Język Polski
English
Français (France)
Italiano
Deutsch
Stan badań nad stosunkami polsko-żydowskimi na ziemiach polskich pod okupacją sowiecką w latach 1939–1941
Polish-Jewish Studies, Nr 4 (2023), strony: 76-100
Data publikacji: 2024-01-03
https://doi.org/10.48261/PJS230403
PDF
Abstrakt
Artykuł jest próbą zestawienia, prezentacji i analizy, a zarazem przedstawienia ogólnej oceny stanowisk historiografii polskiej oraz anglosaskiej (zachodniej) i izraelskiej wobec charakteru relacji polsko-żydowskich na ziemiach II Rzeczypospolitej w czasie okupacji sowieckiej tych obszarów (1939–1941). Przybliżono w nim stan badań naukowych (historycznych) na temat stosunków polsko-żydowskich, prowadzonych od lat osiemdziesiątych XX w. do czasów współczesnych. Omówiono główne nurty badawcze, publikacje, a także spojrzenia na najważniejsze i najbardziej kontrowersyjne wydarzenia związane z tą problematyką. Wskazano m.in. na funkcjonowanie w historiografii polskiej dwóch rywalizujących ze sobą szkół historycznych, odmiennie interpretujących i oceniających najistotniejsze zagadnienia relacji między Polakami a Żydami w interesującym nas okresie. Końcowe konkluzje artykułu zawierają postulaty badawcze mogące przyczynić się do dalszego pogłębienia analizy i znajomości omawianego zagadnienia.
Słowa kluczowe
Polacy • Żydzi • okupacja sowiecka • antysemityzm • kolaboracja • badania historyczne Poles • Jews • Soviet occupation • antisemitism • collaboration • historical research
Bibliografia
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 3: Relacje z Kresów, oprac. A. Żbikowski, Warszawa 2000.
Chodakiewicz M.J., Polacy i Żydzi. Współistnienie – Zagłada – komunizm 1918–1955, Warszawa 2001.
Edintas A., Jews, Lithuanians and the Holokaust, Vilnius 2003.
Gross J.T., Opowieści kresowe 1939–1941. Żydzi i Sowieci, Kraków–Budapeszt–Syracuse 2019.
Gross J.T., Revolution from abroad. The Soviet Conquest of Poland’s Western Ukraine and Western Belorussia, Princeton 1988.
Gross J.T., Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, Sejny 2000.
Gross J.T., Upiorna dekada. Trzy eseje na temat stereotypów wobec Polaków, Żydów, Niemców i komunistów, Warszawa 1999.
Gross J.T., Wstęp [w:] „W czterdziestym nas, Matko, na Sibir zesłali”. Rosja a Polska 1939–1942, wybór i oprac. I. Grudzińska-Gross, J.T. Gross, Warszawa 1989.
Gross J.T., Wybory 22 X 1939, „Aneks” 1987, nr 45, 46–47.
Gross J.T., Wywózki do Rosji, „Aneks” 1988, nr 51–52.
Jasiewicz K., Pierwsi po diable. Elity sowieckie w okupowanej Polsce 1939–1941, Warszawa 2001.
Jasiewicz K., Rzeczywistość sowiecka w świadectwach polskich Żydów, Warszawa 2009.
Levin D., Baltic Jews under the Soviets 1940–1946, Jerusalem 1994.
Levin D., The Jews of Vilna under Soviet Rule, 19 September – 28 October 1939, „Polin. Studies in Polish Jewry” 1996, vol. 9.
Levin D., The Lesser of Two Evils. East European Jewry under the Soviet Rule, Philadelphia– Jerusalem 1995.
Levin D., Wileńscy Żydzi w dobie władzy radzieckiej, 19 IX – 28 X 1939 r. [w:] idem, Żydzi wschodnioeuropejscy podczas II wojny światowej, Warszawa 2005.
Levin D., Żydzi w okresie władzy sowieckiej na Łotwie, 1940–1941 [w:] Żydzi wschodnioeuropejscy podczas II wojny światowej, Warszawa 2005.
Musiał B., „Elementy kontrrewolucyjne rozstrzelać”. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku, Warszawa 2001.
Nowak J.R., Przemilczane zbrodnie, Warszawa 2017.
Pinchuk B.C., Shtetl Jews under Soviet rule, Cambridge, Massachusetts, 1990.
Polonsky A., Jews and Communism in the Soviet Union and Poland [w:] Jews and Leftist Politics: Judaism, Israel, Antisemitism and Gender, Cambridge 2017.
Rosenblat J., Jewriei w systemie mieżnacyjonalnych otnoszenii w zapadnich obłastiach Biełarusi. 1939–1941, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 2000, nr 13.
Sirutavicius V., „A close, but very suspicious and dagerous neighbour”: Outbreaks of antisemitism in inter-war Lithuania, „Polin. Studies in Polish Jewry” 2013, vol. 25.
Shared History – Divided Memory: Jews and Others in Soviet Occupied Poland, red. E. Barkan, E. Cole, K. Struve, Leipzig 2007.
Smolar A., Tabu i niewinność, „Aneks” 1986, nr 41–42.
Strzembosz T., Rzeczpospolita Podziemna. Społeczeństwo polskie a państwo podziemne, Warszawa 2000.
Szarota T., U progu Zagłady. Zajścia antyżydowskie i pogromy w okupowanej Europie. Warszawa, Paryż, Amsterdam, Antwerpia, Kowno, Warszawa 2000.
Wierzbicki M., Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką w latach 1939–1941, Warszawa 2007.
Wierzbicki M., Polacy i Żydzi w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941, Warszawa 2007.
Wierzbicki M., Polish-Jewish relations in Vilna and the Region of Western Vilna under Soviet occupation, 1939–1941, „Polin. Studies in Polish Jewry” 2006, vol. 19.
Wierzbicki M., Polish-Jewish relations in Vilnius and the Vilnius region in the light of Polish, Jewish and Soviet sources in the years 1939–1941, „Polin. The Journal of Polish-Jewish relations” 2006, vol. 19.
Żbikowski A., Jewish reactions to the Soviet arrival in the Kresy in September 1939, „Polin. The Journal of Polish-Jewish relations” 2000, vol. 13.
Żbikowski A., Poles and Jews in the Vilnius Region in 1939–1941, „Darbai ir dienos” 2017, nr 67 (DOI:10.7220/2335-8769.67.6).
Żbikowski A., U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej. Wrzesień 1939 – lipiec 1941, Warszawa 2006.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Polish-Jewish Studies
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
