Język Polski
English
Czechosłowacka Służba Bezpieczeństwa Państwowego (StB) i Watykan: jak stworzyć księdza i dyplomatę watykańskiego
Eva Vybíralová
https://orcid.org/0000-0001-7604-9992
The Institute for the Study of Totalitarian Regimes, Prague
BiogramEva Vybíralová (ur. 1982) – uzyskała licencjat z prawa kanonicznego w Münster (2010), doktorat z teologii w Pradze (2017). Obecnie pracuje w Instytucie Badań nad Reżimami Totalitarnymi w Pradze (USTR), a także dla trybunałów kościelnych w Pradze i Berlinie. Zajmuje się badaniem prześladowań Kościoła w czasach komunizmu i Kościołem podziemnym. Wybrane publikacje: Untergrundkirche und geheime Weihen. Eine kirchenrechtliche Untersuchung der Situation in der Tschechoslowakei 1948–1989. Würzburg: Echter Verlag, 2019; ‘Mexican Faculties’ provided by the Pope Pius XII and the Hidden Church in Czechoslovakia during the Communist Period (1948–1989), „Periodica de Re Canonica” 2022, nr 111 (3), DOI: 10.32060/PERIODICA.3.2022.469-490; Discovering the hidden church in Czechoslovakia, „Cristianesimo nella storia” 2023, nr 44 (1), DOI: 10.17395/107384.
Bernd Schaefer
Woodrow Wilson Center, Washington, D.C.
BiogramBernd Schaefer – Global Fellow Woodrow Wilson Center w Waszyngtonie, był wykładowcą Uniwersytetu George’a Washingtona w Waszyngtonie, profesorem wizytującym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, Uniwersytecie Tongji w Szanghaju, East China Normal University w Szanghaju, Pannasastra University w Phnom Penh oraz na University of North Korean Studies w Seulu. Był również badaczem przy Norweskim Instytucie Noblowskim w Oslo, National University of Malaysia w Kuala Lumpur, Niemieckim Instytucie Historycznym w Waszyngtonie oraz Technische Universität w Dreźnie. Uzyskał tytuł magistra administracji publicznej w Harvard Kennedy School, doktorat na Uniwersytecie Marcina Lutra w Halle i Wittenberdze w Niemczech.
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 23 (2025), strony: 323-344
Data publikacji: 2025-12-23
https://doi.org/10.48261/ARPRL252311
PDF
Abstrakt
Esej porusza kwestię infiltracji kręgów Kościoła Rzymskokatolickiego przez czechosłowacką komunistyczną Służbę Bezpieczeństwa Państwowego (Státní Bezpečnost, StB), która przy użyciu różnych metod zdołała zwerbować kilku księży z Czechosłowacji. Studium przypadku Karela Simandla, działającego w Rzymie, pokazuje charakterystyczne cechy werbunku i pracy agenturalnej. Współpraca Simandla z StB trwała 25 lat, podczas których agent donosił nie tylko na Kościół w Czechosłowacji, lecz także w NRD i na Węgrzech. Chociaż Simandl został poważnie skompromitowany, po 1990 r. zajmował wysokie stanowiska w Kościele czeskim, zanim został na stałe przeniesiony do Nuncjatury Apostolskiej w Berlinie.
Słowa kluczowe
Czechosłowacja • Watykan • Státní Bezpečnost • StB • księża agenci • Karel Simandl Czechoslovakia • Vatican • Czechoslovak Secret Police (StB) • priest agents • Karel Simandl
Bibliografia
Archiv bezpečnostních složek (Security Services Archive), Prague (ABS).
E-mail from Dr. Gotthard Klein, Diocesan Archive Berlin, to Bernd Schaefer, 8 February 2022. E-mail from Father Josef Rudolf to Bernd Schaefer, 4 February 2022.
E-mail from Father Josef Rudolf, former secretary to Berlin Cardinal Joachim Meisner, to authors, 14 October 2024.
E-mail from Prelate Josef Michelfeit to Bernd Schaefer, 4 February 2022.
E-mail from Rachel A. Bryson (Secretary of Public Relations/Diocese of Harrisburg) to Bernd Schaefer, 10 March 2022.
Interview by Eva Vybíralová with Fr. Josef Koláček SJ, 29 May 2018.
Telephone conversation between Eva Vybíralová and Josef Erwin Ender, 13 June 2022.
Blažek, Ondřej. Proměny diskurzů českého katolického exilu v Itálii 1962–1969. Discursive Transformation during the Czech Catholic Exile in Italy 1962–1969. PhD thesis at the Faculty of Education of Charles University, Prague, 2017 (online: http://hdl.handle. net/20.500.11956/91943).
Blažek, Ondřej. “Vladimír Třebín. Životní příběh agenta StB v kněžském katolickém exilu v Římě.” Marginalia historica 6 (1) (2015) (online: https://pages.pedf.cuni.cz/kddd/files/2015/03/ Marginalia_Historica_1_2015_obsah.pdf).
Bułhak, Władysław. Wywiad PRL a Watykan 1962–1978. Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2019.
