View No. 12 (2023)

No. 12 (2023)

ISSN:
2545-3424

eISSN:
2299-890X
Section: Varia

Relations of the Security Service and the CV PUWP using the example of Kraków in the period of “little stabilization” in the light of party files

Komunizm: system-ludzie-dokumentacja, No. 12 (2023), pages: 322-356

Publication date: 2024-02-06

https://doi.org/10.48261/2299.890X.12.2023.13

Abstract

The article attempts to present relations between the Security Service and the VC PUWP in the years 1956–1970 using the example of Kraków and the Kraków Voivodeship. In the initial period after October ’56, there were misunderstandings and conflicts between the party authorities and the political police, especially when Bolesław Drobner was the First Secretary of the VC PUWP in Kraków. Very quickly, however, the two sides returned to close cooperation. The SB was needed by the PUWP to maintain its monopoly of power. The party authorities determined the more important operational directions of the political police: combating former PSL members, fighting the Church, suppressing attempts at strikes and work stoppages, preventing social speeches against the authorities, especially during elections to the Sejm and national councils. In the mid-1960s, people associated with the “Partisans” group (1st Secretary Czesław Domagała) took power in the Kraków PUWP. This milieu also strengthened its influence in the political police (including Stanisław Wałach). Senior Security Service officers in Kraków were part of the establishment of the time. They maintained close contacts, including social contacts, with the more important employees of the party apparatus. They also participated in personal games and intrigues. The revolts of student and high school students in 1968 and of workers in 1970 came as a big surprise to both the party authorities and the political police. The beginning of the next decade saw personnel changes in the PUWP and Security Service.


Archiwum Akt Nowych w Warszawie, KC PZPR.

Archiwum Narodowe w Krakowie, KW PZPR.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, MSW.

VIII Konferencja Sprawozdawczo-Wyborcza. Sprawozdanie Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Kraków 1962.

„Wiadomości” 1966.

Brzeziński P., Zapomniani dygnitarze. Pierwsi sekretarze Komitetu Wojewódzkiego PPR/PZPR w Gdańsku w latach 1945–1990. Szkice biograficzne, Gdańsk 2013.

Centrum władzy w Polsce 1948–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2000.

Centrum władzy. Protokoły posiedzeń kierownictwa PZPR. Wybór z lat 1949–1970, oprac. A. Dudek, A. Kochański, K. Persak, Warszawa 2000.

Chwalba A., Kraków w latach 1945–1989, Kraków 2004 („Dzieje Krakowa”, t. 6). Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997.

Drabik R., Podstawowa Organizacja PZPR w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Lublinie [w:] Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja, red. D. Magier, Lublin – Radzyń Podlaski 2012.

Drabik S., Elita polityczna krakowskiej PZPR w latach 1956–1975, Kraków 2013.

Drabik S., Krakowska organizacja PZPR (1948–1990). Struktury, członkowie, działalność, Kraków 2021.

Drabik S., Wojewódzka organizacja PZPR w Krakowie w Październiku 1956 i w okresie wyborów w styczniu 1957 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 1 (17).

Drobner B., Bezustanna walka, t. 1–3, Kraków 1962–1967.

Dudek A., Paczkowski A., Polska [w:] Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989, red. Ł. Kamiński, K. Persak, Warszawa 2010.

Dziuba A., Czas przełomu. Destalinizacja, rok 1956 i koniec odwilży w województwie stalinogrodzkim/katowickim (1956–1961), Katowice–Warszawa 2023.

Eisler J., Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęły Polską. Historia polityczna 1944–1989, Warszawa 2018.

Eisler J., Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2012.

Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.

Eisler J., Siedmiu wspaniałych. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR, Warszawa 2014.

Frazik W., Musiał F., Szpytma M., Wenklar M., Ludzie bezpieki województwa krakowskiego. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim. Informator personalny, Kraków 2009.

Friszke A., Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989, Warszawa 2003.

Gajdziński P., Gomułka. Dyktatura ciemniaków, Poznań 2017.

Gajdziński P., Gierek, Warszawa 2021.

Głębocki H., Policja tajna przy robocie. Z dziejów państwa policyjnego w PRL, Kraków 2005.

Głuszko M., Piotr Jaroszewicz (1909–1992). Krótki rys biograficzny, Rzeszów 2019.

Janowski W., Kochański A., Persak K., Informator o strukturze i obsadzie personalnej centralnego aparatu PZPR 1948–1990, Warszawa 2000.

Kierownictwo PZPR w czasie kryzysów 1956, 1970, 1980, red. J. Eisler, A. Friszke, D. Stola, Warszawa 2000.

Korejwo M., PZPR na Warmii i Mazurach 1948–1990. Struktury, organizacja, ludzie. Oddziaływanie na zinstytucjonalizowane formy życia społecznego, Olsztyn 2011.

Kwiek J., Grudzień 1970 w Krakowie w świetle dokumentów. Przebieg wydarzeń i konsekwencje, Kraków 2012.

Kwiek J., Marzec 1968 w Krakowie, Kraków 2008.

Kwiek J., Rok 1956 w Krakowie i województwie krakowskim (wybrane problemy), Kraków 1999.

Lesiakowski K., Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna, Warszawa 1998.

Lipiński P., Cyrankiewicz. Wieczny premier, Warszawa 2016.

Lipiński P., Gomułka. Władzy nie oddamy, Warszawa 2019.

Madej M., SB uprzejmie donosi… Służba Bezpieczeństwa jako filtr zasileń informacyjnych systemu politycznego PRL w latach 1956–1970. Przykład województwa wrocławskiego, Wrocław 2014.

