Język Polski
English
Français (France)
Italiano
Deutsch
Niemieckie prześladowania i represje stosowane wobec ludności żydowskiej na terenie Kreis Busko w latach 1939–1942 – wybrane problemy
Polish-Jewish Studies, Nr 4 (2023), strony: 101-146
Data publikacji: 2024-01-03
https://doi.org/10.48261/PJS230404
PDF
Abstrakt
Tematem artykułu są niemieckie prześladowania i represje stosowane wobec ludności żydowskiej od jesieni 1939 r. do lata 1942 r. na terenie Kreis Busko. W 1941 r. terytorium to zamieszkiwało 26 459 Żydów. Punktem wyjścia publikacji jest omówienie zbrodni Wehrmachtu, popełnionych na Żydach we wrześniu 1939 r. na obszarze przedwojennego powiatu stopnickiego. Autorka przedstawiła poszczególne formy niemieckich prześladowań i represji: przymus pracy i eliminację Żydów z życia gospodarczego, a także ograniczenie swobód. Omówiono również warunki życia w gettach na terenie Kreis Busko. Osobny podrozdział poświęcono osadzaniu Żydów w areszcie powiatowym w Busku-Zdroju oraz w więzieniu w Pińczowie. Podjęto również próbę oszacowania strat osobowych Żydów na terenie Kreis Busko w latach 1939–1942.
Słowa kluczowe
dystrykt Radom • represje niemieckie • gettoizacja • system więziennictwa • straty osobowe Radom district • German repression • ghettoisation • prison system • deaths/fatal victims
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Kielcach.
Archiwum Państwowe w Kielcach, Akta gminy Busko; Akta miasta Buska; Więzienie w Kielcach; Związek Gmin w Busku.
Archiwum Urzędu Stanu Cywilnego w Chmielniku, Akta stanu cywilnego wyznania mojżeszowego.
Archiwum Urzędu Stanu Cywilnego w Nowym Korczynie, Akta stanu cywilnego wyznania mojżeszowego.
Archiwum Urzędu Stanu Cywilnego w Pacanowie, Akta stanu cywilnego wyznania mojżeszowego.
Archiwum Urzędu Stanu Cywilnego w Stopnicy, Akta stanu cywilnego wyznania mojżeszowego.
Archiwum Urzędu Stanu Cywilnego w Szydłowie, Akta stanu cywilnego wyznania mojżeszowego.
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Zbiór Relacji Żydów Ocalałych z Zagłady; Żydowska Samopomoc Społeczna.
Bundesarchiv w Ludwigsburgu, Dochodzenie przeciwko Johannowi Hanselowi. Staatsarchiv Ludwigsburg, Śledztwa przeciwko nieznanym osobom, Wilhelm Schäfer i Johann Hansel, 1938–1944, 1959; Śledztwa przeciwko nieznanym osobom, Wilhelm Schäfer i Johann Hansel, (1956) 1963–1966.
A Book of memory of the Jewish community of Pinczów (Poland), red. M. Shinar, Tel Aviv 1970.
Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement auf Grund der Summarischen Bevölkerungsbestandsaufnahme am 1. März 1943, Krakau 1943.
Bainvoll J., Wielki Mrok, Warszawa 2013.
Banasik J., Królewska Stopnica wczoraj i dziś, Krosno 2000.
Bender S., Żydzi z Chmielnika w czasie okupacji niemieckiej (1939–1943), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2007, nr 3.
Bienias A., Przybyszewski S.M., Nowy Korczyn, Kazimierza Wielka 2018. Bienias A., Przybyszewski S.M., Nowy Korczyn, Kielce 2001.
Bienias A., Przybyszewski S.M., Nowy Korczyn przez stulecia. Szkice z dziejów Nowego Korczyna i okolic, Kazimierza Wielka 2018.
Borzobohaty W., „Jodła”. Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK 1939–1945, Warszawa 1988.
Böhler J., Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce: wrzesień 1939 – wojna totalna, Kraków 2009.
Chruśliński J., Zamach na krwawego kata gestapo – Hansa Petersa w Busku-Zdroju, „Buski Kwartalnik Edukacyjny” 2011, nr 35.
