okładka

Bd. 28 Nr. 2 (2016)

ISSN:
1427-7476

Section: Studia

Reglamentowana odwilż. Obóz "zamkowy" na emigracji wobec wydarzeń w Polsce i bloku komunistycznym w 1956 roku

Krzysztof Tarka

Uniwersytet Opolski

Pamięć i Sprawiedliwość, Bd. 28 Nr. 2 (2016), pages: 232-258

Publication date: 2016-06-30

Abstract

W artykule przedstawiono stanowisko obozu „zamkowego” na emigracji (prezydenta, rządu i Rady RP) wobec wydarzeń w Polsce i bloku komunistycznym w 1956 r. „Zamkowi” politycy i publicyści dostrzegając pewne zmiany w kraju nie liczyli, że doprowadzą one do zmian zasadniczych. Dominował pogląd, że Polska nie jest państwem niepodległym, że okupacja sowiecka trwa nadal. Głosząc postulaty maksymalne (niepodległość, przywrócenie przedwojennej granicy na wschodzie) nie wiązali wielkich nadziei z ewolucyjną drogą zmian. Stawiali na obalenie, a nie na liberalizację systemu komunistycznego w Polsce i pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Uważali się za rzecznika interesów Polski, pozbawionej suwerenności i możliwości wyrażania własnej woli. Mimo ofiarności, zaangażowania i oddania sprawie nie mieli jednak możliwości efektywnego działania, nie zdołali wywrzeć bezpośredniego wpływu na wydarzenia w Polsce, a tym bardziej na sytuację międzynarodową. To raczej wydarzenia nad Wisłą stały się pośrednim impulsem do ożywienia prac rządu RP na uchodźstwie. Brak kontaktów z krajem, polityczna marginalizacja na arenie międzynarodowej i wewnętrzne spory sprawiły, że emigranci nie przygotowali realnego planu wyzwolenia Polski. W przeciwieństwie do innych ośrodków na emigracji (Radio Wolna Europa czy „Kultura”), „zamkowi” politycy odcięci od Polski i zrażeni wcześniejszymi doświadczeniami swoich oponentów z Rady Politycznej (sprawa Bergu) nie szukali kontaktów z krajem, mając także mniejsze pod tym względem możliwości finansowe i organizacyjne. Zachowując niezłomną postawę nie widzieli możliwości jakiegokolwiek kompromisu z władzami PRL. Czekali raczej na zmianę ogólnego położenia międzynarodowego. Próbowali też zainteresować (choć bezskutecznie) zachodnie rządy i międzynarodową opinię publiczna sprawą polską.

Alberska Małgorzata, Ośrodki emigracji polskiej wobec kryzysów politycznych w kraju (1956–1981), Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław 2000

Bagieński Witold, Przyczynek do historii emigracyjnej prasy „prokrajowej”, [w:] Dziennikarze władzy, władza dziennikarzom. Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego, red. Tadeusz Wolsza, Sebastian Ligarski, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010

Cenckiewicz Sławomir, Geneza, działalność i udział rozgłośni „Kraj” w akcji reemigracyjnej (1955–1957). Przyczynek do studiów nad polityką PRL wobec emigracji i Polonii, „Niepodległość” 2003/2004, t. 53/54

Friszke Andrzej, Życie polityczne emigracji, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 1999

Górecki Dariusz, Polskie naczelne władze państwowe na uchodźstwie w latach 1939–1990, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002

Habielski Rafał, Kryzysy prezydenckie 1947 i 1954 roku. Ich antecedencje i następstwa, [w:] Warszawa nad Tamizą. Z dziejów polskiej emigracji politycznej po drugiej wojnie światowej, red. Andrzej Friszke, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1994

Machcewicz Paweł, Emigracja w polityce międzynarodowej, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 1999

Tarka Krzysztof, Działalność Karola Lewkowicza – przyczynek do powstania orientacji prokrajowej na emigracji, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2010, nr 1(15)

Tarka Krzysztof, Emigracyjna dyplomacja. Polityka zagraniczna rządu RP na uchodźstwie 1945–1990, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2003

Tarka Krzysztof, Jest tylko jedna Polska. Bolesław Świderski – emigrant w służbie Polski Ludowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2007, nr 1(11)

Tarka Krzysztof, Jest tylko jedna Polska? Emigranci w służbie PRL, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2014

Tarka Krzysztof, Mackiewicz i inni. Wywiad PRL wobec emigrantów, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2007

Tarka Krzysztof, Na emigracji i w kraju, Wydawnictwo LTW, Łomianki 2015

Tarka Krzysztof, Od „zamku” do Gomułki. Postawa i działalność Zygmunta Kotowicza, redaktora emigracyjnego „Głosu Powszechnego”, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2012, z. 2

Tarka Krzysztof, „Tu nie ma nadziei”. Stanisław Mackiewicz na łamach emigracyjnego „Tygodnika”, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2014, z. 4

Tebinka Jacek, Nadzieje i rozczarowania. Polityka Wielkiej Brytanii wobec Polski 1956–1970, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2005

Tokarz, Zagadnienie polsko-rosyjskie w publicystyce powojennej emigracji (1945–1980), Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu, Wrocław 2006

Turkowski Romuald, Parlamentaryzm polski na uchodźstwie 1945–1972 w okresie rozbicia emigracji politycznej w Londynie, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2001

Wolański Marian S., Europa Środkowo-Wschodnia w myśli politycznej emigracji polskiej 1945–1975, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1996

Wolsza Tadeusz, „Katyń to już na zawsze katy i katowani”. W „polskim Londynie” o sowieckiej zbrodni w Katyniu (1940–1956), Instytut Historii PAN, Warszawa 2008

Wolsza Tadeusz, Poglądy polityczne Adama Pragiera, [w:] Myśl polityczna na wygnaniu. Publicyści i politycy polskiej emigracji powojennej, red. Andrzej Friszke, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1995

Wójtowicz, Obraz Związku Sowieckiego w ujęciu polskiej emigracji politycznej w Wielkiej Brytanii w latach 1945–1956, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2008

Ziętara Paweł, Emigracja wobec Października. Postawy polskich środowisk emigracyjnych wobec liberalizacji w PRL w latach 1955–1957, Wydawnictwo LTW, Warszawa 2001

Ziętara Paweł, Misja ostatniej szansy. Próba zjednoczenia polskiej emigracji politycznej przez gen. Kazimierza Sosnkowskiego w latach 1952–1956, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 1995

okładka

Bd. 28 Nr. 2 (2016)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2016-06-30

Dział: Studia