Pokaż  Nr 13 (2024)

Nr 13 (2024)

ISSN:
2545-3424

eISSN:
2299-890X
Dział: Varia

Gwałty, kradzieże, morderstwa. Stosunek Armii Czerwonej do Polaków na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1947

Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, Nr 13 (2024), strony: 388-413

Data publikacji: 2024-12-23

https://doi.org/10.48261/2299.890X.13.2024.14

Abstrakt

Tematem niniejszego artykułu są zbrodnie popełniane przez żołnierzy Armii Czerwonej na Polakach na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1947, ze szczególnym uwzględnieniem Szczecina. Wybór takich ram czasowych wiąże się z tym, iż we wskazanym okresie sowieckie gwałty, kradzieże oraz morderstwa były szczególnie częste – najwięcej przestępstw popełniono na Pomorzu Zachodnim właśnie w 1945 r., a ich wyraźne ograniczenie stało się zauważalne dopiero od połowy 1947 r. W artykule wykorzystano m.in. materiały komunistycznego aparatu bezpieczeństwa przechowywane w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie; są one cennym uzupełnieniem dotychczasowej literatury przedmiotu i zawierają wiele szczegółowych informacji, jak też pozwalają pełniej przeanalizować sowieckie zbrodnie w interesującym autora okresie. Sięgnięto również po opublikowane materiały polskiej administracji cywilnej.


Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Szczecinie 1983–1990, 008/33; 008/34, t. 2–3; 008/347, t. 1; 008/353, t. 1; 008/357, t. 1; 008/45, 008/505; 008/506; 008/57; 008/584; 008/80, t. 1; 008/95; 008/98.

Bezpieczeństwo i porządek publiczny w latach 1945–1950, red. T. Białecki, J. Macholak, Szczecin 1995.

Administracja polska a Armia Czerwona na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1948. Materiały interwencyjne Biura Łącznika Wojewody Szczecińskiego do Władz Wojskowych Polskich i Radzieckich w zbiorach Archiwum Państwowego w Szczecinie, red. A. Wojtaszak, Szczecin 2001.

„Głos Ludu” 1947.

Benken P., Zabójstwo szefa PUBP Drawsko Bolesława Owczarka przez żołnierzy Armii Czerwonej 30 maja 1946 r., „Myśl.pl” 2013, nr 28.

Benken P., Rosjanie mordują w Szczecinie, „Rakowiecka 37” 2024, nr 1 (25).

Gasztold T., Przestępstwa pospolite i dezercje żołnierzy rosyjskich w Polsce w latach 1945–1992 [w:] Ziemie Odzyskane pod wojskową administracją radziecką po II wojnie światowej. Materiały z konferencji, red. S. Łach, Słupsk 2000.

Jankowiak S., Wysiedlenia Niemców z Polski po II wojnie światowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 2 (6).

Kachnicz Z., Sowieckie „porządki” na Pomorzu Zachodnim w roku 1945 [w:] IV Ogólnopolskie Forum Historyków Wojskowych. Koszalin, 16 XII 1998 r., red. B. Polak, Koszalin 1999.

Kachnicz Z., Rok 1945 na Pomorzu Zachodnim – pierwszy powojenny rok kształtowania się totalitarnego systemu władzy [w:] Przemiany społeczno-polityczne na Pomorzu Środkowym w latach 1945–1956, red. Z. Kachnicz, Koszalin 2001.

Kalbarczyk S., W krzywym (niezupełnie) zwierciadle. Polska z perspektywy władz i ludności ZSRS w przededniu i podczas sowieckiej agresji we wrześniu 1939 roku, „Biuletyn IPN” 2019, nr 9.

Kołakowski P., Komendantury wojenne Armii Czerwonej na ziemiach polskich 1944–1945 [w:] Przemiany społeczno-polityczne na Pomorzu Środkowym w latach 1945–1956, red. Z. Kachnicz, Koszalin 2001.

Kosiński L., Procesy ludnościowe na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945–1960, Warszawa 1963.

Ludność Szczecina w latach 1946–1966, Szczecin 1967.

Kozłowski K., Nastroje społeczne na Pomorzu Zachodnim na tle procesów osiedleńczych, „Dzieje Najnowsze” 2005, R. 37, nr 4.

Łach S., Armia Czerwona na Ziemiach Odzyskanych i jej destabilizacyjny wpływ na osadnictwo polskie [w:] Ziemie Odzyskane pod wojskową administracją radziecką po II wojnie światowej. Materiały z konferencji, red. idem, Słupsk 2000.

Macholak J., Wokół problemu obecności żołnierzy Armii Czerwonej na Pomorzu Zachodnim w świetle dokumentów z archiwów Federacji Rosyjskiej [w:] Osadnictwo polskie na Pomorzu Zachodnim. Mity i rzeczywistość. Część II. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Szczecińskie Towarzystwo Naukowe, Zamek Książąt Pomorskich i Archiwum Państwowe w Szczecinie 5 grudnia 2002 roku, red. K. Kozłowski, Szczecin 2003.

Makowski A., Ziemie Zachodnie i Północne w polityce gospodarczej Polski w latach 1945–1960 [w:] Ziemie Odzyskane / Ziemie Zachodnie i Północne 1945–2005, red. A. Sakson, Poznań 2005.

Materski W., Od cara do „cara”. Studium rosyjskiej polityki historycznej, Warszawa 2017.

Partacz C., Armia Czerwona na Pomorzu Zachodnim, „Przegląd Zachodni” 2005, nr 2 (315).

Rembacka K., Komunista na peryferiach władzy. Historia Leonarda Borkowicza (1912–1989), Szczecin–Warszawa 2020.

Rutkowski T.P., Pańska, szlachecka, faszystowska. Polska w sowieckiej propagandzie, kulturze i historiografii 1917–1945, Warszawa 2020.

Sommer T., Operacja antypolska NKWD 1937–1938. Geneza i przebieg ludobójstwa popełnionego na Polakach w Związku Sowieckim, Gdańsk 2020.

Śniadecki J., Z badań nad stosunkiem żołnierzy Armii Czerwonej do ludności Pomorza Środkowego w latach 1945–1946 [w:] Przemiany społeczno-polityczne na Pomorzu Środkowym w latach 1945–1956, red. Z. Kachnicz, Koszalin 2001.

Techman R., Armia radziecka w gospodarce morskiej Pomorza Zachodniego w latach 1945–1956, Poznań 2003.

Techman R., Z powojennych dziejów stoczni „Wulkan” w Szczecinie. Radziecki demontaż i eksploatacja, czechosłowackie zainteresowanie złomowaniem statków, polskie nadzieje na odbudowę i rozwój produkcji okrętowej, „Szczecińskie Studia Archiwalno-Historyczne” 2021, t. 5.

Tomczak M., Obraz osadników w prasie i publicystyce polskiej [w:] Ziemie Odzyskane / Ziemie Zachodnie i Północne 1945–2005, red. A. Sakson, Poznań 2005.

Zaremba M., „Jak nie urok, to…” Strach przed czerwonoarmistami 1944–1947 [w:] W objęciach wielkiego brata. Sowieci w Polsce 1944–1993, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2009.

Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.

Benken, P. (2024). Gwałty, kradzieże, morderstwa. Stosunek Armii Czerwonej do Polaków na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1947. Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, (13), 388–413. https://doi.org/10.48261/2299.890X.13.2024.14

Statystyki

Liczba pobrań PDF

Udostępnij


                            Pokaż  Nr 13 (2024)

Nr 13 (2024)

ISSN:
2545-3424
eISSN:
2299-890X

Data publikacji:
2024-12-23

Dział: Varia