Chruśliński J., Życie wpisane w historię, Warszawa 2012.
Domański T., Jankowski A., Represje niemieckie na wsi kieleckiej 1939–1945, Kielce 2011.
Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 XII 1931 r., Warszawa 1938.
Dziubiński A., Wojna i okupacja na Kielecczyźnie 1939–1945 (na przykładzie Pińczowa), „Pińczowskie Spotkania Historyczne” 2005, nr 9.
Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, vol 2: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe: part A, red. M. Dean, M. Hecker, Bloomington 2012.
Faliszewski F., Kartki z przeszłości ruchu ludowego w byłym powiecie stopnickim, Warszawa 1965.
Ginalska T., Nowy Korczyn. Gmina u zbiegu Wisły i Nidy, Krosno 1999.
Hagstrom S.E., Sara’s Children. The Destruction of Chmielnik, Virginia 2001.
Hetnarski B., Ze Stopnicy do Itaki. Pamiętnik chemika, Krosno 2009
Historia społeczności żydowskiej w Pińczowie, oprac. R. Urban, Pińczów 2022.
Hoffman J., Dass kann man nicht erzählen. „Aktion 1005”, Hamburg 2013.
Kalina D., Busko-Zdrój. Dzieje miasta w XIX–XX wieku, Busko-Zdrój 2017.
Krawczyk P., Maciągowski M., Żydzi w historii Chmielnika, Kielce 2006.
Leszczyński J.T., Stopnica. Szkic monograficzny, Kielce 2003.
Maciągowski M., Społeczność żydowska w Chmielniku w XIX–XX wieku, Poznań 2012.
Marciniec L., Buska Starówka, Busko-Zdrój 2000.
Marszałek J., Obozy pracy w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, Lublin 1988.
Mazanka P., Z historii szydłowskich Żydów, „Kurier Ziemi Szydłowskiej” 2015, nr 2.
Meducki S., Busko w latach wojny i okupacji (1939–1945) [w:] Tradycje walk o wyzwolenie narodowe i społeczne na ziemi buskiej. Materiały sesji popularnonaukowej 11 IV 1987 r., Kielce 1988.
Musiał B., Musiał O. (współprac.), Kto dopomoże Żydowi…, Poznań 2019.
Nasi sąsiedzi Żydzi. Z dziejów relacji polsko-żydowskich na Kielecczyźnie w XX wieku, red. A. Dziarmaga, D. Koczwańska-Kalita, E. Majcher-Ociesa, Warszawa 2018.
Okupacja i ruch oporu w dzienniku Hansa Franka 1939–1945, red. Z. Polubiec, t. 1–2, Warszawa 1972.
Owsiński P., Jüdische Bevölkerung von Busko-Zdrój während des Zweiten Weltkrieges im Lichte der ausgewählten örtlichen NS-Dokumente, „Studia Niemcoznawcze” 2018, nr 61.
Piątkowski S., „Aryjskie papiery”. Z problematyki pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w legalizowaniu fałszywych tożsamości na obszarze Generalnego Gubernatorstwa, „Polish-Jewish Studies” 2020, nr 1, doi: 10.48261/pjs200101.
Piątkowski S., Radom w latach wojny i okupacji niemieckiej (1939–1945), Lublin–Warszawa 2018.
Pilichowski Cz., Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny, Warszawa 1979.
Pinkas Chmielnik: yizkor book in memory of the annihilated Jewish community, red. E. Shedletski, Tel Aviv 1960.
Poniewierska J., Mazanka P., Zagłada Żydów z Szydłowa, „Kurier Ziemi Szydłowskiej” 2019, nr 1.
Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, t. 1, red. M. Rejak-Grądzka, A. Namysło, Warszawa 2019. Rubinek S., So many miracles, Markham 1988.
Rutkowski A., Martyrologia, walka i zagłada ludności żydowskiej w dystrykcie radomskim podczas okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1955, nr 15–16.
Salomon A., Rys historyczny dziejów Stopnicy, Kielce 1999.
Seidel R., Deutsche Besatzungspolitik in Polen: der Distrikt Radom 1939–1945, Paderborn 2006.
