Język Polski
English
Teodor Duda (1914–1986). Model kariery w aparacie represji Polski Ludowej
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(12) (2014), strony: 303-316
Data publikacji: 2023-03-28
PDF
Abstrakt
Tekst ma formę biogramu opisującego model kariery w aparacie bezpieczeństwa tzw. Polski Ludowej płk. Teodora Dudy (1914-1986). Był on przedwojennym działaczem komunistycznym, a w latach wojny przebywał w ZSRR, gdzie m.in. podjął współpracę z tamtejszym aparatem bezpieczeństwa. Następnie wstąpił do II Dywizji Piechoty Wojska Polskiego formowanego w ZSRR. W czerwcu 1944 r. przerzucony drogą lotniczą na teren Polski, został dowódcą Brygady „Grunwald II” Armii Ludowej. Dzięki znajomościom z czołowymi postaciami władz komunistycznych, piął się po szczeblach kariery w aparacie bezpieczeństwa, zaczynając pracę na stanowisku kierownika Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Lublinie, a kończąc na stanowisku zastępcy Szefa Zarządu II Wojsk Ochrony Pogranicza. Mimo licznych czynów noszących znamiona przestępstw, jak też skarg ze strony podwładnych, nigdy nie został ukarany.
Bibliografia
AIPN, 0194/927, t. 1, Akta personalne Teodora Dudy
AIPN, 0194/927, t. 2, Akta postępowania wyjaśniającego w sprawie T. Dudy
AIPN, 2241/296, Relacja Teodor Duda
AIPN Ka, 0247/6, T. Duda, Rola agentury w walce organów MO ze szczególnie niebezpiecznymi przestępcami, Warszawa 1954
AIPN Ka, 434/1, T. Duda, Kalendarzyk spotkań z siecią agenturalną, Warszawa 1954
AIPN, 0193/6752, Akta personalne Blumy vel Janiny vel Anny Dudy vel Żurek vel Carycyńskiej
AIPN, 1585/1456, Gen. Franciszek Szlachcic, Wspomnienia z okresu pracy w organach bezpieczeństwa i Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (w latach 1945–1972), 1988 r.
AIPN, 01265/161/J, Meldunki okresowe WUBP w Krakowie z lat 1946–1949, Referat Teodora Dudy Niektóre wnioski i uwagi odnośnie naszej walki z wrogiem klasowym oraz odnośnie form i metod jego działalności, 6 III 1949 r.
T. Duda, Za wszelką cenę. Ze wspomnień, Warszawa 1976; Takie były początki. Z mgr. Teodorem Dudą, pierwszym dyrektorem więziennictwa w Polsce Ludowej, rozmawia Henryk Michalski, „Gazeta Penitencjarna” 1984, nr 4 (483)
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza 1944–1956, t. 1, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005
W. Frazik, F. Musiał, Aparat represji wobec tarnowskich struktur Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 1 (5)
K. Kostecki, Przypadek czy przeznaczenie, mps (kopia)
Z. Nawrocki, Zamiast wolności. UB na Rzeszowszczyźnie 1944–1949, Rzeszów 1998
S. Poleszak, Narodziny bezpieki. Powstanie powiatowych urzędów bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie od sierpnia 1944 do
czerwca 1945 roku [w:] „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, red. K. Krajewski, T. Łobuszewski, Warszawa 2005, s. 33–87
Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1956, red. G. Joniec, Lublin 2009
Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie (lipiec 1944 – czerwiec 1945), red. S. Poleszak, Warszawa 2004
Służba Bezpieczeństwa w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1944–1978. Centrala, t. 1–2, Warszawa 1978 (MSW Biuro „C”); Strażnicy sowieckiego imperium. Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Małopolsce 1945–1990, red. F. Musiał, M. Wenkler, Kraków 2009
R. Wnuk, Konspiracja akowska i poakowska na Zamojszczyźnie od lipca 1945 do 1956 roku, Zamość 1993
Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa w obwodzie Tomaszów Lubelski. Relacje, wspomnienia, opracowania, dokumenty, oprac. i słowo wstępne I. Caban, Lublin 1997; http://historiawisly.pl/wiki/index.php?title=Teodor_Duda; http://www.centropa.org/photo/janina-duda [dostęp 20 VI 2014]
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Dariusz Iwaneczko, Krzysztof Kaczmarski, Życie w ukryciu. Agenturalna współpraca Wojciecha Dzieduszyckiego z aparatem bezpieczeństwa Polski Ludowej w latach 1949–1972 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 2(4) (2006)
- Dariusz Iwaneczko, Od Redakcji , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(11) (2013)
- Dariusz Iwaneczko, Służba Bezpieczeństwa wobec ośrodka duszpasterskiego na Drabiniance w Rzeszowie w latach 1969–1990 w świetle materiałów operacyjnych , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(11) (2013)
- Dariusz Iwaneczko, Tomasz Dudziński, Michał Małachwiej, Krzysztof Sychowicz, Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Grajewie (1945–1956), Grajewo–Białystok 2015 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(13) (2015)
- Dariusz Iwaneczko, Jolanta Tarnawska, „Ksiądz z nami współpracuje, a my księdzu pomożemy”. Stenogramy werbunku księdza przez SB, 4 grudnia 1978 r. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(3) (2006)
- Dariusz Iwaneczko, Od redakcji , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(10) (2012)
- Dariusz Iwaneczko, Zbigniew Nawrocki. Rys biograficzny , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(15) (2017)
- Dariusz Iwaneczko, Tajny współpracownik „X”. Studium współpracy agenturalnej Józefa Kurylaka , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(10) (2012)
