Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Sergiusz Piasecki i Józef Mackiewicz – próba wstępnej paraleli
Adam Fitas
https://orcid.org/0000-0002-2523-0924
Katedra Teorii i Antropologii Literatury Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 44 Nr 2 (2024), strony: 135-154
Data publikacji: 2025-04-02
https://doi.org/10.48261/PIS244406
PDF
Abstrakt
Artykuł jest wprowadzeniem do porównania dwóch wybitnych polskich prozaików i świadków XX stulecia: Sergiusza Piaseckiego (1901–1964) i Józefa Mackiewicza (1902–1985). Paralela dotyczy ich niezwykłych biografii, wyrazistych postaw światopoglądowych, a także specyfiki ich twórczości literackiej. W ramach tych perspektyw porównawczych autor artykułu scharakteryzował zarówno narzucające się podobieństwa, jak i odmienności między pisarzami. Z jednej strony są oni sobie bliscy – ich życiorysy stanowią symboliczne odbicie polskiego losu ludzi z Kresów Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, urodzonych na progu XX w., których głównym doświadczeniem historycznym było spotkanie oko w oko z totalitaryzmami sowieckim i niemieckim, a w konsekwencji emigracja polityczna do krajów zachodnich. Poza tym proza obydwu twórców koresponduje ściśle z ich doświadczeniem autobiograficznym i autentycznymi realiami historycznymi, ma skłonność do silnej perswazyjności, a także odznacza się sugestywną i polisensoryczną ewokacją świata przedstawionego. Z drugiej strony pisarze różnią się wyraźnie własnym zaangażowaniem w życie społeczne i polityczne, temperamentem publicystycznym oraz poetyką uprawianej prozy (powieść historyczna i historyczno-polityczna w przypadku Mackiewicza, powieść sensacyjna i przygodowa u Piaseckiego).
Słowa kluczowe
Sergiusz Piasecki • Józef Mackiewicz • literatura • powieść • prawda Sergiusz Piasecki • Józef Mackiewicz • literature • novel • truth
Bibliografia
Biblioteka Polska POSK w Londynie, Archiwum Sergiusza Piaseckiego.
Muzeum Polskie w Rapperswilu, Spuścizna Józefa Mackiewicza.
Balbus T., „Fakir”. Sergiusz Kościałkowski. Biografia egzekutora Kedywu, dowódcy szwadronu brygady „Juranda”, komendanta oddziału partyzanckiego Armii Krajowej (na tle historii Okręgu Wileńskiego), t. 1–3, Warszawa 2018–2020.
Balbus T., Życie kondotiera. Sergiusz Piasecki 1899–1964, Wrocław 2023.
Bączkowska I., Kilka doskonałych pozycji [w rubryce:] Listy do redakcji, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1963, nr 272.
Bolecki W., Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu. (Zarys monograficzny), wyd. 2, Kraków 2007.
Demel R., Sergiusz Piasecki 1901–1964. Życie i twórczość, Łomianki 2012.
Glass A., Józef Mackiewicz jako reporter. Przyczynek do tematu [w:] Zmagania z historią. Życie i twórczość Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej. Materiały z konferencji w Muzeum Polskim w Rapperswilu z cyklu „Duchowe źródła nowej Europy”, Zamek Rapperswil, 26–28 września 2006, red. N. Kozłowska, M. Ptasińska, Warszawa 2011.
Klecel M., Dwaj „kultowi” pisarze wileńscy, „Biuletyn IPN” 2004, nr 12.
Mackiewicz J., Fakty, przyroda i ludzie, przedmowa B. Toporska, wyd. 3, Londyn 2019.
Mackiewicz J., Nie trzeba głośno mówić, wyd. 4, Londyn 1993.
Mackiewicz J., Nudis verbis, wyd. 2, Londyn 2017.
Mackiewicz, J. [Odpowiedź w ankiecie:] Pisarze emigracyjni a literatura krajowa, „Wiadomości” 1958, nr 26.
Mackiewicz J., Okna zatkane szmatami, wyd. 3, Londyn 2012.
Mackiewicz J., Szabla i pałka gumowa, Londyn 2015.
Mackiewicz J., Wielka niewiadoma. Listy do i od różnych osób, Londyn 2022.
Mackiewicz J., Wielkie tabu i drobne fałszerstwa, Londyn 2015.
Mackiewicz J., Zwycięstwo prowokacji, Londyn 1988.
Miłosz Cz., Proszę uszanować Wilnianina [w:] Józef Mackiewicz i krytycy. Antologia tekstów, red. M. Zybura, Łomianki 2009.
Piasecki S., Autodenuncjacja. Teksty autobiograficzne, wywiady, wspomnienia, publicystyka, wybór, oprac. i przedmowa K. Polechoński, Warszawa 2002.
Piasecki S., Piąty etap, Łomianki 2007.
Piasecki S., Upadek wieży Babel, Warszawa 2000.
Platt D., Listy niewykorzystane. Archiwum Sergiusza Piaseckiego w Bibliotece Polskiej POSK w Londynie [w:] Archiwalne źródła badań filologicznych. Studia, Lublin 2022 [właśc. 2023].
Polechoński K., Józef Mackiewicz i Sergiusz Piasecki – wzajemne relacje, zbieżności i rozbieżności [w:] Sam jeden i inni. Wrocławskie odczytania twórczości Józefa Mackiewicza, red. M. Misiak, Warszawa 2024.
Polechoński K., Żywot człowieka uzbrojonego. Biografia, twórczość i legenda literacka Sergiusza Piaseckiego, Warszawa–Wrocław 2000.
Pruszyński K., Książka o człowieku głębinowym, „Wiadomości Literackie” 1938, nr 9.
Siemaszko Z.S., Józef Mackiewicz. Listy, opracowania, wspomnienia, Lublin 2009.
W krainie Wielkiej Niedźwiedzicy: śladami Sergiusza Piaseckiego: materiały z sesji, red. Z.J. Winnicki, Wrocław 2001.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Adam Fitas, Katyń Józefa Mackiewicza – dzieje zaświadczone, doświadczone, badane i strzeżone , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 41 Nr 1 (2023)
