Język Polski
English
Heathcliff – “The Devil Incarnate, the Embodiment of Evil”: Ideological Impact in the Censorship of Foreign Novels Published in People’s Poland: Selected Examples
Gabriela Gajda
https://orcid.org/0000-0001-7547-9376
Fundacja Dialogu Kultur Etz Chaim we Wrocławiu
BioGabriela Gajda (b. 1993) – Dr. in Literature Studies (University of Wrocław). In her doctoral dissertation, “Filologia klasyczna w Polsce w latach 1944–1956 wobec przemian politycznych i nacisku ideologicznego [Classical Philology in Poland (1944–1956) in the Face of Political Change and Ideological Pressure],” she combined the perspectives of a historian and a literary scholar, analysing the archives of the Censorship Office with a focus on the function of language as a vehicle of ideology. Between 2017 and 2024, she cooperated with the Archaeological Museum in Wrocław, and since 2023 she has been affiliated with the Etz Chaim Foundation for Cultural Dialogue in Wrocław.
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 23 (2025), pages: 478-499
Publication date: 2025-12-23
https://doi.org/10.48261/ARPRL252317
PDF (Język Polski)
Abstract
The aim of the study is to discuss hitherto unexplored examples of censorship evaluations of British and American literary works submitted for publication in Poland under Communism. The following selection allows directions for further research to be indicated, especially work focused on the influence of the censorship authority and its employees on the fate of the work, and evaluations often resulting from individual preferences or prejudices.
Keywords
cenzura • marksizm • literatura angielska • literatura amerykańska Censorship • Marxism • English literature • American literature
References
Archiwum Akt Nowych (AAN).
Fast H., Twarzą w twarz z faszyzmem [brak informacji o tłumaczu], „Trybuna Ludu”, 24 X 1949.
K.K., Dwie powieści Howarda Fasta, „Odrodzenie” 1949, nr 6.
Karst R., Howard Fast – piewca wolności, „Życie Częstochowy”, 5 IX 1949 .
Malewska H., Petycja, „Tygodnik Powszechny” 1945, nr 33.
Martuszewski E., Powieści historyczne Howarda Fasta, „Kuźnica” 1949, nr 7.
Michalik-Nedelković K., Poczęty w wolności, „Wieś” 1950, nr 25.
Zarzecki K., Nowy kłopot z klasykiem, „Książka dla Ciebie” 1956, nr 11.
Żdżarski W., Bitwa pod Valley Forge, „Kurier Codzienny” 1949, nr 19.
Bates J., Censoring English Literature in People’s Poland, 1948–1967 [w:] Censorship Across Borders. The Reception of English Literature in Twentieth-Century Europe, red. C. O’Leary, A. Lázaro, Newcastle 2011.
Bates J., Cenzura w epoce stalinowskiej, „Teksty Drugie” 2000, nr 1–2.
Bates J., From State Monopoly to a Free Market of Ideas? Censorship in Poland, 1976–1989 [w:] Critical Studies. Censorship and Cultural Regulation in the Modern Age, t. 22, red. M. Díaz-Diocaretz, Amsterdam – New York 2004.
„Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny”. Wybór dokumentów z 1955 r., red. K. Budrowska M. Budnik, W. Gardocki, Białystok 2018.
Budrowska K., Cenzura, tabu i wstyd. Cenzura obyczajowa w PRL–u (1948–1958), „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej” 2012, nr 18.
Budrowska K., Writers, Literature and Censorship in Poland. 1948–1958, Berlin 2020.
Bystydzieńska G., Recepcja Jane Austen w Polsce, „Acta Philologica” 2005, nr 31.
Cenzura w PRL. Analiza zjawiska, red. Z. Romek, K. Kamińska-Chełminiak, Warszawa 2017.
Gajda G., „Worthless and in Fact Harmful” – Censorship in Poland in 1951 on Two English Writers. Graham Greene and Gilbert Chesterton, „Res Historica” 2023, nr 56.
Główny Urząd Kontroli Prasy 1945–1949, oprac. D. Nałęcz, Warszawa 1994 („Dokumenty do Dziejów PRL”, z. 6).
Kamińska-Chełminiak K., Cenzura w Polsce 1944–1960. Organizacja, kadry, metody pracy, Warszawa 2019.
Krzywicki A., Poststalinowski karnawał radości. V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów o Pokój i Przyjaźń, Warszawa 1955, Warszawa 2009.
Looby R., Censorship, Translation and English Language Fiction in Peoples Poland, Leiden 2015.
Lukács G., The Historical Novel, Boston 1963.
Polska bibliografia literacka za rok 1971, red. K. Marek-Schöneichowa, Warszawa 1974.
Sidorova O.G., Literary Reputation of a Writer of Translated Books. Jane Austen in Russia Case Study, „In Philological Class” 2020, t. 25.
Sinko G., Literatura amerykańska, „Rocznik Literacki” 1956.
Stańczyk X., Stalinowska socjogeneza kultury młodzieżowej w PRL. Próba nowego ujęcia, „Studia Litteraria et Historica” 2019, nr 8.
Struve P., Walter Scott and Russia, „The Slavonic and East European Review” 1933, nr 32.
Strzyżewski T., Wielka księga cenzury w PRL w dokumentach, Warszawa 2015.
Dziwne losy Jane Eyre (przedstawienie), https://encyklopediateatru.pl/przedstawienie/66226/ dziwne-losy-jane-eyrne, dostęp 20 VII 2023 r.
License
Copyright (c) 2025 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
