Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Skazany nazistowski prokurator. Sprawa Josefa Abbotta z 1950 r. przed Sądem Apelacyjnym w Gdańsku
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 41 Nr 1 (2023), strony: 323-350
Data publikacji: 2023-10-10
https://doi.org/10.48261/pis234115
PDF (English)
Abstrakt
Opracowanie poświęcono tzw. case study – przypadkowi pociągnięcia do odpowiedzialności karnej przed sądem polskim nazistowskiego prokuratora Josefa Abbotta za jego działalność na ziemiach polskich okupowanych przez Niemcy podczas II wojny światowej. We wstępie zarysowano zagadnienie odpowiedzialności karnej prawników III Rzeszy, zwracając uwagę na odmienne podejście w Republice Federalnej Niemiec i Niemieckiej Republice Demokratycznej. Następnie przybliżono sylwetkę Abbotta, przedstawiono zarys Sądu Specjalnego w Gdańsku (przed którym Abbott oskarżał) i jego przewodniczącego, który mimo starań strony polskiej nie został ekstradowany. Najistotniejszy element opracowania stanowi omówienie tytułowego procesu Abbotta, który miał miejsce w latach 1949–1950. Szczególną uwagę zwrócono na treść zgromadzonych dowodów i ich ocenę przez sąd polski, w efekcie czego linia obrony oskarżonego została obalona. Wartość tytułowego kazusu polega na tym, że wśród niewielu przypadków prawomocnego skazania prawników III Rzeszy wyróżnia się on ze względu na zastosowane przepisy, stanowiące podstawę prawną skazania, a co za tym idzie zastosowany model odpowiedzialności tych prawników.
Słowa kluczowe
prawnicy • odpowiedzialność karna • III Rzesza • sądy specjalne • zbrodnia sądowa lawyers • criminal liability • Third Reich • special courts • judicial crime
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Gdańsku [State Archive in Gdańsk], Prokuratura [Prosecutor’s Office in Gdańsk], no. [file reference], 15, 16
Archiwum Państwowe w Gdańsku [State Archive in Gdańsk], Wyższy Sąd Krajowy w Gdańsku [Higher Regional Court in Gdańsk], no. [file reference], 590
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie [Archive of the Institute of National Remembrance in Warsaw], GK 164/89; GK 164/235; GK 351/364
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu [Archive of the Institute of National Remembrance, Branch in Poznań], 3/358/6
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku [Archive of the Institute of National Remembrance, Branch in Gdańsk], 605/9/1; 605/9/2
Dz.U. [Journal of Laws] of 1944, no. 4, item 16. Consolidated text: Dz.U. [Journal of Laws] of 1946, no. 69, item 376, 377.
Gesetz gegen heimtückische Angriffe auf Staat und Partei und zum Schutz der Parteiuniformen vom 20. Dezember 1934 [Act against underground attacks on the state and the party and on the protection of party uniforms of 20 XII 1934], Reichsgesetzblatt, 1934, 1269.
Judgment of the Supreme Court of 13 July 1965, file reference IV KR 98/65, OSNKW 1965/11/133, LEX No. 121217.
Kriegswirtschaftsverordnung vom 4. September 1939 [Regulation on the wartime economy of 4 September 1939], Reichsgesetzblatt, 1939, 1609.
Verordnung gegen Gewaltverbrecher vom 5. Dezember 1939 [Regulation against violent offenders of 5 December 1939], Reichsgesetzblatt, 1939, 2378.
Verordnung gegen Volksschädlinge vom 5. September 1939 [Regulation against national parasites of 5 September 1939], Reichsgesetzblatt, 1939, 1679.
Verordnung über außerordentliche Rundfunkmaßnahmen vom 1. September 1939 [Regulation on extraordinary radio measures of 1 September 1939], Reichsgesetzblatt, 1939, 1683.
Verordnung über die Strafrechtspflege gegen Polen und Juden in den eingegliederten Ostgebieten vom 4. Dezember 1941 [Regulation on criminal law for Poles and Jews in the eastern incorporated territories of 4 December 1941], Reichsgesetzblatt, 1941, 759.
Becker M., Sądownictwo niemieckie i jego rola w polityce okupacyjnej na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy 1939–1945, Warsaw 2020.
Beuermann A., “Das Sondergericht Danzig, ein Sondergericht des deutschen Ostens”, Deutsches Recht, H. 7/8, 15. April 1942.
Boda-Krężel Z., Sprawa volkslisty na Górnym Śląsku, Opole 1978.
Böhler J., Auftakt zum Vernichtungskrieg. Die Wehrmacht in Polen 1939, Frankfurt am Main 2006.
Bömelburg H.-J., Musial B., “Die deutsche Besatzungspolitik in Polen 1939–1945” [in:] W. Borodziej, K. Ziemer, ed. by, Deutschpolnische Beziehungen 1939–1945–1949. Eine Einführung, Osnabrück 2000.
Chinciński T., Forpoczta Hitlera. Niemiecka dywersja w Polsce w 1939 roku, Gdańsk–Warsaw 2010.
