okładka

Vol. 33 No. 1 (2019)

ISSN:
1427-7476

Section: Varia

The Anti-Church International. The Cooperation of the Polish Office for Religious Denominations with its Counterparts in the States of the “People’s Democracy” (1954–1962)

Bartłomiej Noszczak

Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie

Remembrance and Justice, Vol. 33 No. 1 (2019), pages: 406-437

Publication date: 2019-06-30

Abstract

I n the administration structure of the states within the so-called people’s democracy, specialized bodies were created on the initiative of Kremlin to take care of planning, coordinating and implementing the policy on religious denomination. Because the scope of their competences was equivalent as a rule, irrespective of local circumstances (this also referred to the main goal, i.e. striving to destroy or subordinate religious institu- tions to the state), they had a basis to enter into institutional cooperation between each other. The article presents the real story behind the establishment of formal relations between the Polish Office for Religious Denominations and its counterparts in the sta - tes of Central and Eastern Europe: the Czechoslovak Socialist Republic, the Hungarian People’s Republic and the German Democratic Republic. It reveals that they were not fruitful at the beginning, particularly if compared with intensive contacts between the Czechoslovak and Hungarian departments for religious denominations. The situation changed in the second half of the 1950s. Visits, revisits, international meetings with the participation of employees of the administration for religious denominations of the states of the Eastern Block made it possible to share experiences and formulate a policy towards Churches and religious associations, even globally.

Documents and Informations from the Second All Christian Peace Assembly, Prague 1965.

Dziennik Ustaw, 1950.

„Monitor Polski”, nr A-78.

Task and Witness. Christian Peace Conference, Prague 1958.

The Only Future. Documents of the Third Session of the Christian Peace Conference, Prague 1960.

Gomułka W., Pamiętniki, t. 1, red. nauk. A. Werblan, Warszawa 1994.

…And on Earth Peace. Documents of the First All-Christian Peace Assembly, 13–18 June 1961, Prague 1962.

Brany pekelne ji nepřemohou. Kapitoly z pronasledovani cirkvi v Československu kolem roku 1950, red. P. Kubin, Praha 2017.

Chumachenko T.A., Church and State in Soviet Russia. Russian Orthodoxy from World War II to the Khrushchev years, przeł. E.E. Roslof, New York 2015.

Cywiński B., Ogniem probowane. Z dziejow najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej. „…i was prześladować będą”, t. 2, Warszawa 1994.

Czaczkowska E.K., Kardynał Wyszyński, Warszawa 2009.

Gajowniczek T., Przyczyny powstania i głowne cele działalności Urzędu ds. Wyznań jako narzędzia realizacji polityki wyznaniowej władz na początku Polski Ludowej, „Rocznik Dobromiejski” 2007, t. 1.

Golon M., Radzieckie służby dyplomatyczne i konsularne w Polsce 1944–1961, „Czasy Nowożytne” 2007, nr 20.

Grajewski A., Kompleks Judasza. Kościoł zraniony. Chrześcijanie w Europie Środkowo-Wschodniej między oporem a kolaboracją, Poznań 1999.

Gryz R., Władze partyjno-państwowe odpowiedzialne za politykę wobec Kościoła katolickiego w Polsce (1944/45–1956), „Czasy Nowożytne” 1997, t. 3.

Hlinka A., Siła słabych i słabość silnych. Prześladowanie Kościoła na Słowacji 1945–1989, przeł. A. Sobotka, Krakow 2013.

Jaskułowski T., Przyjaźń, ktorej nie było. Ministerstwo Bezpieczeństwa Narodowego NRD wobec MSW 1974–1990, Warszawa 2014.

Jaskułowski T., Szpiedzy tacy jak wy. Wywiadowcza (nie)codzienność kontaktów między PRL a NRD 1970–1990, Warszawa 2015.

Kałużny T., Watykan – Genewa. Kościoł Rzymskokatolicki w dialogu ze Światową Radą Kościołów, „Sympozjum” 2012, nr 16/1.

Kaplan K., Stat a cirkev v Československu v letech 1948–1953, Brno 1993.

Karski K., Wspołpraca między Światową Radą Kościołow a Kościołem Rzymskokatolickim (szkic historyczny), „Studia Oecumenica” 2002, t. 2.

Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwoch totalitaryzmow (1917-1990), red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, t. 1, Rzeszow–Stalowa Wola–Lwow 2015; t. 2, Rzeszow–Lwow 2017.

Krawczyk M., Działalność Urzędu do Spraw Wyznań w zakresie tworzenia i obsady stanowisk kościelnych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach” 2013, nr 97.

Michalak R., Koncepcja „redukcjonizmu religijnego” w programie Urzędu do Spraw Wyznań i organizacji proateistycznych [w:] Interpretacje polityki. Księga pamiątkowa dedykowana prof. Mariuszowi Gulczyńskiemu w 80. rocznicę urodzin, red. nauk. R. Backer i in., Toruń 2010.

Michalak R., Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989, Zielona Góra 2014.

Między przymusową przyjaźnią a prawdziwą solidarnością. Czesi – Polacy – Słowacy 1938/39–1945–1989, cz. 2, red. P. Blažek, P. Jaworski, Ł. Kamiński, Warszawa 2009.

Misztal H., Mezglewski A., Zakres kompetencji, styl działania i cele Urzędu do Spraw Wyznań [w:] Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogolnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26–28 października 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005.

Noszczak B., Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956, Warszawa 2008.

Paczkowski A., Przyjaźń – pomoc – przykład: relacje między sowieckimi i polskimi organami bezpieczeństwa w latach 1944–1990 [w:] W objęciach Wielkiego Brata. Sowieci w Polsce 1944 –1993, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2009.

Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, red. A. Dziurok, J. Myszor, Katowice 2004.

Represje wobec Kościoła w krajach bloku wschodniego. Komuniści przeciw religii po 1944 roku, red. J. Marecki, Krakow 2011.

Schaefer B., The East German State and the Catholic Church, 1945–1989, New York 2010.

Skobelski R., Polityka PRL wobec państw socjalistycznych w latach 1956–1970. Współpraca – napięcia – konflikty, Poznań 2010.

Skobelski R., Wpływ przemian październikowych 1956 roku na stosunki PRL z państwami socjalistycznymi (NRD, Czechosłowacja, Albania, Węgry, Bułgaria, Rumunia), „Przegląd Nauk Historycznych” 2005, R. 4, nr 1.

Stocki J., Lwowski sobór 8–10 marca 1946 r. Przygotowania, przebieg i skutki. Rola systemu totalitarnego, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2009, nr 1.

Szczepanowicz M., Kurierzy Słowa Bożego. Doświadczenie i dar, Krakow 2007.

Z ufnością w przyszłość. Studia ekumeniczne, red. K. Karski i in., Warszawa 1975.

Zamiatała D., Robocze spotkania pionów wyznaniowych PRL i CSRS (zarys problemów), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2018, nr 2.

okładka

Vol. 33 No. 1 (2019)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2019-12-08

Dział: Varia