okladka

Vol. 38 No. 2 (2021)

ISSN:
1427-7476

Section: Varia

Phantasm and an Attack on the Epoch. An Overview of Józef Piłsudski’s Image in Polish Feature Films in the People’s Republic of Poland

Remembrance and Justice, Vol. 38 No. 2 (2021), pages: 347-374

Publication date: 2021-12-30

https://doi.org/10.48261/pis213819

Abstract

To the present day researchers in cinematography have not expressed any deeper interest in Józef Piłsudski. There are only texts devoted to newly released history films (such as reviews and minutes of editorial discussions in film magazines) and a few popular overview pieces. In national community’s collective experience, Marshal Józef Piłsudski invariably remains a national phantasm – an imaginary myth, a specific charism identified with the regaining of independence (“the great builder”, “the father of the independence”, “the leader of the nation”, “the great Marshall”, “the commanding officer” etc.) and the victory over the Bolsheviks in 1920 (exemplum of anti-communism). This article consists of two internally complementary parts. In the introduction the author presents the figure of Piłsudski in the interwar cinematography (1918–1939). The main part is then devoted to the analysis of three major feature films from the People’s Republic of Poland period (Death of a President, 1977, Coup d’État 1981, Polonia Restituta, 1980), in which Marshal Piłsudski is a key figure involved in the narrative about history. This part of the article focuses on the falsification of the historical picture (historical figures, events, processes), the image that in effect was far from the historical truth and in line with the guidelines of the ruling communist party. Attention is also paid to the film makers’ and scientific consultants’ entanglement in the communist system. The analysis is based on source materials (scenarios, press publications) and subject literature.

Śmierć Prezydenta”/“Death of a President” [1977].

“Wymarsz”/“Marching Of ” [1988].

“Zamach stanu”/“Coup d'état” [1980].

Filipski R., Gontarz R., Zamach stanu: scenopis lfimu fabularnego, Łódź 1978.

Z uchwał IX Nadzwyczajnego Zjazdu PZPR, “Film” 1983, no. 10.

(aw) [Wiesław Adamik], Piłsudski w lfimie , “Antena” 2001, no. 42.

„Polonia Restituta”. Z Bohdanem Porębą rozmawiała Elżbieta Dolińska, “Film” 1979, no. 16.

Bajer L., Realizm ascetyczny, “Kino” 1977, no. 142.

Film i historia. Antologia, ed. I. Kurz, Warsaw 2008.

Fürstenau T., Film historyczny; dokument czy dzieło sztuki, transl. G. Rafalska, “Film na Świecie” 1980, no. 4 (260).

Garlicki A., Film wobec świadomości historycznej, “Kino” 1975, no. 1.

Gwóźdź A., Historia bez lfimu, lfim bez historii , “Film” 1984, no. 20.

Holzer J., Zamach na historię, “Tygodnik Solidarność” 1981, no. 4.

J. B., Zapis historii czy świadomości historycznej?, “Film”1978, no. 14.

Kałużyński Z., Tolerancja, “Polityka” 1977, no. 35.

Klaczyński Z., Jej ból, jej gniew…, “Film” 1981, no. 13.

Ledóchowski A., O naprawie Rzeczypospolitej, “Kino” 1978, no. 4.

Ledóchowski A., Strzelałem do symbolu, “Film” 1977, no. 36.

Lewandowski J.F., II Rzeczypospolita w lfimie powojennym , “Film” 1988, no. 42.

Lewandowski J.F., Piłsudski i kino, “Film” 1988, no. 33.

Łepkowski T., Wokół prawdy, fałszów i przemilczeń. Kilka uwag o lfimowej historii , “Kino”1981, no. 9.

Marszałek R., Koniec żywotów świętych?, “Kino” 1978, no. 10.

Micciche L., Film i historia, transl. W. Wertenstein, “Kino“ 1981, no. 7.

Mruklik B., Historia z fotoplastykonu, “Kino” 1981, no. 8.

Na festiwalach w Hiszpanii, “Film” 1978, no. 43.

Polskie lfimy na czele coraz słabszej stawki, “Film” 1978, no. 20.

“Pozwalam śnić widzom.” Z Łukaszem Barczykiem rozmawia D. Bierczyńska, “Kino” 2015, no. 4.

