Events of March 1968 at the Nicolaus Copernicus University in Toruń. The Actions of the State Authorities and the Security Service towards the Student Community
Remembrance and Justice, Vol. 35 No. 1 (2020), pages: 82-113
Publication date: 2020-06-30
Abstract
The aim of the article is to reconstruct the events of March 1968 at the Nicolaus Copernicus University (NCU) in Toruń. When compared with other academic centres in Poland, the protests of students in Toruń had a limited reach, and there has been no comprehensive study on this issue so far. However, recently discovered archival sources allow us to better understand the origins and the course of the student protests in Toruń in 1968. The actions of the state authorities and the Security Service towards the academic circle in Toruń are characterized in detail. The article also describes the activities of the then NCU’s authorities towards the protesting students. The work adopts the critical analysis method of historical sources. The outcome of the conducted research is the most comprehensive account at present on the events of March 1968 in Toruń.
References
Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Protokoły posiedzeń Senatu UMK z lat 1967/68 – R-29/17
Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Sekretariat Ogólny, SU-1/8, Korespondencja poufna spraw ogólnych, 1968
Kalendarz współczesny 1987.
Marzec 1968 na Politechnice Gdańskiej w dokumentach, wstęp, wybór i oprac. P. Abryszeński, D. Gucewicz, Gdańsk–Warszawa 2018.
Marzec 1968 w Wielkopolsce, red. K. Białecki, S. Jankowiak, F. Leśniak, J. Miłosz, A. Skupień, Poznań 2005.
Marzec 1968. Trzydzieści lat później, t. 2: Aneks źródłowy. Dzień po dniu w raportach SB oraz Wydziału Organizacyjnego KC PZPR w opracowaniu M. Zaremby, Warszawa 1998.
Marzec ’68 w Łodzi, red. S.M. Nowinowski, współpraca A. Czyżewski, M. Zapolska-Downar, P. Spodenkiewicz, M. Przybosz, G. Nawrot, Łódź 2010.
Między tragedią a podłością, wstęp, wybór, oprac. G. Sołtysiak, J. Stępień, b.m.w., 1998.
Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–2004. Materiały do biografii, oprac. H. Duczkowska-Moraczewska i in., koncepcja i redakcja S. Kalembka, Toruń 2006.
Salmonowicz S., „Życie jak osioł ucieka…” Wspomnienia, Bydgoszcz–Gdańsk 2014.
Słowem i pałką. Wojsko wobec polskiego Marca ’68 w dokumentach, wstęp i oprac. E.J. Nalepa, Piotrków Trybunalski 2018.
Andrzejewski M., Marzec 1968 w Trójmieście, Warszawa–Gdańsk 2008.
Bajkow B., Wydarzenia marcowe ’68 na Politechnice Gdańskiej [w:] Marzec 1968 w Gdańsku, red. M. Nurek, współpraca A. Wałek, K. Błaszkowska, Gdańsk 2018.
Bereszyński Z., Marzec ’68 na Śląsku Opolskim – w cieniu studenckiego protestu, „Studia Śląskie” 2013, t. 73.
Bereszyński Z., Marzec’ 68 w województwie opolskim, „Rocznik Ziem Zachodnich” 2018, nr 2.
Białkowski M., Akademia wolności. Duszpasterstwo Akademickie Jezuitów w czasach o. Władysława Wołoszyna (1963–1988) [w:] Loyola u Kopernika. Jezuici w Toruniu w latach 1945–2015, red. K. Dorosz SJ, W. Rozynkowski, Warszawa 2016.
Boćkowski D., Marzec 1968 r. w Białymstoku w świetle materiałów operacyjnych Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, „Dzieje Najnowsze” 2008, nr 1.
Choma-Jusińska M., Lublin [w:] Oblicza Marca 1968, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2004.
Czaczkowska E., Marzec ’68 w dokumentach Konferencji Episkopatu Polski [w:] Stefan Wyszyński wobec oporu społecznego i opozycji 1945–1981, red. E. Czaczkowska, Warszawa 2018.
Dwilewicz Ł., Polska polityka gospodarcza a rok 1968 [w:] Wokół Marca ’68 na Dolnym Śląsku. Materiały pokonferencyjne, red. J. Hytrek-Hryciuk, W. Trębacz, Wrocław 2008.
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
Friszke A., Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi, Kraków 2010.
Friszke A., Trudny egzamin. Koło Posłów Znak w okresie Marca 68 [w:] Marzec 1968. Trzydzieści lat później, t. 1: Referaty, red. M. Kula, P. Osęka, M. Zaremba, Warszawa 1998.
Golon M., Marzec 1968 r. w Toruniu w świetle materiałów Służby Bezpieczeństwa, „Dzieje Najnowsze” 2008, nr 1.
Jankowiak S., Wielkopolska [w:] Oblicza Marca 1968, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2004.
Kardela P., Olsztyński Marzec ’68 i działania Służby Bezpieczeństwa, „Dzieje Najnowsze” 2008, nr 1.
