Język Polski
English
Русский
Italiano
Français (France)
Deutsch
Українська
Čeština
Służby II Rzeczypospolitej wobec komunistów (KPP)
Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, Nr 11 (2022), strony: 13-54
Data publikacji: 2023-06-26
https://doi.org/10.48261/2299.890X.11.2022.02
PDF
Abstrakt
W artykule podjęto próbę zarysowania działań stosowanych przez służby II Rzeczpospolitej (policja, wywiad i kontrwywiad) w stosunku do ruchu komunistycznego. Organizacje komunistyczne były programowo wrogie wobec państwa polskiego i pozostawały pod ścisłą kontrolą Rosji bolszewickiej (Związku Sowieckiego). Do ważniejszych dokonań polskich służb w walce z komunistami można zaliczyć: tłumienie działań strajkowych inspirowanych przez Komunistyczną Partię Polski (KPP), wprowadzenie agentury polskich służb do organizacji komunistycznych, zatrzymywanie szpiegów pracujących dla ZSRS. Największym sukcesem było rozbicie pionu wojskowego KPP w 1936 r. Polskim władzom nie udało się jednak całkowicie zlikwidować struktur komunistycznych, uległy one wygaszeniu dopiero po rozwiązaniu KPP na polecenie Moskwy.
Słowa kluczowe
KPP • ruch komunistyczny • policja • wywiad • kontrwywiad • partia • wojskówka • Związek Sowiecki • Komintern • Moskwa • komuniści • Komunistyczna Partia Polski the KPP • KPP • Communist Party of Poland • communist movement • police • intelligence • counterintelligence • party • military unit • Soviet Union • USSR • Comintern (the Communist International) • Comintern • Moscow • Communists
Bibliografia
„Biuletyn Polsko-Ukraiński. Tygodnik Ilustrowany” 1938
„Czerwony Sztandar” 1926
„Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1928, 1933
„Gazeta Lwowska” 1930
„Gazeta Policji Państwowej” 1921
„Gazeta Polska” 1930
„Gazeta Urzędowa Powiatu Siedleckiego” 1919
„L’Humanité” 1925
„Nowy Przegląd” 1933
„Płomyk” 1936
„Postęp” 1925
„Prąd. Miesięcznik Związku Polskiej Inteligencji Katolickiej Odrodzenie” 1930
„Prométhée. Organe de défense National des Peuples du Caucase et de l’Ukraine” 1926
„Przegląd Powszechny” 1936
„Walka z Bolszewizmem. Informator Antykomunistyczny” 1927, 1928, 1930
„Wiadomości Literackie” 1933
„Więzień polityczny” 1925
Biuro Polityczne KC RKP(b) i WKP(b) i Komintern. Dokumenty, red. G.M. Adibekow, Moskwa 2004.
Bruski J.J., Między prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921–1926, Kraków 2010.
Cimek H., Kieszczyński L., Komunistyczna Partia Polski 1918–1938, Warszawa 1984.
Czarnecka R., Oddział II Sztabu Głównego w latach 1921–1939, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 2006, nr 28.
Czuma I., Państwo sowieckie [w:] Bolszewizm, oprac. zbiorowe, Lublin 1938.
Dermin R., Współpraca Komunistycznej Partii Polski z Komunistyczną Partią Niemiec na pograniczu polsko-niemieckim w latach 1922–1938: ze szczególnym uwzględnieniem Górnego Śląska, Katowice 1978.
Dubicki T., Obsada personalna Oddziału II Sztabu Głównego [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP, red. T. Dubicki, Warszawa 2010.
Fedukowicz A., Wspomnienia, napisała Katarzyna Klimowiczowa (Wrotny), Warszawa 1925.
Gadomski B., Biografia agenta: Józef Josek Mitzenmacher, Warszawa 2009.
Glass H., Obrona Polski przed bolszewizmem, Płock 1928.
Gontarczyk P., Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1944, Warszawa 2003.
Gregorczyk D., Działania administracji rządowej i Policji Województwa Śląskiego w kontrwywiadowczej ochronie Śląska w dwudziestoleciu międzywojennym (1921–1939) [w:] Kontrwywiad II RP 1918 (1914)–1945 (1948), t. 2, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2014.
Horoch E., Komunistyczna Partia Polski w województwie lubelskim 1918–1938, Lublin 1993.
Kiciński A., Rządy Sowietów w Rosji, Warszawa 1925.
Kołakowski P., Zwalczanie szpiegostwa sowieckiego przez polski kontrwywiad w dwudziestoleciu międzywojennym. Zarys problematyki [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. 3, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2015.
Komunistyczna broszura z listą prowokatorów, „Zeszyty Historyczne” 1964, nr 5.
Komuniści w II Rzeczypospolitej. Ludzie – struktury – działalność, red. M. Bukała, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2015.
Kornat M., Bolszewizm – totalitaryzm – rewolucja – Rosja. Początki sowietologii i studiów nad systemami totalitarnymi w Polsce, t. 1–2. Kraków 2003–2004.