Pozycja artysty, “Filmowy Serwis Prasowy” 1981, no. 16.

Przemiany reżyserii, “Film” 1978, no. 23.

Samowar 77 dla Śmierci prezydenta i Z biegiem czasu, “Film” 1978, no. 37.

Sandecka M., Varia. Kronika wydarzeń, “Kino” 2006, no. 471.

Semilski J., Wojsko w przedwojennych lfimach, “Myśl Polska” 1994, no. 5.

Słabek H., Filmowy spór o tradycje. Tradycje walk o niepodległość w lfimie polskim po 1957 r., “Dziś” 1998, no. 5.

Sorlin P., Klio na ekranie albo historyk w mroku, “Film na Świecie”, 1980, no. 4.

Sprawozdanie z produkcji lfimu Śmierć Prezydenta, “Film” 1977, no. 36.

Sprawozdanie z produkcji lfimu Zamach stanu, “Film” 1977, no. 36.

Srebrny Niedźwiedź dla Śmierci prezydenta, “Film” 1978, no. 12.

Szczerba J., Nie żyje Bohdan Poręba - reżyser “Hubala”, “Gazeta Wyborcza” 27 I 2014. Poręba chce zmartwychwstać. Z Bohdanem Porębom rozmawia Grzegorz Sroczyński, “Duży Format” (“Gazeta Wyborcza's” weekend insert) 4 III 2008.

Śmierć Prezydenta, “Filmowy Serwis Prasowy” 1977, no. 18.

Tazbir J., Film - ostoja tradycyjnej historiograifi, “Kino” 1975, no. 10.

Trenkner J., Operacja Walkiria, transl. W. Pięciak, “Tygodnik Powszechny” 3 II 2009.

W Mediolanie, “Film” 1978, no. 14.

Wizje przeszłości. Rozmowa z Marianem Wojciechowskim, “Film” 1978, no. 37.

Wokół Zamachu stanu. Dyskusja z udziałem: Zbigniewa Klaczyńskiego, Jana Tomickiego, Ryszarda Gontarza, Piotra Staweckiego, “Film” 1981, no. 20.

Wróblewski J., Upiory historii, “Polityka” 2007, no. 37.

Wstęp do dyskusji, “Film” 1978, no. 40.

X Lato Filmowe w Łagowie, “Film” 1978, no. 29.

Zamach na epokę. Dyskusja z udziałem: Mariana M. Drozdowskiego, Piotra Łossowskiego, Jerzego R. Szaiflka, Henryka Jankowskiego, Kazimierza Koźniewskiego i Barbary Mruklik, “Kino” 1981, no. 185.

Zamach stanu, “Filmowy Serwis Prasowy” 1981, no. 4.

Zatorski J., Śmierć prezydenta, “Kierunki” 1977, no. 36.

Gasztold P., Nadgorliwość „marcowego” propagandzisty. Zawiłe losy Ryszarda Gontarza [in:], Marzec i po Marcu. Wpływ kryzysu Marca '68 na środowiska naukowe i kulturę Polski ludowej, ed. P. Benken, T.P. Rutkowski, Warsaw 2019.

Halbwaschs M., Społeczne ramy pamięci, translated and introduced by M. Król, Warsaw, 2008.

Susman W.I., Film and History: Artifact and Experience, “Film & History: An Interdisciplinary Journal of Film and Television Studies”, 1985, vol. 15, no. 2.

Hendrykowski M., Film jako źródło historyczne, Poznań 2005.

Hughes W., Ocena lfimu jako świadectwa historii, “Film na Świecie” 1980, no. 260.

Janowski W., Kochański A., Informator o strukturze i obsadzie personalnej centralnego aparatu PZPR, 1948-1990, Warsaw 2000.

Karczowa H., Reportaż lfimowy i kronika jako źródło historyczne, “Studia Źródłoznawcze” 1971, vol. 16.

Kazimierski J., Katowickie Forum Partyjne, “Pamięć i Sprawiedliwość” 2013, no. 2.

Kowalski P., Historia w melodramatycznym kostiumie, czyli historyczny lfim fabularny [in:] Problem teorii dzieła lfimowego, ed. Jacek Trzynadlowski, Wrocław 1985.

