Działalność szkół polskich w Rumunii w latach 1945–1948
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 42 Nr 2 (2023), strony: 130-145
Data publikacji: 2024-04-03
Abstrakt
Zakres problemowy opracowania dotyczy działalności szkół polskich w latach 1945–1948 na terenie Rumunii. W kraju tym przebywali Polacy zarówno ze starej emigracji, będący obywatelami rumuńskimi, jak i uchodźcy wojskowi i cywilni z II Rzeczypospolitej. Po otrzymaniu możliwości repatriacji część z nich wracała do Polski, inni decydowali się pozostać. W związku ze zmianami, które zaszły w roku 1945 na arenie międzynarodowej, w tym w Rumunii, rodzi się pytanie, w jakim stopniu i zakresie nowa sytuacja polityczna, społeczna i ekonomiczna warunkowała funkcjonowanie polskich szkół w tym kraju. Do rozwiązania tego problemu badawczego przyczyniła się analiza źródeł zgromadzonych głównie w Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie. Na ich podstawie wnioskuję, że w powojennej Rumunii istniały następujące szkoły polskie: a) prywatna szkoła powszechna w Lupenach; b) różne typy szkół dla uchodźców, działające w południowej Rumunii; c) sekcje polskie przy państwowych szkołach rumuńskich na południowej Bukowinie. Prowadzono także kursy języka polskiego. Działalność szkół i kursów warunkowały głównie migracje Polaków, w tym ich powroty do kraju.
Słowa kluczowe
szkoły polskie • szkoły uchodźcze • kursy języka polskiego • Rumunia • Bukowina Polish schools • refugee schools • Polish language courses • Romania • Bukovina
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, Departament Polityczny 1945–1948.
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, Departament I za lata 1949–1960.
Antologia legilor învăţământului din România, Bucureşti 2004.
Decretul nr 175/1948 pentru reforma învăţământului, Monitorul Oficial, Partea I nr 177 din 03 august 1948.
Lege nr 86 din 6 februarie 1945 privind Statutul Naţionalitatilor Minoritare, Monitorul Oficial nr 30 din 7 februarie 1945.
„Nowiny Polskie” 1947.
Keller M., Wikszany, http://dompolski.ro/pl/wikszany/ (dostęp 17 II 2023 r.).
Wieruszewska E., Bulaj, https://dompolski.ro/pl/bulaj/ (dostęp 17 II 2023 r.).
Biedrzycki E., Historia Polaków na Bukowinie, Warszawa–Kraków 1973.
Bujak J., Kronika Polaków bukowińskich i zamieszkałych w Rumunii 1931–1940, Suceava 2020.
Chrustowicz L., Wydobyte z pamięci [w:] Polacy w Rumunii mówią o sobie, wybór, oprac., przypisy i wstęp A. Mamulska, Lublin–Leszno 1992.
Dubicki T., Działalność Amerykańskiej Komisji Pomocy Polakom na rzecz uchodźców polskich w Rumunii w latach 1939–1945, „Dzieje Najnowsze” 1991, nr 23, z. 4.
Dubicki T., Próby odnowienia życia polonijnego na rumuńskiej Bukowinie w latach 1945–1950. Organizacja repatriacji [w:] O Bukowinie. Razem czy oddzielnie?, red. K. Feleszko, Piła–Warszawa 2000.
Evoluția centenară a învățământului în România, red. C. Anghelache, I. Petrescu, M.G. Anghel, E. Gogu, București 2018.
Geambaşu C., Polonistyka rumuńska na Uniwersytecie w Bukareszcie [w:] Literatura polska w świecie, t. 8: Recepcja i adaptacja – mecenaty i migracje. Prace ofiarowane Profesorowi Romualdowi Cudakowi, red. K. Frukacz, Katowice 2012.
Gotkiewicz M., Ślązacy wrócili z Bukowiny i Bośni na Dolny Śląsk, „Ziemia” 1948, nr 1.
Halicka K., Nie ma teraz takich ludzi… [w:] Polacy w Rumunii mówią o sobie, wybór, oprac., przypisy i wstęp A. Mamulska, Lublin–Leszno 1992.
Jaworowski, M., Historia narodu rumuńskiego – krótki zarys, Warszawa 1979.
Jaworowski M., Vorbiţi româneşte? Zwięzły kurs języka rumuńskiego, Warszawa 1965.
Kaczmarczyk U., Aktywność kulturalno-oświatowa Polonii w Bułgarii, Czechosłowacji, Niemieckiej Republice Demokratycznej, Rumunii i na Węgrzech w latach 1945–1989, Poznań 1991.
Linzmeier A., Najpiękniejsza mała Ojczyzna [w:] Polacy w Rumunii mówią o sobie, wybór, oprac., przypisy i wstęp A. Mamulska, Lublin–Leszno 1992.
Nowak K., Polskie życie organizacyjne w Rumunii do 1989 roku [w:] Związek Polaków w Rumunii 1990–2010, oprac. i korekta S. Iachimovschi, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2010.
Nowak K., Reemigracja polskich górników z Rumunii na Górny Śląsk po II wojnie światowej, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2018, nr 4.
Patraszku B., Prodan M., Opowieść matki i córki [w:] Polacy w Rumunii mówią o sobie, wybór, oprac., przypisy i wstęp A. Mamulska, Lublin–Leszno 1992.
Piskurewicz J., Kontakty naukowe polsko-rumuńskie 1918–1939, „Analecta” 1994, nr 3/1 (5).
Pojana Mikuli w 175-lecie założenia wsi, oprac. E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2017.
Radziszewska M., Działalność historyka oświaty Łukasza Kurdybachy w Królestwie Rumunii w latach 1939–1940 [w:] Polska i Rumunia. Wspólnie – obok – blisko, red. i korekta tekstów polskich K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2015.
Radziszewska M., Odbudowa szkolnictwa polskiego u schyłku Królestwa Rumunii [w:] Związki polsko-rumuńskie w historii i kulturze / Legături istorice și culturale polono-române, red. K. Stempel--Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2018.
Radziszewska M., Początki i rozwój szkolnictwa polskiego w Rumunii do 1939 roku, „Biuletyn Historii Wychowania” 2018, nr 39.
Radziszewska M., Towarzystwo Polskie Bratniej Pomocy i Czytelni Polskiej w Suczawie (1903–1953) i jego działalność kulturalno-oświatowa [w:] Bukowina Wspólne dziedzictwo kulturowe i językowe, red. H. Krasowska, M. Pokrzyńska, E. Wróblewska-Trochimiuk, Warszawa – Zielona Góra – Piła 2020.
Radziszewska M., Z dziejów prywatnej powszechnej szkoły polskiej w Lupeni / Scoală Primară Particulară Polonă (1929–1948), „Kwartalnik Pedagogiczny” 2020, nr 1.
Roman D., Niedzielscy i ich dom rodzinny, „Polonus” 2017, nr 9.
Skowrońska J., Spojrzenie wstecz [w:] Polacy w Rumunii mówią o sobie, wybór, oprac., przypisy i wstęp A. Mamulska, Lublin–Leszno 1992.
Ungureanu C., Şcolile de meserii din Bucovina la sfârşitul sec. al Xix-lea – începutul sec. XX., „Anuarul Institutului de Istorie” 2014, nr 3
Willaume M., Rumunia, Warszawa 2004.
Zelionca A.E., Nowy Sołoniec. Dzieje wsi i parafii /Soloneţu Nou. Istoria satului şi a parohiei, Suceava 2014.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.