Język Polski
English
Z Krasnosielca do Sopotu. Wokół przestępczej działalności funkcjonariusza UB Henryka Wyszomirskiego
Tomasz Rabant
https://orcid.org/0000-0002-4110-9964
Muzeum Sopotu
Biogram(ur. 1976), doktor historii, muzealnik, popularyzator historii lokalnej. Kustosz w Muzeum Sopotu. Do jego zainteresowań badawczych należą relacje polsko-niemieckie, dzieje Pomorza podczas II wojny światowej oraz funkcjonowanie komunistycznego aparatu bezpieczeństwa w okresie powojennym. Były członek zespołu badawczego powołanego przez prezesa IPN w celu wyjaśnienia wydarzeń z 3 i 4 września 1939 r. w Bydgoszczy. Autor monografii poświęconej dziejom Konsulatu Niemiec w Toruniu w latach 1922–1939
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 19 (2021), strony: 617-641
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/ARPRL211915
PDF
Abstrakt
Niniejszy tekst poświęcony jest losom pochodzącego z Krasnosielca Henryka Wyszomirskiego (1921–2014), ochotnika w wojnie obronnej we wrześniu 1939 r., następnie żołnierza Armii Krajowej i w końcu – po wkroczeniu Armii Czerwonej w styczniu 1945 r. – funkcjonariusza Urzędu Bezpieczeństwa w latach 1945–1947. Zwalczał on czynnie swych byłych kolegów, którzy w nowej rzeczywistości politycznej sprzeciwiali się dominacji sowieckiej nad Polską i podjęli walkę z komunistami. Przypadek sprawił, że zarówno Wyszomirski, jak dwie ofiary jego ubeckiej działalności mieszkali od końca lat pięćdziesiątych w Sopocie. W artykule zaprezentowano skalę zbrodni popełnionych przez aparat bezpieczeństwa po 1945 r. na terenie powiatu makowskiego, jak też próby ich tuszowania. Dodatkowo wskazano, gdzie znajdować się mogą ciała ofiar lokalnego UB. Wyszomirski nigdy nie poniósł pełnej odpowiedzialności za czyny popełnione podczas służby w komunistycznej bezpiece, wyjąwszy skazanie w 1947 r. na karę pięciu lat pozbawienia wolności za gwałt na zatrzymanej i przywłaszczenie gotówki. Zmarł w Sopocie w 2014 r. i spoczywa na jednym z sopockich cmentarzy, podobnie jak jedna z jego ofiar. Postać Wyszomirskiego została zaprezentowana w filmie Jerzego Zalewskiego Historia Roja, traktującym o walce, którą z komunistami na północny.
Bibliografia
Archiwum IPN w Warszawie (AIPN)
Oddziałowe Archiwum IPN w Gdańsku (AIPN Gd)
Relacja Honoraty Cachel, siostry Tomasza Kuplickiego, 13 XI 2020
Relacja Tomasza Kuplickiego, 7 VII 2020
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005
Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956, red. R. Wnuk, S. Poleszak, A.Jaczyńska, M. Śladecka, Warszawa–Lublin 2007
Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, wstęp Jan Nowak-Jeziorański, Londyn 1985
Cieciura M., "Turystyczny przewodnik edukacyjny Armia Krajowa w Sopocie", mps, Warszawa 2019
Czaplicki C., Poszukiwany listem gończym, Wrocław 2003
Juszkiewicz R., Oddziały partyzanckie i wywiadowcze na pograniczu północnego Mazowsza i Prus Wschodnich, "Komunikaty Mazursko-Warmińskie" 1973, nr 3
Krajewski K., Łabuszewski T., Witold Borucki ps. „Dąb”, „Babinicz” [w:] Zapomniani wyklęci. Sylwetki żołnierzy powojennej konspiracji antykomunistycznej, red. J. Bednarek, M. Biernat, Warszawa 2019
Księga adresowa ziem Zachodniej Polski. Gdynia-Wybrzeże Województwo Pomorskie z informatorami: Warszawa, Gdańsk, Poznań, Śląsk, Kraków. Rocznik 1937–1938, Gdynia 1937
Lesiakowski K., Centralna Szkoła Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 1945–1947, Łódź 2017
Suski T., Działalność antykomunistycznego zbrojnego podziemia w pow. makowskim w świetle raportów składanych Staroście Makowskiemu, "Krasnosielcki Zeszyt Historyczny" 2018, nr 36 (dodatek specjalny do miesięcznika "Wieści znad Orzyca" 2018, nr 10 [138])
https://www.filmweb.pl/film/Historia+Roja-2016-537558
https://www.britishpoles.uk/pomnik-misia-wojtka-powstanie-w-sopocie-wywiad-z-ewa-rakowska-eggar/
http://www.pomorskiak.pl/ak_ramki.htm
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/155811
https://armiakrajowa.org.pl/tabliczki/280.html
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/80228
https://www.facebook.com/zznsz/posts/10157216130513237?comment_id=10157216233508237
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
