Język Polski
English
Français (France)
Italiano
Deutsch
Czy to była trauma? Głos w sprawie psychologicznych kosztów ukrywania Żydów w czasie II wojny światowej
Polish-Jewish Studies, Nr 5 (2024), strony: 135-160
Data publikacji: 2024-12-18
https://doi.org/10.48261/PJS240504
PDF
Abstrakt
W artykule omówiono problem stosowania kategorii traumy w odniesieniu do osób, które udzielały schronienia Żydom w latach II wojny światowej. Trauma Żydów związana z Holokaustem jest dobrze opisana w literaturze naukowej i żywa w świadomości społecznej. Trauma tych, którzy Żydów ratowali, jest w przestrzeni publicznej nieobecna. W tekście przedstawiono sposób ujmowania traumy w nauce, następnie zaprezentowano psychologiczne badania dotyczące osób, które ratowały Żydów w czasie II wojny światowej. Na koniec – w świetle wiedzy o traumie i psychologicznego portretu osób ratujących Żydów – podjęto próbę analizy problemu na przykładzie rodziny Grocholskich, która ukrywała grupę żydowskich uciekinierów. Przeprowadzone analizy wykazały, że ukrywanie Żydów było dla ukrywających sytuacją traumatyczną, zwłaszcza tam, gdzie śmierć za to groziła całym rodzinom. Konstatacja ta wynika wprost z klasyfikacji wydarzeń traumatycznych zawartych zarówno w DSM-V, jak i ICD-10. Z powodu braku systematycznych badań nie można równie jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, jak często udzielanie schronienia Żydom prowadziło do pojawienia się zaburzeń, których przyczyną był stres traumatyczny. Artykuł zwraca uwagę na niektóre przyczyny przeoczenia tej traumy w literaturze naukowej i w świadomości publicznej.
Słowa kluczowe
trauma • pomoc Żydom • Sprawiedliwi wśród Narodów Świata • dystrykt krakowski • Zagłada
Bibliografia
Relacje o pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w latach 1939–1945, t. 2: Dystrykt krakowski Generalnego Gubernatorstwa, wybór i oprac. S. Piątkowski, Lublin–Warszawa 2020.
Baley S., Psychiczne wpływy drugiej wojny światowej, „Psychologia Wychowawcza” 1948, t. 13, nr 1/2.
Einolf Ch.J., Does extensivity form part of the altruistic personality? An empirical test of Oliner and Oliner’s theory, „Social Science Research” 2010, t. 39.
Fagin-Jones S., Midlarsky E., Courageous altruism: Personal and situational correlates of rescue during the Holocaust, „The Journal of Positive Psychology” 2007, t. 2, nr 2.
Heitzmann J., Zaburzenia po stresie traumatycznym – praktyka kliniczna i opiniowanie, „Psychiatria po Dyplomie” 2010, t. 7, nr 5.
Herman J., Trauma. Od przemocy domowej do terroru politycznego, Warszawa 2020.
Jakimowicz M., Trauma świadka, trauma ofiary? Holokaust i antypolska akcja w pamięci osób urodzonych w Galicji Wschodniej, „Etnografia. Praktyki. Teorie. Doświadczenia” 2018, nr 4.
Kaczyńska M., Psychiczne skutki wojny wśród dzieci i młodzieży, „Zdrowie Psychiczne” 1946, nr 1.
Kolk B., Strach ucieleśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy, Warszawa 2019.
Lis-Turlejska M., Stres traumatyczny. Występowanie, następstwa, terapia, Warszawa 2002.
Lis-Turlejska M., Łuszczyńska A., Szumiał S., Rozpowszechnienie PTSD wśród osób, które przeżyły II wojnę światową w Polsce, „Psychiatria Polska” 2016, t. 50, nr 5.
Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., Wichary S., Psychologia poznawcza. Wydanie nowe, Warszawa 2020.
Oliner S.P., Oliner P.M., The Altruistic Personality: Rescuers of Jews in Nazi Europe, New York 1988.
Rutkowski K., Dembińska E., Powojenne badania stresu pourazowego w Krakowie, cz. 2: Badania po roku 1989, „Psychiatria Polska” 2015, t. 50, nr 5.
Rutkowski K., Dembińska E., Walczewska J., Posttrauma Symptoms in Poles Persecuted for Politcal Reasons, 1939–1968, „Journal of Loss and Trauma” 2015, t. 20.
Rzeszutek M., Lis-Turlejska M., Krajewska A., Zawadzka A., Lewandowski M., Szumiał S., Long-Term Psychological Consequences of World War II. Trauma Among Polish Survivors:
A Mixed-Method Study on the Role of Social Acknowledgement, „Fronties in Psychology” 2020, nr 11.
Rzeszutek M. i in., Exposure to Self-Reported Traumatic Events and Probable PTSD in a National Sample of Poles: Why Does Poland’s PTSD Prevalence Differ from Other National Estimates?, „PLoS ONE” 2023, t. 18, nr 7.
Schnepf-Kołacz Z., Polish Help to Jews in the Countryside during the German Occupation. A Sketch Using the Example of the Righteous among the Nations, „Holocaust Study and Materials” 2013, nr 3.
Steuden S., Janowski K., Trauma – kontrowersje wokół pojęcia, diagnoza, następstwa, implikacje praktyczne, „Roczniki Psychologiczne” 2016, t. 19, nr 3.
Szymusik A., Badanie byłych więźniów obozów koncentracyjnych w krakowskiej Klinice Psychiatrycznej w latach 1959–1990, „Przegląd Lekarski – Oświęcim” 1991, t. 48, nr 1.
Urynowicz M., Zorganizowana i indywidualna pomoc Polaków dla ludności żydowskiej eksterminowanej przez okupanta niemieckiego w okresie drugiej wojny światowej [w:] Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały, red. A. Żbikowski, Warszawa 2006.
Zawadzki B., Popiel A., Na rozstaju dróg: struktura objawów stresu pourazowego (PTSD) po DSM-5, a przed ICD-11, „Nauka” 2014, nr 4.
Echoes from the Attic, reż. D. Goodstein-Rosenfeld, 2012.
Voices from the Attic, reż. D. Goodstein-Rosenfeld, 1989.
www.mp.pl/auschwitz/journal/172694,about-the-journal.
https://righteous.yadvashem.org/?searchType=righteous_only&language=en&itemId=4350116&ind=0, dostęp 22 IX 2023 r.
https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/4640-oliner-samuel-p, dostęp 12 X 2023 r.
https://voicesfromtheatticechoesfromtheattic.vhx.tv/products/echoes-from-the-attic, dostęp 12 X 2023 r.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Polish-Jewish Studies
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