Musiał F., Julian Polan-Haraschin (1912–1984), sędzia WSR w Krakowie, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2004, nr 1 (1).

Musiał F., Kwestia rozliczeń w województwie krakowskim [w:] „W imię przyszłości partii”. Procesy o łamanie tzw. praworządności socjalistycznej 1956–1957. Artykuły, red. W. Muszyński, Warszawa 2021.

Musiał F., Zblewski Z., Marzec ’68 i Grudzień ’70 w Nowej Hucie [w:] Nowa Huta – miasto walki i pracy, red. R. Terlecki, M. Lasota, J. Szarek, Kraków 2002.

Opulski R., Działania komunistycznej władzy wobec „wichrzycieli” w marcu 1968 r. w Krakowie [w:] Marzec 1968. Fakty, wydarzenia, interpretacje, red. A. Czwołek, S. Galij-Skarbińska, W. Polak, Toruń 2018.

Paczkowski A., Pół wieku dziejów Polski 1939–1989, Warszawa 2005.

Paczkowski A., PZPR a aparat bezpieczeństwa. Zarys problemu [w:] PZPR jako machina władzy, red. K. Persak, D. Stola, Warszawa 2012.

Paczkowski A., Rok 1956 jako cezura w historii aparatu bezpieczeństwa [w:] O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane profesorowi Aleksandrowi Lityńskiemu w czterdziestolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin, księga 2, red. T. Adamczyk, J. Ciągwa, A. Drogoń, P. Fiedorczyk, K. Kuźmicz, M. Mikołajczyk, W. Organiścik, A. Stawarska-Rippel, Białystok–Katowice 2010.

Paczkowski A., Trzy twarze Józefa Światły. Przyczynek do historii komunizmu w Polsce, Warszawa 2009.

Paduchowski W., Karły pod krzyżem, Kraków 2021.

Partia komunistyczna w Polsce – struktury, ludzie, dokumentacja, red. D. Magier, Lublin– Radzyń Podlaski 2012.

Partia, państwo, społeczeństwo, red. K. Rokicki, Warszawa 2016.

Prażmowska A., Władysław Gomułka, Warszawa 2016.

Reczek R., Życie społeczno-polityczne w Wielkopolsce w latach 1956–1970, Poznań 2008.

Sasanka P., Czerwiec 1976. Geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2006.

Spałek R., Na licencji Moskwy. Wokół Gomułki, Bermana i innych, Warszawa 2020.

Sowa A., Historia polityczna Polski 1944–1991, Kraków 2011.

Sroka M., Komitet Wojewódzki PZPR w Opolu w latach 1950–1990. Struktury, ludzie, mechanizmy władzy, Wrocław–Warszawa 2019.

Stola D., Złote lata PZPR. Finanse partii w czasach Gierka, Warszawa 2008.

Szczypta-Szczęch R., Komendanci wojewódzcy MO/szefowie WUSW i ich zastępcy ds. Służby Bezpieczeństwa w Krakowie w latach 1957–1990 [w:] Strażnicy sowieckiego imperium. Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Małopolsce 1945– 1990, red. F. Musiał, M. Wenklar, Kraków 2009.

Szczypta-Szczęch R., „PPR/PZPR przy WUBP/WUdSBP w Krakowie. Zarys problematyki” (artykuł nieopublikowany, dostęp za zgodą redakcji „Komunizm. System – Ludzie – Dokumentacja” i Autorki).

Szumiło M., Gierek. Droga do władzy, Warszawa 2023.

Śliwa M., Bolesław Drobner. Szkic o działalności politycznej, Kraków 1985.

Terlecki R., Kraków [w:] Oblicza Marca 1968, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2004.

Terlecki R., Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kraków 2007.

Terlecki R., Polska w niewoli 1945–1989. Historia sowieckiej kolonii, Kraków 2015.

Wenklar M., Od rewolucji do kontrrewolucji. Wokół krakowskiego Października 1956, cz. 1, „Arcana” 2016, nr 5 (131).

Wenklar M., Od rewolucji do kontrrewolucji. Wokół krakowskiego Października 1956, cz. 2, „Arcana” 2016, nr 6 (132).

Wielgosz J., W 40-lecie powstania Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 1948–1988. Kraków – Nowy Sącz – Tarnów, Kraków 1988.

Więcej niż partia. PZPR a polityka, gospodarka i społeczeństwo 1948–1990, red. A. Dziuba, B. Tracz, Katowice–Warszawa 2017.

Władza w PRL. Ludzie i mechanizmy, red. K. Rokicki, R. Spałek, Warszawa, 2011.

Zblewski Z., Krakowska organizacja PZPR wobec „Solidarności” (sierpień 1980–grudzień 1981) [w:] Między Sierpniem i Grudniem. Solidarność w Krakowie i Małopolsce w latach 1980–1981, red. T. Gąsowski, B. Klich-Kluczewska, J. Mierzwa, Kraków 2006.

License

Copyright (c) 2023 Komunizm: system-ludzie-dokumentacja

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl

Drabik, S. (2024). Relations of the Security Service and the CV PUWP using the example of Kraków in the period of “little stabilization” in the light of party files. Komunizm: System-Ludzie-Dokumentacja, (12), 322–356. https://doi.org/10.48261/2299.890X.12.2023.13

Statistics

Downloads

Download data is not yet available.

Share it


                            View No. 12 (2023)

No. 12 (2023)

ISSN:
2545-3424
eISSN:
2299-890X

Data publikacji:
2024-02-06

Dział: Varia