Cyprian T., Sawicki J., Nieznana Norymberga. Dwanaście procesów norymberskich, Warsaw 1965.
Daniluk J., Sąd niemieckiego Wschodu, https://historia.trojmiasto.pl/Sad-niemieckiego-Wschodu-n150952.html.
Diestelkamp., B. “Die Justiz nach 1945 und ihr Umgang mit der eigenen Vergangenheit” [in:] B. Diestelkamp, M. Stolleis, ed. by, Justizalltag im Dritten Reich, Frankfurt am Main 1988.
Grabiec J., “Sprawa volkslisty na Górnym Śląsku po II wojnie światowej”, Prace HistorycznoArchiwalne 2000, vol. 9.
Graczyk K., “Convicted Nazi lawyer. The case of Gerhard Pchalek in the Gera District Court in 1960”, Acta Iuris Stetinensis 2020, no. 1.
Graczyk K., Ein anderes Gericht in Oberschlesien. Sondergericht Kattowitz 1939–1945, Tübingen 2021.
Graczyk K., “»Przestępstwa wrześniowe« w orzecznictwie Sądu Specjalnego w Katowicach (Sondergericht Kattowitz)”, part I: “Przestępstwa przeciwko życiu”, Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego, 2018, vol. XXI.
Graczyk K., “Skazany nazistowski sędzia. Sprawa Alberta Michela przed Sądem Okręgowym w Krakowie (1948–1949)” [in:] ed. by S. Karowicz-Bienias, R. Leśkiewicz, A. Pozorski, Nazwać zbrodnie po imieniu. Ustalenia Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w sprawie zbrodni z okresu II wojny światowej, Warsaw 2021.
Graczyk K., Sondergericht Kattowitz. Sąd Specjalny w Katowicach, Warsaw 2020.
Izdebski Z., Niemiecka Lista Narodowa na Górnym Śląsku, Katowice–Wrocław 1946.
Jastrzębski W., Bydgoska krwawa niedziela 3–4 września 1939 roku, Toruń 2022.
Kładoczny P., Prawo jako narzędzie represji w Polsce Ludowej (1944–1956). Prawna analiza kategorii przestępstw przeciwko państwu, Warsaw 2004.
Kobierska-Motas E., Ekstradycja przestępców wojennych do Polski z czterech stref okupacyjnych Niemiec 1946–1950, vol. 2, Warsaw 1992.
Koehl R., “The Deutsche Volksliste in Poland 1939–1945”, Journal of Central European Affairs 1956, vol. 15, no. 4.
Koppel W., Ungesühnte Nazijustiz. Hundert Urteile klagen ihre Richter an, Karslruhe 1960.
Krzoska M., “Der »Bromberger Blutsonntag« 1939. Kontroversen und Forschungsergebnisse”, Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte 2012, Band 60.
Kubicki L., Zbrodnie wojenne w świetle prawa polskiego, Warsaw 1963.
Kubicki L., “Zbrodnie z okresu II wojny światowej w świetle prawa polskiego” [in:] ed. by I. Andrejew, L. Kubicki, J. Waszczyński, System prawa karnego. O przestępstwach w szczególności, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985, vol. IV.
Kulesza W., Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Łódź 2013.
Kulesza W., “Odpowiedzialność karna za zbrodnie sądowe prokuratorów III Rzeszy w Niemczech Zachodnich i Wschodnich”, Czasopismo PrawnoHistoryczne 2021, vol. LXXIII, nb. 1.
Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, Warsaw 2013.
Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999.
Musiał B., “NS-Kriegsverbrecher vor polnischen Gerichten”, Vierteljahreshefte für Zeitgeschichte 1999, 47.
Pasek A., Przestępstwa okupacyjne w polskim prawie karnym z lat 1944–1956, Wrocław 2002.
Rak R., “Die deutsche Volksliste (1941) und ihre sittliche Beurteilung”, Oberschlesisches Jahrbuch 1991, vol. 7.
Schenk D., Albert Forster – gdański namiestnik Hitlera. Zbrodnie hitlerowskie w Gdańsku i Prusach Zachodnich, Gdańsk 2002.
Weckbecker G., Zwischen Freispruch und Todesstrafe. Die Rechtsprechung der nationalsozialistischen Sondergerichte Frankfurt/Main und Bromberg, Baden-Baden 1998.
Wir klagen an. 800 NaziBlutrichterStützen des AdenauerRegimes, Berlin 1959.
Wydarzenia bydgoskie 1939 roku, ed. B. Kopka, Warsaw 2022.
Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001.
Zajadło J., Radbruch, Sopot 2016.
Zarzycki E., Działalność hitlerowskiego Sądu Specjalnego w Bydgoszczy w latach 1939–1945, Bydgoszcz 2000.
Zarzycki E., Eksterminacyjna i dyskryminacyjna działalność hitlerowskich sądów okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie w latach 1939–1945, Bydgoszcz 1981.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Konrad Graczyk, Uwarunkowania prawne procesu księdza Jana Machy przed Wyższym Sądem Krajowym w Katowicach w 1942 r. , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 37 Nr 1 (2021)
