Pokaż  Nr 13 (2024)

Nr 13 (2024)

ISSN:
2545-3424

eISSN:
2299-890X
Dział: Studia

Trybunał Stanu w prawniczym dyskursie ostatniej dekady Polski Ludowej

Paweł Fiktus

https://orcid.org/0000-0002-2937-6859

Wyższa Szkoła Prawa we Wrocławiu

Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, Nr 13 (2024), strony: 211-267

Data publikacji: 2024-12-23

https://doi.org/10.48261/2299.890X.13.2024.08

Abstrakt

Instytucja Trybunału Stanu była dobrze znana w polskim systemie prawnym, istniała bowiem już w okresie międzywojennym. Dwukrotnie podjęto wówczas próbę jego wykorzystania, w żadnym przypadku nie doszło jednak do skazania. Po II wojnie światowej o powołaniu podobnego organu wspominała tzw. Mała Konstytucja z 19 lutego 1947 r., natomiast Konstytucja PRL z 22 lipca 1952 r. całkowicie go pomijała. Reaktywacja Trybunału Stanu leżała w interesie Stronnictwa Demokratycznego, ale nie było na to zgody w szeregach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Na początku lat osiemdziesiątych projekt SD uzyskał poparcie PZPR, a na przełomie 1981 i 1982 r. przygotowano projekt ustawy. Analiza zatwierdzonego przez Sejm VIII kadencji projektu ustawy dokonana przez środowisko prawnicze ujawniła liczne zawarte w nim błędy. Ustawę zastosowano wobec członków rządu z lat siedemdziesiątych, jednak z powodu amnestii w 1984 r. nie zostali oni skazani.


IX Nadzwyczajny Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 14–20 lipca 1981 r. Podstawowe dokumenty i materiały, Warszawa 1981.

Landau Z., Skrzeszewska B., Sprawa Gabriela Czechowicza przed Trybunałem Stanu – wybór dokumentów, Warszawa 1961.

Rakowski M.F., Dzienniki polityczne 1981–1983, Warszawa 2004.

Konstytucja PRL (DzU 1952, nr 33, poz. 252 ze zm.).

Dziennik Ustaw: 1921, 1923, 1925, 1935, 1936, 1947, 1980, 1982, 1983, 1984, 1985, 1992, 1993, 1997, 2003, 2010, 2016, 2023.

Bafia J., Praworządność, Warszawa 1985.

Banaszak B., Trybunał Stanu – stagnacja czy zmiana?, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2008, nr 1.

Baranowska M., Doktryny polityczno-prawne jako jeden z filarów edukacji prawniczej, „Studia Iuridica Toruniensia” 2013, z. 2.

Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1998.

Beszterda A., Pod znakiem socjalistycznej demokracji, „Nowe Drogi” 1983, nr 7.

Bień-Kacała A., Kilka uwag w kwestii odpowiedzialności Prezydenta RP przed Trybunałem Stanu [w:] Podmioty administracji publicznej i prawne formy ich działania. Studia i materiały z konferencji jubileuszowej Profesora Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń, 15–16 listopada 2005, Toruń 2005.

Bratoszewski J., Postępowanie wstępne (przygotowawcze) co do odpowiedzialności konstytucyjnej, Warszawa 1983.

Brzechczyn K., Umysł solidarnościowy. Geneza i ewolucja myśli społeczno-politycznej „Solidarności” w latach 1980–1989, Poznań–Warszawa 2022.

Burda A., Jeszcze jeden Trybunał, „Przegląd Tygodniowy” 1982, nr 13.

Burda A., Konstytucja w praktyce, „Przegląd Tygodniowy” 1982, nr 14.

Buszyński M., Ustawy zapowiedziane w Małej Konstytucji, ,,Gazeta Administracji” 1947, nr 9.

Buszyński M., Obowiązujące normy Konstytucji Marcowej, ,,Gazeta Administracji” 1947, nr 11–12.

Chwedoruk R., Program Samorządnej Rzeczypospolitej [w:] Solidarność od wewnątrz 1980–1981, red. A. Friszke, K. Persak, P. Sowiński, Warszawa 2013.

Czeszejko-Sochacki Z., Minimum prawa – maksimum skuteczności, Warszawa 1985.

Czeszejko-Sochacki Z., O systemie organów państwowych (refleksje ogólne), „Państwo i Prawo” 1985, nr 5.

Czeszejko-Sochacki Z., Odpowiedzialność konstytucyjna w prawie polskim (dla akty- wu PZPR), Warszawa 1983.

