.html (dostęp 19 III 2024 r.).
Dzieje Płocka, t. III: Historia miasta w latach 1945–2020, red. G. Gołębiewski, T. Piekarski, Płock 2020.
Friszke A., Sprawa jedenastu. Uwięzienie przywódców NSZZ „Solidarność” i KSS „KOR” 1981–1984, Kraków 2017.
Kauba K., Orzecznictwo stanu wojennego, „Przegląd Sądowy” 1992, nr 5–6.
„Kontynuowali działalność związkową…”. Sądzeni z powodów politycznych w województwie gdańskim w latach 1981–1983, oprac. A. Kazański, biogramy A. Kazański, M. Węgliński, Gdańsk 2012.
Kozłowski T., Polityczne sterowanie systemem wymiaru sprawiedliwości PRL po 1956 r. Casus funkcjonowania „zespołów” do spraw procesów politycznych w latach 1964–1982, „Dzieje Najnowsze” 2015, z. 4.
Majchrzak G., Dekrety stanu wojennego – kulisy powstania, „Wolność i Solidarność” 2022, nr 13.
Majchrzak G., „Wymiar sprawiedliwości” po 13 grudnia 1981 r. [w:] Wkład krakowskiego i ogólnopolskiego środowiska prawniczego w budowę podstaw ustrojowych III Rzeczypospolitej (1980–1994). Projekty i inicjatywy ustawodawcze, ludzie, dokonania, oceny, red. S. Grodziski, Kraków 2018.
Niewiński K., „PZPR a sądownictwo w latach 1980–1985. Próby powstrzymania »solidarnościowej« rewolucji”, praca doktorska napisana w Zakładzie Historii Państwa i Prawa, Białystok 2016 (mps).
Pleskot P., Sądy bezprawia. Wokół procesów politycznych organizowanych w Warszawie (1944–1989), Warszawa 2020.
Prawa człowieka i obywatela w PRL. 13 XII 1981 – 31 XII 1982, Paryż 1983.
Rakowski M.F., Dzienniki polityczne 1981–1983, Warszawa 2004.
Strzembosz A., Stanowska M., Sędziowie warszawscy w czasie próby 1981–1988, Warszawa 2005.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Grzegorz Majchrzak, Prawdziwa solidarność zamiast deklaratywnej przyjaźni. Polskie protesty przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 r. , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 35 Nr 1 (2020)
- Grzegorz Majchrzak, Bogusław Kopka, Raport "O służbie bezpieczeństwa publicznego" z 1946 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 3 Nr 1 (2003)
- Grzegorz Majchrzak, Początki „ochrony” NSZZ „Solidarność” przez Służbę Bezpieczeństwa (wrzesień 1980 – kwiecień 1981) , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 4 Nr 2 (2003)
- Grzegorz Majchrzak, [Recenzja] Stan wojenny w Polsce. Dokumenty i materiały archiwalne 1981-1983, praca zbiorowa pod red. Tadeusza Walichnowskiego, Wydawnictwo Commandor, Warszawa 2001, ss. 488 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 1 Nr 1 (2002)
- Grzegorz Majchrzak, Operacja kryptonim „Jocker“. Rozpracowanie Agencji Prasowej „Solidarności” przez Służbę Bezpieczeństwa , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 9 Nr 1 (2006)
- Grzegorz Majchrzak, Rozmowy z „Panem Cogito”. Zbigniew Herbert na celowniku peerelowskiego wywiadu , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 33 Nr 1 (2019)
- Grzegorz Majchrzak, Tomasz Kozłowski, Rozmowy ppłk. Władysława Iwańca z przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechem Wałęsą , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 31 Nr 1 (2018)
- Grzegorz Majchrzak, [Recenzja] Andrzej Paczkowski, Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy lipiec 1980–styczeń 1982, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002, ss. 331 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 2 Nr 2 (2002)
Podobne artykuły
- Cecylia Kuta, Represje karne wobec działaczy drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w okresie stanu wojennego , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 43 Nr 1 (2024)
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
