Surveillance Keeping Step with Integrating Elites: The 'Operativgruppe Moskau' of the East German Stasi

Christian Domnitz

doi:10.48261/ARPRL201813

Nr 18 (2020)

ISSN:

1733-6996

Dział: Artykuły i studia porównawcze: Aparaty Represji w innych krajach komunistycznych i totalitarnych

Surveillance Keeping Step with Integrating Elites: The 'Operativgruppe Moskau' of the East German Stasi

Christian Domnitz

Agency of the Federal Commissioner for the Stasi Records, Berlin (BStU)

Biogram

(1975–2015), dr, historyk i dziennikarz. Studiował historię, politologię i ekonomię na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie oraz Uniwersytecie Karola w Pradze. W 2003 r. obronił pracę magisterską, w ramach której wykorzystał metody analizy dyskursu historycznego do badania roli czechosłowackich dekretów prezydenckich w debacie parlamentarnej. Odbywał kwerendy badawcze i stypendia naukowe w instytutach historycznych w Poczdamie, Moguncji, Kolonii, Berlinie i Warszawie. Wykształcenie i doświadczenie dziennikarskie zdobywał w Berlinie oraz na stypendium dziennikarskim w Kijowie. W 2011 r. uzyskał doktorat na podstawie pracy o proeuropejskiej reorientacji opinii publicznej w krajach obozu socjalistycznego w latach 1975–1989, w której porównał dyskursy na temat Europy w socjalistycznej Polsce, Czechosłowacji i NRD. W latach 2011–2015 był badaczem w agencji Federalnego Pełnomocnika ds. Dokumentów Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej (BStU), gdzie badał stałe przedstawicielstwa Stasi ("grupy operacyjne") w innych krajach obozu socjalistycznego. Na jesieni 2015 r. rozpoczął długoterminowe stypendium badawcze w Niemieckim Instytucie Historycznym w Warszawie. Zmarł w listopadzie 2015 r. Opublikował wiele artykułów poświęconych historii Europy Środkowej, historii kultury oraz ideom europejskim do roku 1989, a także książki: Die Beneš-Dekrete in parlamentarischer Debatte. Kontroversen im Europäischen Parlament und im tschechischen Abgeordnetenhaus vor dem EU-Beitritt der Tschechischen Republik (Berlin–Münster 2007; książka ukazała się również w języku czeskim: Zápas o Benešovy dekrety před vstupem do Evropské unie. Diskuse v Evropském parlamentu a v poslanecké sněmovně Parlamentu ČR v letech 2002–2003, Praha 2007); Europa im Ostblock. Vorstellungen und Diskurse (1945–1991) (współredakcja z Jose M. Faraldo i Pauliną Gulinską-Jurgiel, Kolonia 2008); Hinwendung nach Europa: Öffentlichkeitswandel im Staatssozialismus 1975–1989 (Bochum 2015; wydanie polskie ukazało się w 2022 roku: Zwrot ku Europie: transformacje sfery publicznej w realnym socjalizmie 1975-1989, Warszawa 2022); Kooperation und Kontrolle. Die Arbeit der Stasi-Operativgruppen im sozialistischen Ausland (we współpracy z Moniką Tantzscher; Getynga 2016).

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 18 (2020), strony: 404-414

Data publikacji: 2023-03-29

https://doi.org/10.48261/ARPRL201813

PDF (English)

Abstrakt

Artykuł omawia współpracę między wschodnioniemiecką Stasi a KGB. Skupia się na Grupie Operacyjnej Stasi w ZSRR („Operativgruppe Moskau”), działającej od połowy lat pięćdziesiątych w celu monitorowania obywateli wschodnioniemieckich w ZSRR. Praca przygląda się rozwojowi przedstawicielstwa Stasi i rosnącemu zakresowi jego działań, opisuje działania i ograniczenia wynikające zarówno z mentalności oficerów Stasi, jak i z podporządkowanej pozycji przedstawicielstwa Stasi we współpracy między oboma aparatami bezpieczeństwa. Przedstawia „Operativgruppe Moskau” jako wyraz roszczenia Stasi do prawa kontrolowania obywateli NRD poza granicami kraju oraz jako ogólny element międzynarodowego systemu inwigilacji w bloku wschodnim powstałego w następstwie zacieśniających się kontaktów pomiędzy europejskimi krajami obozu socjalistycznego i ich obywatelami.

Słowa kluczowe

komunistyczne tajne służby • Stasi • KGB • współpraca tajnych służb • inwigilacja obywateli za granicą communist secret services • Stasi • KGB • cooperation of secret services • surveillance of citizens abroad

Bibliografia

Bundesbeauftragte für die Unterlagen des Staatssicherheitsdienstes der ehemaligen DDR (Archives of the Federal Commissioner for Stasi Records – BStU), Berlin DDR-Staatssicherheit und sowjetischer KGB. Quellensammlung, prep. by D. Selvage, W. Süß, https://www.bstu.de/informationen-zur-stasi/quellensammlungen/das-mfs-und-die-zusammenarbeit-mit-anderen-kommunistischen-geheimdiensten/, accessed 16 Jan. 2021

Bailey G., Kondraschow S.A., Murphy D.E., Die unsichtbare Front. Der Krieg der Geheimdienste im geteilten Berlin (Berlin: Ullstein, 1997); English version: Battleground Berlin. CIA vs. KGB in the Cold War (New Haven: Yale University Press 1997)

Domnitz Ch., with coll. of M.Tantzscher, Kooperation und Kontrolle. Die Arbeit der Stasi-Operativgruppen im sozialistischen Ausland (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2016; Series: Analysen und Dokumente. Wissenschaftliche Reihe des BStU, 46)

Gieseke J., The History of the Stasi. East Germany’s Secret Police, 1945–1990 (New York: Berghahn Books, 2014)

Labrenz-Weiß H., Die Hauptabteilung II: Spionageabwehr (MfS-Handbuch: Anatomie der Staatssicherheit – Geschichte, Struktur und Methoden) (Berlin: BStU, 1998), http://www.nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0292-97839421300593, accessed 16 Jan. 2021

Richter W., Der Militärische Nachrichtendienst der Nationalen Volksarmee der DDR und seine Kontrolle durch das Ministerium für Staatssicherheit. Die Geschichte eines deutschen Geheimdienstes (Frankfurt a. M.: Peter Lang, 2004)

Tantzscher M., "Grupy operacyjne Stasi w krajach bloku wschodniego", Pamięć i Sprawiedliwość, 9 (2006), 43–61

Zech K.-A., "… nicht nur ein Förderinstitut". Mit der Arbeiter- und Bauern-Fakultät II Halle wurde vor 50 Jahren eine kommunistische Kaderschmiede gegründet (Magdeburg: Harz Druckerei Wernigerode, 2004; Series: Sachbeiträge des LStU Sachsen-Anhalt 33)

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Jak cytować

Domnitz, C. (2023). Surveillance Keeping Step with Integrating Elites: The ’Operativgruppe Moskau’ of the East German Stasi. Aparat Represji W Polsce Ludowej 1944-1989, (18), 404–414. https://doi.org/10.48261/ARPRL201813

Statystyki

Liczba pobrań PDF

Download data is not yet available.

Udostępnij

Nr 18 (2020)

ISSN:

1733-6996

Data publikacji:
2020-12-29

Dział: Artykuły i studia porównawcze: Aparaty Represji w innych krajach komunistycznych i totalitarnych