okładka

Tom 33 Nr 1 (2019)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Dział: Varia

Antykościelna międzynarodówka. Współpraca polskiego Urzędu do spraw Wyznań z jego odpowiednikami w państwach „demokracji ludowej” (1954–1962)

Bartłomiej Noszczak

Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 33 Nr 1 (2019), strony: 406-437

Data publikacji: 2019-06-30

Abstrakt

W strukturze administracji państw tzw. demokracji ludowej utworzono z inspiracji Kremla wyspecjalizowane podmioty, które odpowiadały za planowanie, koordynację i realizację polityki wyznaniowej. Ponieważ – niezależnie od lokalnych uwarunko- wań – zakres ich kompetencji był właściwie tożsamy (dotyczyło to także podstawowego celu, czyli dążenia do zniszczenia, względnie podporządkowania państwu instytucji wyznaniowych), miały podstawy do rozwinięcia między sobą współpracy instytucjo- nalnej. Artykuł przybliża kulisy nawiązania formalnych relacji przez polski Urząd do spraw Wyznań z jego odpowiednikami w państwach Europy Środkowo-Wschodniej: Czechosłowackiej Republice Socjalistycznej, Węgierskiej Republice Ludowej i Niemieckiej Republice Demokratycznej. Unaocznia, że początkowo nie należały one do owocnych, zwłaszcza na tle ożywionych kontaktów między resortami wyznaniowymi czechosło- wackim i węgierskim. Sytuacja pod tym względem zmieniła się w drugiej połowie lat pięćdziesiątych XX w. Wizyty, rewizyty i międzynarodowe spotkania z udziałem pracow- ników administracji wyznaniowej państw bloku wschodniego pozwalały na wymianę doświadczeń oraz projektowanie polityki wobec Kościołów i związków wyznaniowych, nawet w skali globalnej.

Documents and Informations from the Second All Christian Peace Assembly, Prague 1965.

Dziennik Ustaw, 1950.

„Monitor Polski”, nr A-78.

Task and Witness. Christian Peace Conference, Prague 1958.

The Only Future. Documents of the Third Session of the Christian Peace Conference, Prague 1960.

Gomułka W., Pamiętniki, t. 1, red. nauk. A. Werblan, Warszawa 1994.

…And on Earth Peace. Documents of the First All-Christian Peace Assembly, 13–18 June 1961, Prague 1962.

Brany pekelne ji nepřemohou. Kapitoly z pronasledovani cirkvi v Československu kolem roku 1950, red. P. Kubin, Praha 2017.

Chumachenko T.A., Church and State in Soviet Russia. Russian Orthodoxy from World War II to the Khrushchev years, przeł. E.E. Roslof, New York 2015.

Cywiński B., Ogniem probowane. Z dziejow najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej. „…i was prześladować będą”, t. 2, Warszawa 1994.

Czaczkowska E.K., Kardynał Wyszyński, Warszawa 2009.

Gajowniczek T., Przyczyny powstania i głowne cele działalności Urzędu ds. Wyznań jako narzędzia realizacji polityki wyznaniowej władz na początku Polski Ludowej, „Rocznik Dobromiejski” 2007, t. 1.

Golon M., Radzieckie służby dyplomatyczne i konsularne w Polsce 1944–1961, „Czasy Nowożytne” 2007, nr 20.

Grajewski A., Kompleks Judasza. Kościoł zraniony. Chrześcijanie w Europie Środkowo-Wschodniej między oporem a kolaboracją, Poznań 1999.

Gryz R., Władze partyjno-państwowe odpowiedzialne za politykę wobec Kościoła katolickiego w Polsce (1944/45–1956), „Czasy Nowożytne” 1997, t. 3.

Hlinka A., Siła słabych i słabość silnych. Prześladowanie Kościoła na Słowacji 1945–1989, przeł. A. Sobotka, Krakow 2013.

Jaskułowski T., Przyjaźń, ktorej nie było. Ministerstwo Bezpieczeństwa Narodowego NRD wobec MSW 1974–1990, Warszawa 2014.