Czeszejko-Sochacki Z., Przebieg prac nad utworzeniem polskiego Trybunału Konstytucyjnego (1981–1985), „Przegląd Sejmowy” 1994, nr 3, s. 33.

Czubiński A., Stronnictwo Demokratyczne (1937–1989), Poznań 1998.

Dudek D., Trybunał Stanu (Podstawa prawna, analiza, komentarz), „Kościół i Prawo” 1989, nr 6.

Działocha K., Naruszenie konstytucji jako podstawa odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 1988, t. 150.

Fiktus P., Od romantyzmu do realizmu w procesie funkcjonowania państwa na przykładzie programu „Samorządnej Rzeczypospolitej” [w:] Między sercem a rozumem. Romantyzm i realizm w polskiej myśli politycznej, red. A. Citkowska-Kimla, P. Kimla, E. Antipow, K. Konik, Kraków 2017.

Fiktus P., Uwagi do restytucji urzędu prezydenta i senatu na przykładzie prac legislacyjnych nad tzw. nowelą kwietniową z 1989 roku [w:] Wpływ zmian społecznych, gospodarczych i ustrojowych na system prawa, red. U. Kalina-Prasznic, Wrocław 2018.

Formy odpowiedzialności konstytucyjnej w Europie, red. S. Grabowska, R. Grabowski, Toruń 2010.

Friszke A., Rewolucja Solidarności 1980–1981, Kraków 2014.

Garlicki A., Ministrowie pod pręgierzem, „Polityka” 1982, nr 8.

Garlicki L., Charakter ustrojowy nowych trybunałów, „Państwo i Prawo” 1983, nr 3.

Garlicki L., Kierunki i przesłanki zmian ustroju sądów w PRL, „Studia Prawnicze” 1983, nr 2.

Garlicki L., Ochrona konstytucyjności i praworządności, „Państwo i Prawo” 1987, nr 10.

Geneza utworzenia Trybunału Stanu w PRL. Wykład wygłoszony na pierwszym posiedzeniu Trybunału Stanu przez zastępcę przewodniczącego mgra Witolda Lassotę w dniu 14 września 1982 r., Warszawa 1982.

Grajewski J., Warunki ustawowe i wymogi formalne wstępnego wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu, „Przegląd Sejmowy” 2003, nr 1.

Groszyk H., Właściwość Trybunału Stanu, Warszawa 1983.

Gubiński A., Trybunał Stanu, „Państwo i Prawo” 1982, nr 5–6.

Gulczyński M., Reformowanie systemu politycznego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Państwo i Prawo” 1987, nr 10.

Gwiżdż A., Przed Trybunałami Stanu Drugiej Rzeczypospolitej, „Życie Warszawy”, 25 III 1982.

Jurek P., Historia państwa i prawa polskiego, Wrocław 1996.

Kazimierska R., Przed Trybunałem Stanu, „Życie Warszawy”, 24 II 1982.

Kempisty H., Trybunał Stanu. Postępowanie w pierwszej instancji, Warszawa 1983.

Klajnerman I., W pierwszą rocznicę Małej Konstytucji 1947 – 19 II 1948, ,,Rada

Narodowa” 1948, nr 5.

Klimek J., Trybunał Stanu czeka na sprawę, „Gazeta Prawnicza” 1982, nr 10.

Kotowski S., Postępowanie odwoławcze przed Trybunałem Stanu, Warszawa 1983.

Kozik M., Trybunał Stanu – żywa instytucja czy martwy przepis, „Studia Iuridica Lubliniensia” 2005, nr 5.

Krawczyk R., Dyskusja wokół koncepcji Trybunału Stanu, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 1989, nr 43.

Krawczyk R., Trybunał Stanu – Trybunał Historii, „Prawo i Życie” 1981, nr 37.

Krzekotowska K., Dorobek i kierunki prac legislacyjnych, „Nowe Drogi” 1982, nr 9.

Kto ponosi odpowiedzialność konstytucyjną – z posłem dr. Zdzisławem Czeszejko-Sochackim, przewodniczącym sejmowej Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, rozmawia Andrzej Dobrzyński, „Prawo i Życie” 1983, nr 6.

Kuciński J., Spór o współczesne państwo polskie, Warszawa 1988.

Lang W., Wróblewski J., Zawadzki S., Teoria państwa i prawa, Warszawa 1979.

Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, Warszawa 2013.

Łaszewski R., Salmonowicz S., Historia ustroju Polski, Toruń 1999.

Małajny R., Systematyka polskich organów państwowych i ich charakter, „Studia Prawnicze” 1989, nr 1.