Księga Kadru: o zespole lfimowym Jerzego Kawalerowicza, ed. S. Zawiśliński S., S. Kuśmierczyk S., Warsaw, 2002.

Kunicki M., Heroism, Raison d'état, and National Communism: Red Nationalism in the Cinema of People's Poland, “Contemporary European History” 2012, vol. 21, no. 2.

Kunicki M., Optimism against all odds: Polish National Identity in War Films of Jerzy Passendorfer, „Sprawy Narodowościowe. Nowa Seria/Nationalities Afairs. New Series” 2017, no. 49.

Kurpiewski P., Historia na ekranie Polski Ludowej, Gdańsk 2017.

Litka P., Historyczny lfim [in:] Encyklopedia kina, ed. T. Lubelski, Cracow 2003.

Lubelski T., Historia kina polskiego 1895-2014, Cracow 2016.

Lubelski T., Historia kina polskiego: twórcy, lfimy, konteksty, Katowice-Chorzów 2009.

Machwitz Z., „Fabularny lfim historyczny - problem gatunku, “Folia Filmologica” 1982, no. 1.

Media audiowizualne w warsztacie historyka, ed. D. Skotarczak, Poznań 2008.

Mykita-Glensk Cz., Pierwsza wojna światowa w lfimie polskim [in:] Inter arma cantant musae, Częstochowa, 1995/1996.

Pomian K., Pamięć podzielona: miejsca pamięci w Europie jako zjawisko polityczne i kulturowe, “Przegląd Polityczny” 2008, no. 89.

Rek J. J., Kino Jerzego Kawalerowicza i jego konteksty, Łódź 2008.

Rosenstone R.A., Visions of the Past: eTh Challenge of Film to Our Idea of History, Harvard University Press 1995.

Rutkowski T., Jan Borkowski - kontrowersyjny historyk ruchu ludowego [in:] Stłamszona nauka? Inwigilacja środowisk akademickich i naukowych przez aparat bezpieczeństwa w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, ed. P. Franaszek, Warsaw 2010.

Rutkowski T., Nauki historyczne w Polsce 1944-1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warsaw 2007.

Sikorski A., Uwagi o specyficznym charakterze filmowego źródła [in:] Problemy nauk pomocniczych historii. Materiały z II konferencji poświęconej naukom pomocniczym historii, Katowice 1973.

Skotarczak D., Wśród lfimowych źródeł do historii Polski Ludowej, “Porównania” 2010, vol. 7.

Szacka B., Czas przeszły: pamięć i mit, Warsaw 2006.

Szacka B., Historia i pamięć zbiorowa, “Kultura i Społeczeństwo”, 2005, vol. XLVII, z. 4.

Szacka B., Pamięć zbiorowa [in:] Wobec przeszłości. Pamięć przeszłości jako element kultury współ- czesne, ed. A. Szpociński, Warsaw 2005.

Tyszka K., Nacjonalizm w komunizmie: ideologia narodowa w Związku Radzieckim i Polsce Ludowej, Warsaw 2004.

Wagner R., Film fabularny jako źródło historyczne, “Kultura i Społeczeństwo” 1974, no. 2.

Witek P., Rozbite lustra historii. Rozmyte ślady historii. Metodologiczne problemy audiowizualnej koncepcji źródła historycznego [in:] Historia wobec źródeł. Historiograafi klasyczna i nowe propozycje metodologiczne, ed. J. Kolbuszewska, R. Stobiecki, Łódź 2010.

Witek, P., Kultura - Film - Historia. Metodologiczne problemy doświadczenia audiowizualnego, Lublin 2005.

Wojnicka J., Film historyczny [in:] Słownik wiedzy o filmie, ed. J. Wojnicka, O. Katafiasz, Bielsko-Biała 2006.

Wojtczak M., O kinie moralnego niepokoju… I nie tylko, Warsaw 2009.

Zajiček E., Poza ekranem. Polska kinematograafi w latach 1896-2005, Warsaw 2009.

Zaremba M., Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warsaw 2005.

License

Copyright (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

okladka

Vol. 38 No. 2 (2021)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2021-12-30

Dział: Varia