Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Polska Rada Ekumeniczna i Kościoły będące jej członkami wobec Kościoła rzymskokatolickiego w latach 1945–1989
Konrad Białecki
https://orcid.org/0000-0002-4532-8873
Wydział Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 37 Nr 1 (2021), strony: 47-78
Data publikacji: 2021-06-30
https://doi.org/10.48261/pis213703
PDF
Abstrakt
Stosunek chrześcijańskich Kościołów mniejszościowych, będących członkami Polskiej Rady Ekumenicznej, do Kościoła rzymskokatolickiego w okresie „Polski Ludowej” był pochodną zarówno wcześniejszych, częstokroć trudnych relacji, jak i nowej sytuacji społeczno-politycznej, na którą złożyły się m.in.: zmiany w demografii wyznaniowej po 1945 r., znaczny wpływ rządzących na zakres i kształt kontaktów międzywyznaniowych, ekumeniczna otwartość Kościoła rzymskokatolickiego będąca pokłosiem Soboru Watykańskiego II, oraz nieprzezwyciężone zadrażnienia powstające wokół takich problemów, jak wychowanie dzieci w małżeństwach mieszanych wyznaniowo czy też losy poewangelickich i pogrekokatolickich budynków kościelnych. Pomimo przynależności do jednej struktury, którą była PRE, poszczególne Kościoły członkowskie prezentowały zróżnicowane nastawienie do Kościoła rzymskokatolickiego. Co więcej, nastawienie to ewoluowało na przestrzeni poszczególnych dekad. Pomimo ogólnie pozytywnego kierunku tych zmian i wysiłków części rzymskokatolickiego duchowieństwa do końca istnienia PRL nie udało się przezwyciężyć wszystkich urazów i bardziej lub mniej sprzecznych interesów. Niemniej jednak nie sposób nie zauważyć, że stosunek Kościołów mniejszościowych do Kościoła rzymskokatolickiego był w 1989 r. zdecydowanie lepszy niż w pierwszych latach powojennych. Warto nadmienić, że zagadnienie to mamy zdecydowanie lepiej zbadane na poziomie kręgów kierowniczych poszczególnych Kościołów
niż na poziomie poszczególnych parafii.
Słowa kluczowe
Polska Rada Ekumeniczna • ekumenizm • relacje międzywyznaniowe • PRL • protestanci • prawosławni • mariawici • polskokatoliccy Polish Ecumenical Council • ecumenism • relations between denominations • the Polish People’s Republic • Protestants • Orthodox Christians • Mariavite Church • Polish National Catholic Church
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Archiwum Państwowe w Poznaniu
„Informacyjny Biuletyn Ekumeniczny” 1966, nr 1, 5; 1967 nr 7, 23, 30.
List otwarty Do Jego Eminencji Księdza kardynała dr Stefana Wyszyńskiego, przewodniczącego Episkopatu Polski i Prymasa Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce, „Rodzina” 1966, nr 11.
Odezwa Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w sprawie Tysiąclecia Państwa Polskiego, „Jednota” 1966, nr 1.
Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, red. M. Biełaszko, A. Piekarska, P. Tomasik, C. Wilanowski, Warszawa 2007.
Tajne dokumenty Państwo – Kościół 1960–1980, Londyn 1996.
Białecki K., Chrześcijańskie Kościoły mniejszościowe wobec orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich, obchodów Milenium Chrztu Polski i Tysiąclecia Państwa Polskiego [w:] Milenium kontra Tysiąclecie, red. K. Białecki, S. Jankowiak, J. Miłosz, Poznań 2007.
Białecki K., Kościół ewangelicko-augsburski w Wielkopolsce w latach 1945–1989 [w:] Reformacja. Europa – Polska – Wielkopolska – Szamotuły, red. M. Grzywacz, Szamotuły 2017.
Białecki K., Kościół Narodowy w Polsce w latach 1944–1965, Poznań 2003.
Białecki K., Reakcje nierzymskokatolickiej prasy wyznaniowej na wybór Karola Wojtyły na papieża [w:] Człowiek, naród, państwo wobec wyzwań XX wieku, red. M. Mikołajczyk, Poznań 2016.
Cupiał D., Na drodze ewangelizacji i ekumenii. Ruch Światło-Życie w służbie jedności chrześcijan, Lublin 1996.
Dudra S., Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej, Warszawa 2019.
Karski K., Kardynał Józef Glemp, „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 2013, nr 1–2.
Karski K., Od Edynburga do Porto Alegre. Sto lat dążeń ekumenicznych, Warszawa 2007.
Karski K., Ruch ekumeniczny w Polsce w latach 1940–1960, „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 2007, nr 1–2.
Kiec O., Historia protestantyzmu w Poznaniu od XVI do XXI wieku, Poznań 2015.
Kiec O., Kościoły ewangelickie w Polsce w latach 1980–2008 [w:] Kościoły, polityka, historia, red. S. Dudra, O. Kiec, Warszawa 2009.
Ku chrześcijaństwu jutra. Wprowadzenie do ekumenizmu, red. W. Hryniewicz, J.S. Gajka, S.J. Koza, Lublin 1997.
Michalak R., Kościoły protestanckie i władze partyjno-państwowe w Polsce (1945–1956), Warszawa 2002.
Michalak R., Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989, Zielona Góra 2014.
Noszczak B., Międzynarodówka antykościelna. Współpraca polskiego Urzędu do spraw Wyznań z jego odpowiednikami w państwach komunistycznych (1954–1989) – preliminaria badawcze, Warszawa 2020.
Polak G., Biskup Zdzisław Tranda, „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 2002, nr 2.
Polak G., Ks. Bogdan Tranda. W 65 rocznicę urodzin, „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 1994, nr 2.
Polak G., Zaangażowanie ekumeniczne laikatu katolickiego, „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 1988, nr 2.
Rybak S., Mariawityzm. Dzieje i współczesność, Warszawa 2011.
Rybak S., Mariawityzm. Studium historyczne, Warszawa 1992.
Seweryn A., Na drodze dialogu. Zaangażowanie ekumeniczne Kościoła Baptystycznego jako członka Polskiej Rady Ekumenicznej w latach 1945–1989, Warszawa 2006.
Sługa Słowa Bożego i jedności chrześcijan, red. R. Witt, J. Lossow, Warszawa 2003.
To było coś więcej niż spotkanie. Rozmowa z ks. Adamem Piaseckim, baptystą. Rozmawia Grzegorz Polak, „Więź” 1987, nr 10–12.
Witt R., Ksiądz Zygmunt Michelis – w dziesiątą rocznicę śmierci, „Studia i Dokumenty Ekumeniczne” 1987, nr 4.
Wróblewski P., Mobilizacja i konflikt etniczny. Miejsca święte mniejszości narodowych w Polsce, Warszawa 2007.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Konrad Białecki, Opór społeczny a Kościół. Spojrzenie z perspektywy pewnego miasta średniej wielkości , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 35 Nr 1 (2020)