Mordwiłko J., Trybunał Stanu, „Rzeczpospolita”, 3 VII 1985.

Musioł J., Trybunał Stanu – tekst uchwalony na 20 posiedzeniu Sejmu PRL w dniu 26 III 1982 r. z komentarzem i przypisami, Warszawa 1982.

Niewiński K., Geneza i pozycja ustrojowa Trybunału Stanu w PRL, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2013, t. 12.

O Trybunale Stanu – rozmowa z prof. dr. Jerzym Jodłowskim (rozmawiał Krzysztof Lewandowski), „Kurier Polski”, 15 II 1982.

Orzechowski R., Sejm VIII kadencji, „Rada Narodowa – Gospodarka – Administracja” 1983, nr 3.

Paradowska J., Dać pierwszeństwo prawdzie. Kurier rozmawia z prof. Bronisławem Geremkiem, „Kurier Polski”, 27–29 XI 1981.

Pawela S., Postępowanie wykonawcze, Warszawa 1983.

Pietrzak M., Konstytucja z 17 marca 1921 roku z perspektywy 80 lat [w:] M. Pietrzak, O ustroju, prawie i polityce II Rzeczypospolitej. Pisma wybrane, oprac. P. Borecki, C. Janik, Warszawa 2018.

Pietrzak M., Odpowiedzialność konstytucyjna w Polsce w okresie przemian ustrojowych, „Państwo i Prawo” 1995, nr 3.

Pietrzak M., Odpowiedzialność konstytucyjna w Polsce, „Studia Prawnicze” 1983, nr 2.

Pietrzak M., Odpowiedzialność konstytucyjna w Polsce, Warszawa 1992.

Pietrzak M., Odpowiedzialność konstytucyjna w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i w III Rzeczypospolitej [w:] Parlament, prawo, ludzie. Studia ofiarowane Profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćdziesiątą rocznicę pracy twórczej, red. K. Iwanicka, M. Skowronek, K. Stembrowicz, Warszawa 1996.

Pietrzak M., Państwo prawne w Konstytucji z 17 marca 1921 roku [w:] M. Pietrzak, O ustroju, prawie i polityce II Rzeczypospolitej. Pisma wybrane, oprac. P. Borecki, C. Janik, Warszawa 2018.

Podstawowe akty Trybunału Stanu i przepisy związkowe, Warszawa 1988.

Przed obradami Sejmu. Trybunał Stanu – gwarantem praworządności. Wypowiedź posła Zdzisława Czeszejki-Sochackiego, „Rzeczpospolita”, 1 VII 1982.

Pułło A., O jedno rozumienie podziału władz w nauce prawa konstytucyjnego, „Państwo i Prawo” 1983, nr 6.

Radecki W., Trybunał Stanu w obronie środowiska, „Gazeta Prawnicza” 1982, nr 13.

Rajewski A., Urzeczywistnienie demokracji, Warszawa 1987.

Referat polityczno-programowy Prezydium CK SD wygłoszony przez przewodniczącego CK SD Tadeusza W. Młyńczaka [omówienie], „Tygodnik Demokratyczny” 1981, nr 12.

Repel J., Naczelne organy władzy państwowej de lege lata i de lege ferenda fundamentali ferenda [w:] Konstytucja PRL po 30 latach jej obowiązywania, red. K. Działocha, Wrocław 1983.

Repel J., Trybunał Stanu a wymogi praworządności socjalistycznej [w:] Trybunał Stanu w PRL, red. Z. Świda-Łagiewska, Warszawa 1983.

Rot H., Problemy odnowy życia publicznego w działalności legislacyjnej Sejmu 1981–1984, „Państwo i Prawo” 1984, nr 12.

Rybicki M., Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, Najwyższa Izba Kontroli [w:] Ustrój polityczny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, red. T. Fuks, M. Łopatka, M. Rybicki, W. Skrzydło, Warszawa 1986.

Rybicki M., Zmiany konstytucyjne w Polsce Ludowej, „Studia Prawnicze” 1983, nr 4.

Siemieński F., Odpowiedzialność konstytucyjna osób pełniących najważniejsze stanowiska państwowe w Polsce [w:] Wybrane problemy prawa konstytucyjnego, red. L. Antonowicz, W. Skrzydło, Lublin 1985.

Sieracki W., Uwagi na tle niektórych przepisów ustawy o Trybunale Stanu, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1983, nr 1.

Sokolewicz W., Rykowski Z., Konstytucyjne podstawy systemu naczelnych organów państwowych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Państwo i Prawo” 1983, nr 5.

