Pokaż  Nr 23 (2025)

Nr 23 (2025)

ISSN:
1733-6996

eISSN:
2957-1707
Dział: Artykuły i studia: Varia

Teatr na Tarczyńskiej w fotoplastykonie Służby Bezpieczeństwa. Zabójstwo Bohdana Piaseckiego a akcja krypt. „Zapałki”

Zbigniew Łagosz

https://orcid.org/0000-0003-2297-9988

Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

Zbigniew Łagosz (ur. 1976) – religioznawca, autor prac dotyczących ezoteryzmu, biograf Czesława Czyńskiego. Absolwent Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, tytuł doktora otrzymał w 2011 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Autor monografii poświęconych osobie Czesława Czyńskiego i ponad osiemdziesięciu artykułów traktujących w sposób naukowy o ezoteryce, w tym poświęconych uwikłaniu rodzimych jej przedstawicieli we współpracę z aparatem bezpieczeństwa PRL. Współtwórca i zastępca redaktora naczelnego czasopisma  „Hermaion”.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 23 (2025), strony: 370-393

Data publikacji: 2025-12-23

https://doi.org/10.48261/ARPRL252313

Abstrakt

Tekst stanowi analizę akcji krypt. „Zapałki”, skierowanej przeciwko środowisku Teatru na Tarczyńskiej. Czynności operacyjne podjęte w tej sprawie były odpryskiem niezwykle szerokiej i bardzo głośnej akcji krypt. „Zagubiony”, dotyczącej uprowadzenia Bohdana Piaseckiego, syna polskiego przedwojennego nacjonalisty Bolesława Piaseckiego, współzałożyciela Obozu Narodowo-Radykalnego. Celem prymarnym poniższej analizy jest ukazanie interakcji między kulturą alternatywną a aparatem bezpieczeństwa poprzez szerszą lokację tego problemu w nurcie badań nad cenzurą i nadzorem życia kulturalnego w PRL. Artykuł śledzi losy Mirona Białoszewskiego, Lecha „Emfazego” Stefańskiego i innych twórców Teatru na Tarczyńskiej, inwigilowanych przez Służbę Bezpieczeństwa pod pozorem rzekomej możliwości ich uczestnictwa w porwaniu i morderstwie Bohdana Piaseckiego.


Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).

Kurski J., Portret wodza, „Magazyn Gazeta” 1994, nr 28 (dodatek do „Gazety Wyborczej”, 15 VII 1994).

Stefański L.E., Budzenie i rozwijanie zdolności parapsychicznych metodą DU, „Trzecie Oko. Biuletyn psychotronika” 1986, nr 10 (34).

Zabójcy syna polskiego polityka żyją w Izraelu, „Ma’ariv”, 13 III 1966.

Białoszewski M., Tajny dziennik, Kraków 2021.

Stefański L., O Teatrze na Tarczyńskiej trzydzieści lat później [w:] Miron. Wspomnienia o poecie, red. H. Kirchner, Warszawa 1996.

Mularczyk A., „Matajawaslawy” leżą w Śródmieściu [w:] K. Kąkolewski, A. Mularczyk, Metryki do wglądu, Warszawa 1963.

Przetakiewicz Z., Od ONR do PAX-u, Warszawa 2010. Wasiutyński W., Dzieła wybrane, t. 1, red. W. Turek, Gdańsk 1999.

Ambroziak N., Grzyby, wiersze i skamieliny. Psychodeliczna szkoła przetrwania Bogusława Choińskiego, „Twórczość” 2019, nr 9.

Ambroziak N., Twórcza jednostka i jej inni. Związki Mirona Białoszewskiego z grupą kobyłecką, Warszawa 2020.

Bartelski L.M., Polscy pisarze współcześni 1939–1991. Leksykon, Gdańsk 2000.

Bednarek S., Beckenheim W., Jastrzębski J., New Age. Encyklopedia Nowej Ery, Wrocław 2008.