Kowalczyk A., Związek Młodzieży Socjalistycznej [w:] Uniwersytet Mikołaja Kopernika. 1966–1980, t. 2, red. J. Bełkot, Toruń 1992.
Kozłowski R., Październik ’56 w regionie kujawsko-pomorskim w świetle niepublikowanych źródeł PZPR, Włocławek 2004.
Kozłowski R., Uwarunkowania polityczne działalności Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach 1945–1989, „Zapiski Historyczne” 1999, t. 64, z. 1.
Krasucki E., Prowincjonalny Marzec. Specyfika szczecińskich wydarzeń z 1968 r. [w:] Z dala od centrum. Rok 1968 na Pomorzu Zachodnim. Materiały pokonferencyjne, red. R. Kościelny, Szczecin 2009.
Kuta C., Środowiska katolików świeckich wobec wydarzeń marca 1968 r. [w:] Marzec 1968. Fakty, wydarzenia, interpretacje, red. A. Czwołek, S. Galij-Skarbińska, W. Polak, Toruń 2018.
Kwiek J., Marzec 1968 w Krakowie, Kraków 2008.
Lesiakowski K., Łodź [w:] Oblicza Marca 1968, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2004.
Małecki J., Wydarzenia marcowe w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Krakowie [w:] Marzec 1968 w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2010.
Maniewska K., Mieszkańcy Bydgoszczy wobec wydarzeń 1968 r. Postawy. Przejawy oporu społecznego. Skala represji, „Dzieje Najnowsze” 2008, nr 1.
Marecki J., Listy Konferencji Episkopatu Polski o wydarzeniach marcowych 1968 r. [w:] Marzec 1968. Fakty, wydarzenia, interpretacje, red. A. Czwołek, S. Galij-Skarbińska, W. Polak, Toruń 2018.
Mielcarek D., Wydarzenia na Śląsku Opolskim w okresie studenckich wystąpień w marcu 1968 r. w świetle materiałów archiwalnych i prasowych, „Studia Śląskie” 2005, t. 64.
Miłosz J., Przebieg Marca ’68 w Poznaniu [w:] Marzec 1968 w Wielkopolsce, red. K. Białecki, S. Jankowiak, F. Leśniak, J. Miłosz, A. Skupień, Poznań 2005.
Miroszewski K., Geneza i przebieg protestów studenckich w ośrodkach akademickich w kraju [w:] Marzec 1968 roku w województwie katowickim, red. S. Fertacz, K. Miroszewski, Katowice 2009.
Neja J., Katowice i województwo katowickie [w:] Oblicza Marca 1968, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2004.
Neja J., Marzec 1968 r. na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, „Studia Śląskie” 2005, t. 64.
Polak W., Wydarzenia Marca 1968 r. na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika [w:] 60-lecie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, red. C. Łapicz, W. Wróblewski, Toruń 2006.
Polak W., Wydarzenia marca 1968 r. na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w donosach tajnego współpracownika Służby Bezpieczeństwa o pseudonimie „Prus” [w:] Marzec 1968. Fakty, wydarzenia, interpretacje, red. A. Czwołek, S. Galij-Skarbińska, W. Polak, Toruń 2018.
Rokicki K., Literaci. Relacje między literatami a władzami PRL w latach 1956–1970, Warszawa 2011.
Rutkowski T.P., Historyk z resortu. Wokół działalności publicystycznej i naukowej Tadeusza Walichnowskiego w 1968 r. [w:] Twórczość na zamówienie, red. S. Ligarski, R. Łatka, Warszawa 2019.
Rutkowski T.P., Wpływ Marca ’68 na polskie nauki historyczne [w:] idem, Historiografia i historycy w PRL. Szkice, Warszawa 2019.
Sadowska J., Marzec 1968 r. w Białymstoku, „Studia Podlaskie” 2003, t. 13.
Serczyk J., Punkty zwrotne w dziejach Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 50 rocznicę erygowania, „Zapiski Historyczne” 1995, t. 60, z. 4.
Sudziński R., Przekształcenia strukturalne miasta Torunia w latach 1920–1975, Toruń 1993.
Suleja W., Dolnośląski Marzec ’68. Anatomia protestu, Warszawa 2006.
Supruniuk A., Supruniuk M.A., Tajemnicze początki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2017.
Tarka R., Strajk opolskich studentów w marcu 1968 r. [w:] Marzec ’68 z czterdziestoletniej perspektywy, red. D. Kisielewicz, M. Świder, Opole 2009.
Zwienik P., Represje wobec uczestników wydarzeń marcowych 1968 roku w Wielkopolsce [w:] Marzec 1968 w Wielkopolsce, red. K. Białecki, S. Jankowiak, F. Leśniak, J. Miłosz, A. Skupień, Poznań 2005.
Żak M., Marzec 1968 roku w Legnicy [w:] Marzec ’68. Przyczyny i następstwa, red. M. Kubasik, M. Żak, Legnica 2018.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.