Staszewski M., Nowe instytucje ustroju politycznego PRL – Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu, „Ideologia i Polityka” 1984, nr 6.

Stembowicz J., Pytanie o Trybunał Stanu, „Tygodnik Powszechny” 1982, nr 40.

Szemplińska E., Refleksje nad reformowalnością systemu. „Tygodnik Demokratyczny” rozmawia z prof. dr. hab. Wojciechem Sokolewiczem, „Tygodnik Demokratyczny” 1981, nr 33.

Szumski J., Rozliczenia z ekipą Gierka 1980–1984, Warszawa 2018.

Świda-Łagiewska Z., Geneza i charakter Trybunału Stanu w Polsce [w:] Trybunał Stanu w PRL, red. Z. Świda-Łagiewska, Warszawa 1983.

Świda-Łagiewska Z., Nadzieje i wątpliwości [w:] Trybunał Stanu w PRL, red. Z. Świda-Łagiewska, Warszawa 1983.

Świda-Łagiewska Z., Ogólne założenia proceduralne [w:] Trybunał Stanu w PRL, red. Z. Świda-Łagiewska, Warszawa 1983.

Świda-Łagiewska Z., Procedura przed Trybunałem Stanu, „Gazeta Prawnicza” 1982, nr 16.

Świda-Łagiewska Z., Przebieg postępowania dotyczącego odpowiedzialności konstytucyjnej [w:] Trybunał Stanu w PRL, red. Z. Świda-Łagiewska, Warszawa 1983.

Świda-Łagiewska Z., Tradycje Trybunału Stanu w Polsce [w:] Trybunał Stanu w PRL, red. Z. Świda-Łagiewska, Warszawa 1983.

Świda-Łagiewska Z., Ustrój, organizacja i właściwości Trybunału Stanu [w:] Trybunał Stanu w PRL, red. Z. Świda-Łagiewska, Warszawa 1983.

Świda-Łagiewska Z., Zasady odpowiedzialności konstytucyjnej i system kar [w:] Trybunał Stanu w PRL, red. Z. Świda-Łagiewska, Warszawa 1983.

Tomczyk W., Tradycje Trybunału Stanu, „Rzeczpospolita”, 9 II 1982.

Trybunał Stanu. Tekst uchwalony na 20 posiedzeniu Sejmu PRL w dniu 26 III 1982 r. z komentarzem i przypisami, oprac. K. Lewandowski, Warszawa 1982.

Walczak R., Partia i Prawo, „Gazeta Prawnicza” 1987, nr 5.

Waniorek J., Dlaczego Trybunał Stanu, „Prawo i Życie” 1981, nr 15.

Wasik Z., Witkowski Z., O potrzebie konstytucjonalizacji zasady lex retro non agit, „Państwo i Prawo” 1984, nr 11.

Winczorek P., Od demokratyzacji do demokracji, „Tygodnik Demokratyczny” 1988, nr 42.

Wójtowicz K., Konstytucyjne zasady sprawowania wymiaru sprawiedliwości w PRL [w:] Konstytucja PRL po 30 latach jej obowiązywania, red. K. Działocha, Wrocław 1983.

Wójtowicz K., Zasady i praktyka funkcjonowania odpowiedzialności konstytucyjnej w innych państwach [w:] Trybunał Stanu w PRL, red. Z. Świda-Łagiewska, Warszawa 1983.

Wróblewski J., Trybunał Stanu. Prawne podstawy odpowiedzialności, Warszawa 1982.

Z debaty parlamentarnej, „Tygodnik Demokratyczny” 1981, nr 2.

Zaleśny J., Odpowiedzialność konstytucyjna w prawie polskim okresu transformacji ustrojowej, Toruń 2004.

Zawadzki S., Problemy teoretyczne prac nad zmianą konstytucji, „Państwo i Prawo” 1987, nr 10.

Zawadzki S., Rozwój demokracji socjalistycznej a koalicyjny sposób sprawowania władzy, „Nowe Drogi” 1985, nr 9.

Żygulski K., Ciężar odpowiedzialności, „Radar” 1982, nr 9.

Fiktus, P. (2024). Trybunał Stanu w prawniczym dyskursie ostatniej dekady Polski Ludowej. Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, (13), 211–267. https://doi.org/10.48261/2299.890X.13.2024.08

Statystyki

Liczba pobrań PDF

Udostępnij


                            Pokaż  Nr 13 (2024)

Nr 13 (2024)

ISSN:
2545-3424
eISSN:
2299-890X

Data publikacji:
2024-12-23

Dział: Studia