Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Opór społeczny a Kościół. Spojrzenie z perspektywy pewnego miasta średniej wielkości
Konrad Białecki
https://orcid.org/0000-0002-4532-8873
Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 35 Nr 1 (2020), strony: 199-225
Data publikacji: 2020-06-30
https://doi.org/10.48261/pis203509
PDF
Abstrakt
W rozważaniach dotyczących tak opozycji, jak i oporu społecznego w okresie PRL nie sposób pominąć roli rzymskokatolickiego duchowieństwa. Można ją rozpatrywać zarówno przez pryzmat jego zaangażowania w konkretne działania o charakterze opozycyjnym, jak również szerzej, poprzez analizę wkładu kapłanów w przekazywanie Polakom alternatywnej, wobec tej proponowanej przez komunistów, aksjologii. Jednak czymś niewłaściwym byłaby próba wpisania Kościoła w dychotomiczny układ władza – opozycja, bowiem zarówno w latach osiemdziesiątych, jak i wcześniej Kościół był raczej jednym z ramion trójkąta (pozostałe dwa to wspomniane już władze i zmieniające się środowiska w ten czy inny sposób opozycyjne), starającym się realizować własne cele. Warto też zauważyć, że najwłaściwsze sposoby ich realizowania były różnie definiowane przez poszczególnych duchownych. Niektórzy krytycznie spoglądali na wszelkie formy zaangażowania wykraczające poza sprawy czysto religijne, inni wprost angażowali się w kontestację ówczesnego porządku społeczno-politycznego. Jeszcze inni, nie angażując się osobiście, zezwalali na terenie kierowanej przez siebie parafii na wplatanie przez osoby wywodzące się z kręgów opozycyjnych w legalne formy duszpasterskie (np. pielgrzymki, msze św., duszpasterstwo dzieci i młodzieży) treści mających de facto wydźwięk antysystemowy. W artykule zaprezentowano trzecią z wyżej wymienionych postaw na przykładzie dwóch konińskich parafii. Należą one do grona ośrodków duszpasterskich funkcjonujących w miastach średniej wielkości, jak dotąd słabiej, niż ośrodki wielkomiejskie, reprezentowanych w badaniach nad powojennymi dziejami Polski.
Słowa kluczowe
Konin • NSZZ „Solidarność” Region Konin • Polska Organizacja Harcerska • Konfraternia • Duszpasterstwo Ludzi Pracy • parafia pw. św. Maksymiliana Kolbego w Koninie • parafia pw. św. Wojciecha w Koninie • Antoni Łassa • Stanisław Waszczyński Solidarity Trade Union Konin Region • Polish Scouting Organisation • Confraternity • workers' ministry • parish of St Maximilian Kolbe in Konin • parish of St Wojciech in Konin • Konin • Antoni Łassa • Stanisław Waszczyński
Bibliografia
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
NSZZ „Solidarność” Region Konin. Wybór dokumentów, t. 1: 1980–1981, red. K. Białecki, W. Handke, Poznań 2013.
NSZZ „Solidarność” Region Konin. Wybór dokumentów, t. 2: 1981–1989, red. K. Białecki, Poznań 2016.
Relacje: B. Brzezińskiej, K. Brzezińskiego, Z. Okońskiego, W. Zaleskiego, złożone B. Tarłowskiemu, zapis w Oddziałowym Biurze Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu.
Wypowiedzi: R. Białkowskiego, K. Buszki, R. Kotwy, A. Krzyżańskiego, F. Romaszki, L. Stefaniaka w filmie dokumentalnym Tworzyliśmy Solidarność. Region Konin 1980–1981, reż. A. Moś, https://www.youtube.com/watch?v=RA4b4HUFNa8.
Wypowiedzi: K. Dobreckiego, M. Gościniaka, D. Kalińskiego, S. Waszczyńskiego w filmie dokumentalnym Harcerzem zawsze, reż. A. Moś, https://www.youtube.com/watch?v=HedG9d6QFGs.
Białecki K., „Kolega Wałęsa jest bardziej jakiś ugodowy”. Wizyta przewodniczącego NSZZ „Solidarność” w Licheniu i Koninie 30 listopada 1980 roku w świetle dokumentów wytworzonych przez Służbę Bezpieczeństwa [w:] Wielkopolska i… nie tylko, red. K. Białecki, T. Ceglarz, M. Jurek, Ł. Komorowski, Poznań 2018.
Brzezińska B., Od zakrystii, Konin 2004.
Dobrecki K., Zakazana Ewa, Konin 2007.
Gołdyn P., Z pól do wolności, Konin 2009.
Handke W., Zielony Trójkąt Wyklętych. Września–Gniezno–Konin, Leszno 2017.
Koźniewski K., Zaprzeczyć trudno – konspiracja?, „Trybuna Ludu”, 21 VI 1988.
Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989), red. R. Łatka, Warszawa 2019.
Kuberna E., Frankowski Edward Marian [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 3, red. nacz, G. Waligóra, Warszawa 2019.
Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989, Warszawa 2019.
Łeszczyński G., Parafia św. Jana Chrzciciela w Zbroszy Dużej [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 3, red. nacz. G. Waligóra, Warszawa 2019.
Małyszka A., Strajki jako forma walki o sprawy nie tylko bytowe robotników w województwie poznańskim w latach 1950–1975 [w:] Województwo poznańskie w latach 1950–1975, red. K. Białecki, R. Reczek, Poznań–Warszawa (w druku).
Narodowy spis powszechny. Ludność i mieszkania. Zarys przemian w latach 1979–1988, Warszawa 1989.
Parus D., Łojko J., Powstanie styczniowe na ziemi konińskiej, Konin 2013.
Powszechny sumaryczny spis ludności z dnia 14 II 1946 roku, red. S. Szulc, Warszawa 1947.
Rocznik statystyczny GUS. Demografia 1990, red. F. Kubiczek, Warszawa 1992.
Runge A., Metodologiczne problemy badania miast średnich w Polsce, „Prace Geograficzne” 2012, z. 129.
Rusin S., Konspiracja w regionie konińskim 1939–1945, Konin 2013.
Rzeczkowska E., Władze administracyjne i wyznaniowe w Stalowej Woli i Tarnobrzegu wobec ks. Edwarda Frankowskiego w latach 1967–1989 [w:] Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989), red. R. Łatka, Warszawa 2019.
Tunak M., Ksiądz Antoni Łassa – kapelan „Solidarności” konińskiej [w:] Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989), red. R. Łatka, Warszawa 2019.
Wojcieszyk E., Parafia św. Maksymiliana Kolbe w Koninie [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 3, red. nacz. G. Waligóra, Warszawa 2019.
Wojcieszyk E., Zwiernik P., NSZZ „Solidarność” Region Koniński [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 4, Warszawa 2010.
Zaleska E., Zaleski W., Zakazana „Solidarność”, 13 XII 1981–17 IV 1989 w regionie konińskim, Konin 2000.
Zwiernik P., Konfraternia im. ks. Jerzego Popiełuszki [w:] Encyklopedia Solidarności, http://www.encysol.pl/wiki/Konfraternia_im._ks._Jerzego_Popie%C5%82uszki.
Zwiernik P., Wielkopolski Klub Polityczny Ład i Wolność [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, red. nacz. M. Łątkowski, Warszawa 2010.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Konrad Białecki, Polska Rada Ekumeniczna i Kościoły będące jej członkami wobec Kościoła rzymskokatolickiego w latach 1945–1989 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 37 Nr 1 (2021)
