okładka

V. 28 N. 2 (2016)

ISSN:
1427-7476

Section: Studia

Kampania wyborcza i wybory do Sejmu PRL w 1957 roku: stan badań, aktualne ustalenia i perspektywy badawcze

Michał Siedziako

IPN Szczecin

Pamięć i Sprawiedliwość, V. 28 N. 2 (2016), pages: 279-310

Publication date: 2016-06-30

Abstract

Kampania wyborcza i wybory do Sejmu PRL II kadencji miały wyjątkowy charakter na tle wszystkich innych wyborów w PRL. W ramach tzw. odwilży władze zdemokratyzowały ordynację wyborczą, umożliwiając zamieszczanie na listach wyborczych większej liczby kandydatów, niż liczba miejsc do obsadzenia. Choć w każdym okręgu zarejestrowano po raz kolejnych tylko jedną listę wyborczą, dało to asumpt do rywalizacji między kandydatami, ubiegającymi się o mniejszą liczbę mandatów. Rywalizacja ta przybrała niekontrolowany przebieg, co poskutkowało wezwaniem władzy PZPR na czele z Władysławem Gomułką do głosowania „bez skreśleń”, a więc de facto oddawania głosów na osoby zamieszczone na liście wyborczej na tzw. miejscach mandatowych i rezygnacji z jakiegokolwiek wyboru. Dzięki osobistej popularności Gomułki w okresie „przemian październikowych” udało się narzucić wyborcom taką praktykę. Wybory stały się tym samym przede wszystkim plebiscytem popularności nowego I sekretarza KC. Głosowanie „bez skreśleń” pozostało natomiast nieodłącznym elementem praktyki wyborczej PRL na kolejnych blisko 30 lat. W artykule dokonano przeglądu dostępnej, bogatej literatury na temat kampanii wyborczej i wyborów do Sejmu PRL II kadencji. W dalszej kolejności przedstawiono najważniejsze zagadnienia związane z wyborami ze stycznia 1957 r.: reformę prawa wyborczego, przygotowanie wyborów i obsadę list wyborczych, przebieg kampanii wyborczej (uwzględniając rolę wojska i Służby Bezpieczeństwa) i głosowania oraz jego rezultaty. Dotychczasowe ustalenia zostały przedstawione w syntetycznej formie i poszerzone o pewne dodatkowe ustalenia i wnioski. Na zakończenie zarysowane zostały perspektywy i pytania badawcze stojące przed autorami, którzy zdecydują się na podejmowanie omówionego tematu w przyszłości.

Białecki Konrad, Klub Inteligencji Katolickiej w Poznaniu w latach 1956–1991, Wydawnictwo Poznańskie, Instytut Pamięci Narodowej, Poznań 2012;

Białkowski Michał, Oaza na Mostowej. Klub Inteligencji Katolickiej w Toruniu (1957–2007), Oficyna Wydawnicza FINNA, Toruń 2008;

Danilecki Tomasz, Formy oporu społecznego związanego z wyborami powszechnymi w Polsce w okresie „małej stabilizacji” – zarys problematyki, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 1 (19);

Danilecki Tomasz, Formy oporu społecznego związanego z wyborami powszechnymi w okresie „małej stabilizacji” na przykładzie Polski północno-wschodniej [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;

Danilecki Tomasz, Wybory z 20 stycznia 1957 r. w województwie białostockim – przygotowania, przebieg, wyniki [w:] „Mała stabilizacja” w województwie białostockim 1956–1970, red. M. Markiewicz, Instytut Pamięci Narodowej, Białystok 2012;

Drabik Sebastian, Bezpieka i partia wobec wyborów do Sejmu PRL I kadencji w 1952 r. w województwie krakowskim, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2013, nr 1 (11);

Drabik Sebastian, Wojewódzka organizacja partyjna PZPR w Krakowie w Październiku 1956 i w okresie wyborów w styczniu 1957 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 1 (17);

Dudek Antoni, Gryz Ryszard, Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Wydawnictwo Znak, Kraków 2006;

Eisler Jerzy, Siedmiu wspaniałych. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, Warszawa 2014;

Friszke Andrzej, Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957–1976, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002;

Friszke Andrzej, Między wojną a więzieniem 1945–1953. Młoda inteligencja katolicka, Towarzystwo „WIĘŹ”, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2015;

Friszke Andrzej, Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956–1989, Towarzystwo „WIĘŹ”, Warszawa 1997;

Friszke Andrzej, Początki Klubów Inteligencji Katolickiej, „Więź” 1996, nr 10;

Górecki Dariusz, Polskie naczelne władze państwowe na uchodźstwie w latach 1939–1990, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002;

Historia sejmu polskiego, red. A. Ajnenkiel, t. III: J. Zakrzewska, T. Mołdawa, Polska Ludowa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989;

Kaźmierczak Paweł, Klub Inteligencji Katolickiej w Krakowie w latach 1956–1989, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna IGNATIANUM, Wydawnictwo WAM, Kraków 2009;

Kozłowski Kazimierz, Od Października ’56 do Grudnia ’70. Ewolucja stosunków społeczno-politycznych na Wybrzeżu (1956–1970), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2002;

Kozłowski Kazimierz, Pierwsze dziesięć lat władzy politycznej na Pomorzu Zachodnim (1945–1955), Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa–Szczecin 1994;

Kwiek Julian, Przebieg wyborów do Sejmu w styczniu 1957 roku w województwie krakowskim, „Studia Historyczne” 2000, z. 1;