Jaskułowski T., Szpiedzy tacy jak wy. Wywiadowcza (nie)codzienność kontaktów między PRL a NRD 1970–1990, Warszawa 2015.

Kałużny T., Watykan – Genewa. Kościoł Rzymskokatolicki w dialogu ze Światową Radą Kościołów, „Sympozjum” 2012, nr 16/1.

Kaplan K., Stat a cirkev v Československu v letech 1948–1953, Brno 1993.

Karski K., Wspołpraca między Światową Radą Kościołow a Kościołem Rzymskokatolickim (szkic historyczny), „Studia Oecumenica” 2002, t. 2.

Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwoch totalitaryzmow (1917-1990), red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, t. 1, Rzeszow–Stalowa Wola–Lwow 2015; t. 2, Rzeszow–Lwow 2017.

Krawczyk M., Działalność Urzędu do Spraw Wyznań w zakresie tworzenia i obsady stanowisk kościelnych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach” 2013, nr 97.

Michalak R., Koncepcja „redukcjonizmu religijnego” w programie Urzędu do Spraw Wyznań i organizacji proateistycznych [w:] Interpretacje polityki. Księga pamiątkowa dedykowana prof. Mariuszowi Gulczyńskiemu w 80. rocznicę urodzin, red. nauk. R. Backer i in., Toruń 2010.

Michalak R., Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989, Zielona Góra 2014.

Między przymusową przyjaźnią a prawdziwą solidarnością. Czesi – Polacy – Słowacy 1938/39–1945–1989, cz. 2, red. P. Blažek, P. Jaworski, Ł. Kamiński, Warszawa 2009.

Misztal H., Mezglewski A., Zakres kompetencji, styl działania i cele Urzędu do Spraw Wyznań [w:] Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogolnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26–28 października 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005.

Noszczak B., Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956, Warszawa 2008.

Paczkowski A., Przyjaźń – pomoc – przykład: relacje między sowieckimi i polskimi organami bezpieczeństwa w latach 1944–1990 [w:] W objęciach Wielkiego Brata. Sowieci w Polsce 1944 –1993, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2009.

Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, red. A. Dziurok, J. Myszor, Katowice 2004.

Represje wobec Kościoła w krajach bloku wschodniego. Komuniści przeciw religii po 1944 roku, red. J. Marecki, Krakow 2011.

Schaefer B., The East German State and the Catholic Church, 1945–1989, New York 2010.

Skobelski R., Polityka PRL wobec państw socjalistycznych w latach 1956–1970. Współpraca – napięcia – konflikty, Poznań 2010.

Skobelski R., Wpływ przemian październikowych 1956 roku na stosunki PRL z państwami socjalistycznymi (NRD, Czechosłowacja, Albania, Węgry, Bułgaria, Rumunia), „Przegląd Nauk Historycznych” 2005, R. 4, nr 1.

Stocki J., Lwowski sobór 8–10 marca 1946 r. Przygotowania, przebieg i skutki. Rola systemu totalitarnego, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2009, nr 1.

Szczepanowicz M., Kurierzy Słowa Bożego. Doświadczenie i dar, Krakow 2007.

Z ufnością w przyszłość. Studia ekumeniczne, red. K. Karski i in., Warszawa 1975.

Zamiatała D., Robocze spotkania pionów wyznaniowych PRL i CSRS (zarys problemów), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2018, nr 2.

Noszczak, B. (2019). Antykościelna międzynarodówka. Współpraca polskiego Urzędu do spraw Wyznań z jego odpowiednikami w państwach „demokracji ludowej” (1954–1962). Pamięć I Sprawiedliwość, 33(1), 406–437. Pobrano z https://czasopisma.ipn.gov.pl/index.php/pis/article/view/46

Statystyki

Liczba pobrań PDF

Download data is not yet available.

Udostępnij

Share |
okładka

Tom 33 Nr 1 (2019)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2019-12-08

Dział: Varia