Fiala, Petr, Hanuš, Jiři. Die verborgene Kirche. Felix M. Davidek und die Gemeinschaft Koinótés. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2004.
Herpaiová, Nikola. Personální obsazení rezidentur československé civilní rozvědky během tzv. studené války v Itálii – statistické vyhodnocení. The Staff of the Czechoslovak Civil Intelligence Service in Italy during the Cold War – Statistical Evaluation. BA thesis at the Technical University of Liberec, 2018 (online: https://dspace.tul.cz/bitstream/handle/15240/153481/ BakalarskapraceNikolaHerpaiova.pdf).
Kaltefleiter, Werner, Oschwald, Hans-Peter. Spione im Vatikan. Die Päpste im Visier der Geheimdienste. Munich: Pattloch, 2006.
Katrebová Blehová, Beáta. “Biskup Pavol Hnilica w oczach Państwowej Służby Bezpieczeństwa (Štátnej bezpečnosti).” Pamięć i Sprawiedliwość 37 (1) (2021). DOI: https://doi.org/10.48261/ pis213709.
Kvapil, František. “Velký muž s kloboukem.” Hlubocký zpravodaj 4 (2022) (online: http://obcan. hluboka.cz/images/zpravodaj/2022-04-hlubocky-zpravodaj.pdf).
Mazanec, Jan, Krátký, Stanislav. K plnosti. Rozhovory Jana Mazance s dobrým bratrem a biskupem skryté církve. Brno: Cesta, 2004.
Pacner, Karel. Českoslovenští vyzvědači. Praha: Kniha Zlin, 2020.
Schaefer, Bernd.“Pater‘Lichtblick’ OSB und‘Antonius’Waschbüsch: Endgültig enttarnt – Spione im katholischen Kirchendienst.” Imprimatur 33 (1) (2000).
Schaefer, Bernd. Staat und katholische Kirche in der DDR. Köln, Weimar, Wien: Böhlau Verlag, 1998.
Schovánek, Radek. “Atentát na Pelikána.” Minulost 6 June 2015 (online: https://www.minulost. cz/cs/atentat-na-pelikana, accessed 15 December 2022).
Sobiech, Frank. “Joseph Ratzinger und die Staatssicherheit der DDR.” Mitteilungen Institut Papst Benedikt XVI 13 (2020).
Vodičková, Stanislava. “Slyšte to, všichni lidé, všichni obyvatelé světa, naslouchejte. O vysílání české redakce Vatikánského rozhlasu.” Paměť a dějiny 1 (2014) (online: https://www.ustrcr. cz/data/pdf/pamet-dejiny/pad1401/045-057.pdf).
Vybíralová, Eva. Untergrundkirche und geheime Weihen. Eine kirchenrechtliche Untersuchung der Situation in der Tschechoslowakei 1948–1989. Würzburg: Echter Verlag, 2019.
Zrno, Matyáš. “Jsme stále decimováni padesáti lety komunismu. Rozhovor s královéhra-deckým biskupem Dominikem Dukou OP.” Listář 24 January 2007 (online: http://www.listar. cz/2007/jsme_stale_decimovani_komunismem_20070124.htm, accessed 15 December 2022).
“31. odbor I. správy.” Entry in Slovník pojmů komunistických bezpečnostních složek at iBadatelna. Dokumentační portál o Státní bezpečnosti website. https://ibadatelna.cz/cs/slovnik/31-od-bor-i-spravy (accessed 15 December 2022).
Harbusch, Nikolaus, Saure, Hans-Wilhelm. “Er spionierte den Vatikan aus. Was macht ein Ex-Stasi-Mann in der Papst-Botschaft?” Bild 2 September 2014. https://www.bild.de/politik/inland/ stasi/agent-im-vatikan-er-hat-fuer-die-stasi-den-papst-ausspioniert-37494578.bild.html (accessed 15 December 2022).
“Hlavní správa rozvědky SNB – I. správa SNB.” Entry at Ústav pro Studium Totalitních Režimů website. https://www.ustrcr.cz/uvod/listopad-1989/organizace-a-personalie/hlavni-spra-va-rozvedky-snb-i-sprava-snb/ (accessed 15 December 2022).
“Karel Simandl.” Wikipedia entry. https://cs.wikipedia.org/wiki/Karel_Simandl (accessed 15 December 2022).
“Mons. JUDr. Ing. Jan Vokál, JU.D.” Králový Hradec Diocese website. https://www.bihk.cz/biskup-stvi/diecezni-biskup (accessed 15 December 2022).
“The Chapter.” Papal Basilica of Saint Mary Major website. https://www.vatican.va/various/basili-che/sm_maggiore/en/capitolo/capitolo.htm (accessed 15 December 2022).
Zdechovský, Tomáš. “Náhlý odchod generálního sekretáře ČBK. Kolem rezignace Karla Simandla panují nejasnosti.” Christnet website, 27 October 2004. https://www.christnet. eu/clanky/3127/nahly_odchod_generalniho_sekretare_cbk.url (accessed 15 December 2022).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