Burkot S., Miron Białoszewski, Warszawa 1992.

Ceranka P., Ludzie Klubu Krzywego Koła, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 2007, z. 159.

Ciechan M., „Od pokoju do teatru. Lech Emfazy Stefański w Teatrze na Tarczyńskiej”, praca magisterska napisana pod kierunkiem L. Śliwonika, Warszawa 2009.

Czerniak A., Legenda o Teatrze na Tarczyńskiej, „Dialog” 1996, nr 5–6.

Czerniewska K., Gaber i pani fantazja. Surrealizm stosowany, Warszawa 2012.

Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990.

Engelgard J., Wielka gra Bolesława Piaseckiego, Warszawa 2008.

Friszke A., Między wojną a więzieniem 1945–1953. Młoda inteligencja katolicka, Warszawa 2015.

Friszke A., Początki Klubu Krzywego Koła, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 2004, z. 149.

Friszke A., Rok 1956 [w:] A. Friszke, D. Stola, J. Eisler, Kierownictwo PZPR w czasie kryzysów 1956, 1968 i 1970, Warszawa 2000.

Friszke A., Rok 1956 [w:] Centrum władzy w Polsce 1948–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003.

Garbal Ł., Jan Józef Lipski. Biografia źródłowa 1926–1968, t. 1, Warszawa 2018.

Garbal Ł., Prezydent opozycji. Krótka biografia Jana Józefa Lipskiego, Warszawa 2017.

Hanegraaff W.J., Esotericism and the Academy. Rejected Knowledge in Western Culture, Cambridge 2012.

Hanegraaff W.J., Esotericism [w:] Dictionary of Gnosis & Western Esotericism, red. W.J. Hanegraaff, Leiden 2006.

Hanegraaff W.J., The Birth of Esotericism from the Spirit of Protestantism, „Aries” 2010, nr 2.

Hlebowicz J., Wicenty D., Uzdrowiciele jako zjawisko społeczne w Polsce w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku – próba analizy, „Kultura i Społeczeństwo” 2023, nr 4.

Janczewska-Sołomko K., Leksykon polskich muzyków pedagogów, Kraków 2008.

Jedlicki W., Chamy i Żydy, „Kultura” (Paryż) 1962, nr 12 (182).

Jedlicki W., Klub Krzywego Koła, Paryż 1963.

Kisielewski T., Październik 1956. Punkt odniesienia. Mozaika faktów i poglądów. Impresje historyczne, Warszawa 2001.

Krok T., Afera teozofów. Siatka wywiadowcza mjr. Andrzeja Czaykowskiego (1949–1951), Warszawa 2025.

Krok T., Działalność kpt. Juliusza Wilczura-Garzteckiego w Polskiej Misji Wojskowej Likwidacyjnej w Rzymie, „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały” 2023, nr 21.

Krok T., Studium agenta celnego na przykładzie działań inwigilacyjnych byłego oficera kontrwywiadu AK Juliusza Wilczura-Garzteckiego wobec kpt. Jerzego Lewszeckiego (część I), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2022, nr 20.

Krok T., Studium agenta celnego na przykładzie działań inwigilacyjnych byłego oficera kontrwywiadu AK Juliusza Wilczura-Garzteckiego wobec kpt. Jerzego Lewszeckiego (część II), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2023, nr 21.

Łagosz Z., Aparat represji wobec Roberta Waltera i jego działalności na kanwie masonerii ezoterycznej rytu Memphis-Misraim, „Hermaion” 2015, nr 4.

Łagosz Z., Czesław Czyński. Czarny adept, Warszawa 2017.

Łagosz Z., Ezoterycy na służbie, czyli krótka historia współpracy środowisk ezoteryków ze służbami bezpieczeństwa na przykładzie Lecha Stefańskiego, „Hermaion” 2019, nr 5.

Łagosz Z., Mit polskiego satanizmu. Czesław Czyński – proces, którego nie było, „Hermaion” 2012, nr 1.