KPP, uchwały i rezolucje, t. 1–3, red. T. Daniszewski, Warszawa 1954–1955.
Krzak A., Kontrwywiad wojskowy II RP przeciwko radzieckim służbom specjalnym 1918–1939, Warszawa 2007.
Krzak A., Organizacja i zadania kontrwywiadu wojskowego centralnego i terenowego szczebla ze szczególnym uwzględnieniem Samodzielnych Referatów Informacyjnych w latach 1918–1939 [w:] Kontrwywiad II RP 1918(1914)–1945(1948), t. 2, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2014.
Krzysztofiński M., Komuniści na Rzeszowszczyźnie 1918–1944/45, Rzeszów 2010.
Ławnik J., Komunistyczna Partia Polski w województwie kieleckim 1918–1938, liczebność, baza i zasięg społeczny, Kielce 1994.
Macior-Majka B., Policja polityczna: zadania i ich realizacja w latach 1918–1926 [w:] Kontrwywiad II RP 1918 (1914)–1945 (1948), t. 2, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2014.
Macior-Majka B., Walka kontrwywiadu cywilnego z działalnością antypaństwową na terenie województwa krakowskiego w latach 20 XX w. [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. 3, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2015.
Majewski M., Adam Roman Keller – zastępca naczelnika Wydziału Bezpieczeństwa MSW [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. 3, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2015.
Materski W., Na widecie. II RP wobec Sowietów 1918–1943, Warszawa 2005.
Mikulicz S., Prometeizm w polityce II Rzeczypospolitej, Warszawa 1971.
Misiuk A., Służby specjalne II Rzeczypospolitej, Warszawa 1998.
Misiuk A., System służb specjalnych w II RP [w:] Kontrwywiad II RP 1918 (1914) –1945 (1948), t. 2, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2014.
Musiał B., Na zachód po trupie Polski, Warszawa 2009.
Paczkowski A, Trzy twarze Józefa Światły. Przyczynek do historii komunizmu w Polsce, Warszawa 2009.
Pepłoński A., Kontrwywiad II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Pepłoński A., Współdziałanie Policji Politycznej z Oddziałem II Sztabu Głównego [w:] Kontrwywiad II RP 1918 (1914)–1945 (1948), t. 2, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2014.
Pepłoński A., Wywiad a dyplomacja II Rzeczypospolitej, Warszawa 2004.
Pilch A., Dzieje ruchu robotniczego w Krakowskiem 1918–1939, Kraków 1987.
Piotrowska M., Sprawa zabójstwa Józefa Cechnowskiegow 1925 roku a rola Stanisława Radkiewicza, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2017, nr 44, z. 4.
Przeniosło M., Ruch wywrotowy w województwie kieleckim 1918–1926, Kielce 1995.
Reguła A. vel J. Mitzenmacher, Historia Komunistycznej Partii Polski w świetle faktówi dokumentów, Warszawa 1934, Toruń 1994.
Rek T., Ksiądz Eugeniusz Okoń 1881–1949, Warszawa 1962.
Rowecki S., Walki uliczne, Warszawa 1928.
Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918–1940). Szkice i studia, red. M. Kornat, Warszawa 2012.
Skrzeczowski H., Współdziałanie wojskowych służb informacyjnych z Policją Państwową II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Skubisz P., Wojska pograniczne ZSRS na odcinku z Polską w świetle materiałów wywiadu II Rzeczypospolitej (1921–1939). Struktura i dyslokacja, działalność wywiadowcza, regulamin służby, Szczecin 2010.
Słoński I.B. (A. Reguła vel J. Mitzenmacher), Agentura Kominternu w Polsce, Warszawa 1937.
Starodworski A., Istota i cechy komunistycznej polityki ekonomicznej, Warszawa 1927.
Świetlikowa F., Komunistyczna Partia Robotnicza Polski 1918–1923, Warszawa 1968.
Tesler T., Czerwona gwiazda. Prawda o Sowietach i komunizmie, Warszawa 1928.
Zaporowski Z., Między Sejmem a wiecem: działalność Komunistycznej Frakcji Poselskiej w latach 1921–1935, Lublin 1997.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Inne teksty tego samego autora
- Sebastian Drabik, Posłowie Frakcji Sejmowej Posłów Komunistycznych, Frakcji Sejmowej Związku Proletariatu Miast i Wsi i Komunistycznej Frakcji Poselskiej oraz inni posłowie komunistyczni w parlamencie II RP. Stan badań i perspektywy badawcze , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 10 (2021)
- Sebastian Drabik, Władysław Machejek – partyjny literat , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 6 (2017)
- Sebastian Drabik, Członkowie KPP w krakowskiej PZPR , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 4 (2015)
- Sebastian Drabik, Bilans otwarcia PZPR w województwie krakowskim w latach 1948-1956 (członkowie) , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 1 (2012)
- Sebastian Drabik, Relacje Służby Bezpieczeństwa i KW PZPR na przykładzie Krakowa w okresie „małej stabilizacji” w świetle akt partyjnych , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 12 (2023)