Silver A., Memorial Anniversary for a jewish town in Poland, „Kielce–Radom Special Interest Group Journal” 2001, vol. 5, nr 2.
Smarzyński H., Powiat Busko-Zdrój przed 1 IX 1939 r. i w okresie okupacji niemieckiej w latach 1939–1945, Kraków 1960.
Szymon i Wanda Starkiewiczowie. Czyn i łza. Wspomnienie z Górki, red. B.M. Dołęgowska, Warszawa 2004.
Szydłów przez stulecia: monografia gminy Szydłów, red. C. Jastrzębski, Szydłów 2011.
The Yad Vashem Encyclopedia of the ghettos during the Holocaust, red. G. Miron, Yad Vashem, Jerozolima 2009.
Tambor J., Społeczeństwo żydowskie w Pińczowie, Pińczów 1998.
Trzeskowska-Kubasik K., Działalność więzienia w Pińczowie w latach 1939–1944 (dystrykt Radom), „Archiwum Kryminologii” 2021, nr 2 (43), doi: 10.7420/AK2021.28.
Trzeskowska-Kubasik K., Ofiary terroru i działań wojennych w latach 1939–1945 z terenu Kreishauptmannschaft Busko, Warszawa 2023.
Trzeskowska-Kubasik K., Straty osobowe mieszkańców Kreishauptmannschaft Busko, „Wieś Polska w Czasie II Wojny Światowej” 2020, nr 1.
Trzeskowska-Kubasik K., System więziennictwa na terenie Buska-Zdroju w latach 1939–1945, „Rocznik Świętokrzyski. Seria A – Nauki Humanistyczne” 2021, nr 36.
Trzeskowska-Kubasik K., Wstęp [w:] M. Engelman, Podróż bez końca, Kazimierza Wielka 2022. Trzeskowska-Kubasik K.,. Zbrodnie niemieckie w Lesie Wełeckim koło Buska-Zdroju, Warszawa 2022.
Ukryci, aby przeżyć. Historia Esther Gutman Lederman i Ezjel Lederman, Chmielnik–Busko-Zdrój 2019.
Urban R., Żak P., Żydzi w historii okolic Pińczowa, Busko-Zdrój 2022.
Urbański K., Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim, Kraków 2004.
Wardzyńska M., Obozy niemieckie na okupowanych terenach polskich, „Biuletyn IPN” 2009, nr 4.
Wojnakowski L., Z dala od Wykusu, Kielce 1988.
Bożyk I., Jastrzębski C., Massalski A., Dzieje i kultura miasta Pińczowa do 1981 roku, 2018.
Szklany R., Powiat buski 1939–1945, 2022, https://www.powiatbuski1939-1945.pl/. Trzeskowska-Kubasik K., Działalność obozu pracy w Słupi na terenie Kreishauptmannschaft
Trzeskowska-Kubasik K., Getto w Busku-Zdroju (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom), 2021, https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/87746,Getto-w-Busku-Zdroju-Kreishauptmannschaft-Busko-dystrykt-Radom.html.
Trzeskowska-Kubasik K., Zbrodnie Wehrmachtu we wrześniu 1939 r. na terenie powiatu stopnickiego (buskiego), 2020, https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/64278,Zbrodnie-Wehrmachtu-we-wrzesniu-1939-r-na-terenie-powiatu-stopnickiego-buskiego.html, dostęp 15 VI 2020 r.
Trzeskowska-Kubasik K., Zbrodnie Wehrmachtu we wrześniu 1939 r. na terenie Pińczowa, 2021, https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/85883,Zbrodnie-Wehrmachtu-we-wrzesniu-1939-r-na-terenie-Pinczowa.html, dostęp 16 I 2023 r.
Trzeskowska-Kubasik K., Zbrodnie III Batalionu 17 Pułku Policji SS na Ponidziu w czasie okupacji niemieckiej, 2020, https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/74399,Zbrodnie-III-Batalionu-17-pulku-policji-SS-na-Ponidziu-w-czasie-okupacji-niemiec.html, dostęp 13 IV 2021 r.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Polish-Jewish Studies
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