Ligarski Sebastian, O fałszerstwach wyborczych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – głos w dyskusji [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;

Machcewicz Paweł, Polski rok 1956, Oficyna Wydawnicza „Mówią wieki”, Warszawa 1993;

Machcewicz Paweł, Rebellious Satellite. Poland 1956, Woodrow Wilson Center Press, Stanford University Press, Washington–Stanford 2009;

Mazur Mariusz, Strategie perswazyjne w wyborach do Sejmu w latach 1947, 1952, 1957. Model porównawczy [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;

Nałęcz Tomasz, Miejsce i rola Sejmu PRL w przemianach październikowych 1956 roku [w:] Październik 1956 roku. Początek erozji systemu, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, Akademia Humanistyczna imienia Aleksandra Gieysztora, Pułtusk 2007;

Olejniczak Joanna, Wybory do Sejmu i rad narodowych w okresie rządów Władysława Gomułki [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;

Olejniczak Joanna, Wybory do Sejmu i rad narodowych w województwie bydgoskim w okresie tzw. małej stabilizacji (1956-1970), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010;

Ossowski Piotr, Wybory do Sejmu PRL II kadencji w dniu 20 stycznia 1957 r. (na przykładzie Łodzi), „Acta Universitatis Lodziensis” Folia Historica 91, 2013;

Pelczynski Zbigniew, Poland [w:] Elections abroad, red. D. E. Butler, Macmillan, St. Martin's Press, London 1959, s. 119–179;

Pięćdziesięciolecie Klubu Inteligencji Katolickiej we Wrocławiu. Wkład Klubu w budowę postaw obywatelskich we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku, red. W. Wysoczański, Klub Inteligencji Katolickiej we Wrocławiu, Wrocław 2008;

Raciborski Jacek, Wiatr Jerzy J., Wybory w PRL. Doświadczenia i wnioski, Uniwersytet Warszawski, Instytut Socjologii, Warszawa 1987;

Rochatka Tomasz, Aparat bezpieczeństwa w Wielkopolsce a wybory do sejmu w 1952 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 2 (18);

Rykowski Zbysław, Władyka Wiesław, Polska próba. Październik ’56, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1989;

Siedziako Michał, Fałszerstwa i manipulacje wyborcze w wyborach do Sejmu PRL (1952–1985), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 27;

Siedziako Michał, Partia wybiera, społeczeństwo głosuje. Jak wyłaniano Sejm PRL (1952–1985) [w:] Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło, M. Żukowski, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa–Lublin 2015;

Sikorski Tomasz, Popaździernikowe nadzieje i rozczarowania. Próby konsolidacji środowiska byłych działaczy Stronnictwa Pracy przed wyborami do Sejmu w 1957 r. [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;

Skoczylas Michał, Przygotowanie, przebieg i wyniki wyborów parlamentarnych z 20 stycznia 1957 r. w województwie gdańskim w świetle dokumentów KC PZPR, „Rocznik Gdański” 1998, t. 58, z. 1;

Skubisz Paweł, Nocna rewolta. Antysowieckie zamieszki w Szczecinie 10 grudnia 1956 r., Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2009;

Spałek Robert, Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Instytut Pamięci Narodowej, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Warszawa 2014;

Stępka Stanisław, Władze partyjno-państwowe a chłopi w okresie wyborów (1947–1957) [w:] Represje wobec wsi i ruchu ludowego (1944–1956). Materiały z konferencji naukowej 5–6 grudnia 2002 r. w Rzeszowie, t. 1, red. J. Gmitruk, Z. Nawrocki, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2003;

Stokłosa Robert, Wybory do Sejmu PRL w latach 1957–1969 w świetle wrocławskiej prasy [w:] Obraz wyborów w prasie XIX i XX wieku na Pomorzu, Śląsku i w Wielkopolsce, red. A. Chlebowska, J. Nowosielska-Sobel, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2007;

Szulc Paweł, Zniewolony eter. Polskie Radio Szczecin w latach 1945–1989, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2012;

Szumiło Mirosław, Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2014;

Tyszkiewicz Jakub, Stany Zjednoczone wobec wyborów w Polsce (1947–1957–1989) [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;

Wiatr Jerzy J., Niektóre zagadnienia opinii publicznej w świetle wyborów 1957 i 1958 roku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959;

Wrona Janusz, Przejawy kontestacji i próby działań opozycyjnych w SD i ZSL w latach 1945–1980 [w:] Opozycja w systemach demokratycznych i niedemokratycznych, red. K. Łabędź, M. Mikołajczyk, Katedra Politologii Instytutu Nauk Społecznych Akademii Pedagogicznej im. KEN w Krakowie, Kraków 2001;

Wróbel Janusz, Kampania polityczna w Łodzi przed wyborami do Sejmu PRL 20 stycznia 1957 r. [w:] Łódź w latach 1956–1957, red. L. Próchniak, J. Wróbel, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2006;

Zaćmiński Andrzej, „Identyfikacja wroga” w wyborach do Sejmu PRL z 26 października 1952 r. – metodologia pracy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014;

Zieliński Zygmunt, Prymas Wyszyński a wybory w PRL [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014;

Ziętara Paweł, Emigracja wobec Października. Postawy polskich środowisk emigracyjnych wobec liberalizacji w PRL w latach 1955–1957, Wydawnictwo LTW, Warszawa 2001;

Żukowski Marcin, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku w okresie Października ’56 i wyborów do Sejmu w 1957 r. [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2014.

okładka

V. 28 N. 2 (2016)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2016-06-30

Dział: Studia