View No. 5 (2024)

No. 5 (2024)

ISSN:
2719-4086

eISSN:
2957-1413
Section: Źródła

Polacy ewangelicy z pomocą Żydom. Dwa listy Celiny Reńskiej z d. Kaweckiej do Yad Vashem w sprawie pomocy udzielonej w Warszawie przez rodziny Szulców i Stechbartów

Polish-Jewish Studies, No. 5 (2024), pages: 369-388

Publication date: 2024-12-18

https://doi.org/10.48261/PJS240510

Abstract

W 1982 r. Celina Reńska z d. Kawecka napisała dwa listy do Departamentu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, Yad Vashem. Opisała w nich historię uratowania swojej rodziny – żydowskich uchodźców z Bydgoszczy – przez dwie rodziny Polaków ewangelików w Warszawie. Publikacja obu listów daje wgląd w okoliczności pomocy i motywacje pomagających, a także w przebieg procedury prowadzącej do wyróżnienia.


Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, 1218/32017.

Archiwum Yad Vashem w Jerozolimie, Departament Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, M.31.2/2643, Akta w sprawie Tadeusza i Marii Stechbartów.

Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski w latach drugiej wojny światowej. Wspomnienia i relacje, Warszawa 1997.

Helweg H., Ewangelicy w batalionie AK „Kaliński” [w:] Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski w latach drugiej wojny światowej. Wspomnienia i relacje, Warszawa 1997.

Helweg H., Mieszkańcy domu przy Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie [w:] Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski w latach drugiej wojny światowej. Wspomnienia i relacje, Warszawa 1997.

Polacy – Żydzi. Wybór źródeł, oprac. A.K. Kunert, Warszawa 2001.

„Zwiastun Ewangeliczny” 1937.

Alabrudzińska E., Protestantyzm w Polsce w latach 1918–1939, Toruń 2004.

Berendt G., Cena życia – ekonomiczne uwarunkowania egzystencji Żydów po „aryjskiej stronie”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.

Biegański Z., Mniejszość żydowska w Bydgoszczy 1920–1939, Bydgoszcz 1999.

Ceran T., Zbrodnia pomorska 1939. Początek ludobójstwa niemieckiego w okupowanej Polsce, Bydgoszcz–Warszawa 2024.

Dąbrowska D., Szulc Emil „Tur” [w:] Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski 1939–1945. Słownik biograficzny, Warszawa 2007.

Dąbrowska D., Szulc Eugeniusz „Dobry” [w:] Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski 1939–1945. Słownik biograficzny, Warszawa 2007.

Dąbrowska D., Szulc Janusz „Pik” [w:] Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski 1939–1945. Słownik biograficzny, Warszawa 2007.

Dick M., Raoul Wallenberg. Making of an American Hero [w:] Unlikely Heroes. The Place of Holocaust Rescuers in Research and Teaching, red. A. Kohen, G.J. Steinacher, University of Nebraska Press 2019.

Engelking B., Libionka D., Żydzi w powstańczej Warszawie, Warszawa 2009.

Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski 1939–1945. Słownik biograficzny, Warszawa 2007.

Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, red. B. Engelking, J. Leociak, Warszawa 2013.

Grabowska U., Mariawici i Żydzi – rzecz o pomocy, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.

Grabowski J., Ratowanie Żydów za pieniądze – przemysł pomocy, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.

Grądzka M., Kościół katolicki w Krakowie w pomocy Żydom. Zarys problematyki badawczej [w:] Kościół krakowski 1939–1945, Kraków 2014.

Gregorowicz J., Komunikacja telefoniczna w życiu społeczności getta warszawskiego, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.

Grunwald-Spier A., The Other Schindlers. Why Some People Chose to Save Jews in the Holocaust, The History Press 2014.

Gutman I., Polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata [w:] Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 1, red. I. Gutman, S. Bender, S. Krakowski, Kraków 2009.

Haska A., „Proszę Pana Ministra o energiczną interwencję”. Aleksander Ładoś (1891–1963) i ratowanie Żydów przez Poselstwo RP w Bernie. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2015, nr 11.