Łagosz Z., Na obrzeżach religii i filozofii. Czesław Czyński, „Nomos. Kwartalnik religioznawczy” 2006, nr 53/54.

Łagosz Z., Polska myśl magiczna XX wieku na przykładzie Cz. Czyńskiego, „Furor Divinus” 2008, nr 1.

Łagosz Z., Przez wodę i ogień. Alians Andrzeja Wiercińskiego ze Służbą Bezpieczeństwa – zarys problematyki, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2020, nr 20.

Łagosz Z., Punar Bhava. Czesław Czyński i Aleister Crowley w świetle XX-wiecznej tradycji ezoterycznej, Gdynia 2016.

Łagosz Z., TW „Mara” i „Personaliści” – gra operacyjna Służby Bezpieczeństwa wobec Jerzego Prokopiuka, „Inskrypcje” 2022, R. 10, z. 2 (19).

Machcewicz P., Polski rok 1956, Warszawa 1993.

Machcewicz P., Zmiana czy kontynuacja? Polska przed i po Październiku ’56 [w:] PRL. Trwanie i zmiana, red. D. Stola, M. Zaremba, Warszawa 2003.

Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2015.

Musiał Z., Wolniewicz B., Psychotronika jako neookultyzm, „Studia Filozoficzne” 1975, nr 7 (116).

Muszyński W.J., Bolesław Piasecki. Między grą o przetrwanie a ideowym konformizmem [w:] Oblicza zdrady?, red. K. Krajewski, Warszawa 2021.

Muszyński W.J., Bolesław Piasecki. Początki drogi (1915–1944), Warszawa 2023.

Obserwacja w służbie SB. Studia i szkice, red. M. Komaniecka-Łyp, Kraków 2022.

Piotrowski I., Kohelet z ulicy Karolkowej. Ludwik Hering i niedomknięta epoka przedmieścia [w:] „Gęściocha”. Białoszewski nieosobny, red. A. Karpowicz, I. Piotrowski, Warszawa 2023 („MiroFor” 2023, t. 3).

Raina P., Mord rytualny. Kulisy zabójstwa Bohdana Piaseckiego, Warszawa 2021.

Rokicki K., Służba Bezpieczeństwa wobec inteligencji twórczej od Października ’56 do Marca ’68, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2006, nr 2 (10).

Rowiński G., Purzycka M., Inne niebo, Warszawa 1998.

Rudnicki S., Falanga. Ruch Narodowo-Radykalny, Warszawa 2018.

Rudnicki S., „Zagubiony”– Bohdan Piasecki. Najdłuższe śledztwo PRL, Warszawa 2023.

Sobolewski T., Człowiek Miron, Kraków 2012.

Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Warszawa–Poznań 2014.

Stępień M.B., Okultyzm. Studium ezoteryki zachodniej, Lublin 2015.

Śleszyński W., Obóz odosobnienia w Berezie Kartuskiej 1934–1939, Białystok 2003.

Topor R., Teatr na Tarczyńskiej, 1955–1958, Warszawa 1996.

Wilamowski J., Dyrektywa milczeć! Kulisy porwania i zabójstwa Bohdana Piaseckiego w 1957 roku, Warszawa 2013.

Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Łagosz, Z. (2025). Teatr na Tarczyńskiej w fotoplastykonie Służby Bezpieczeństwa. Zabójstwo Bohdana Piaseckiego a akcja krypt. „Zapałki”. Aparat Represji W Polsce Ludowej 1944-1989, (23), 370–393. https://doi.org/10.48261/ARPRL252313

Statystyki

Liczba pobrań PDF

Download data is not yet available.

Udostępnij

                            Pokaż  Nr 23 (2025)

Nr 23 (2025)

ISSN:
1733-6996
eISSN:
2957-1707

Data publikacji:
2025-12-23

Dział: Artykuły i studia: Varia