Henry P., We Only Know Men. The Rescue of Jews in France During the Holocaust, Catholic University of America Press 2007.

Kawski T., Eksterminacja ludności żydowskiej z Bydgoszczy w latach II wojny światowej [w:] Servitium Klio. In honorem Professoris Alberti Kotowski, red. M.G. Zieliński, Z. Biegański, Bydgoszcz 2021.

Klempner M., The Heart Has Reasons. Dutch Rescuers of Jewish Children During the Holocaust, Amsterdam – New York 2006.

Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 1, red. I. Gutman, S. Bender, S. Krakowski, Kraków 2009.

Kurek E., Dzieci żydowskie w klasztorach. Udział żeńskich zgromadzeń zakonnych w akcji ratowania dzieci żydowskich w Polsce w latach 1939–1945, Zakrzewo 2012.

Levine H., In Search of Sugihara. The Elusive Japanese Diplomat Who Risked His Life to Rescue 10,000 Jews from the Holocaust, Plunkett Lake Press 2019.

Paldiel M., Churches and the Holocaust. Unholy Teaching, Good Samaritans, and Reconciliation, KTAV Publishing House 2006.

Paulson G.S., Utajone miasto. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy, tłum. E. Olender-Dmowska, Kraków 2009.

Redlich S., Moralność i rzeczywistość: metropolita Andriej Szeptycki i Żydzi w czasach Holocaustu i II wojny światowej, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.

Tonini C., Czas nienawiści i czas troski. Zofia Kossak-Szczucka – antysemitka, która ratowała Żydów, tłum. T. Jekiel, W. Jekiel, Warszawa 2007.

Tyndorf R., Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy. The Testimony of Survivors and Rescuers, t. 1–2, Lublin 2023.

Sękowska A., Zbór Ewangelicko-Reformowany w Warszawie w latach drugiej wojny światowej [w:] Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski 1939–1945. Słownik biograficzny, Warszawa 2007.

Szarek J., Szpytma M., Rodzina Ulmów. W hołdzie miłosiernym. Przejmująca historia polskiej rodziny, która poświęciła swoje życie, ratując Żydów, Kraków 2014.

Sziling J., Kościoły chrześcijańskie w polityce niemieckich władz okupacyjnych w Generalnym Gubernatorstwie (1939–1945), Toruń 1988.

Szulc E., Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie. Zmarli i ich rodziny, Warszawa 1989.

Banek Józef & Anna (Bystrzycka) [w:] Righteous Database, Yad Vashem, https://collections.yadvashem.org/en/righteous/4034455, dostęp 16 V 2024 r.

https://wawamlynarska.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=2146&inni=0&cinki=0, dostęp 16 V 2024 r.

https://wawamlynarska.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=3218&inni=0&cinki=5, dostęp 16 V 2024 r.

https://www.porta-polonica.de/pl/wojenne/stalag-xi-altengrabow, dostęp 16 V 2024 r.

https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/otton-krenz,24446.html, dostęp 28 VI 2024 r.

Stechbart Maria; Son: Tadeusz [w:] Righteous Database, Yad Vashem, https://collections.yadvashem.org/en/righteous/4039804, dostęp 16 V 2024 r.

Szulc Emil & Amalia; Son: Eugeniusz; Daughter: Kutte Alicja (Szulc) [w:] Righteous Database, Yad Vashem, https://collections.yadvashem.org/en/righteous/4039809

Wieczorek P., Cmentarz żydowski na Okopowej – trzy perspektywy (cz. 1), Muzeum Getta Warszawskiego, 13 IV 2021 r., https://1943.pl/artykul/cmentarz-zydowski-na-okopowej-trzy-perspektywy-cz-1/, dostęp 16 V 2024 r.

                            View No. 5 (2024)

No. 5 (2024)

ISSN:
2719-4086
eISSN:
2957-1413

Data publikacji:
2024-12-18

Dział: Źródła