Język Polski
English
Русский
Italiano
Français (France)
Deutsch
Українська
Čeština
Na straży kadr, ideologii i planu produkcji. Podstawowe organizacje partyjne Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy kopalni „Jankowice” w Boguszowicach i węźle kolejowym w Rybniku w latach 1951–1975 (w świetle dokumentów)
Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, Nr 11 (2022), strony: 75-145
Data publikacji: 2023-06-26
https://doi.org/10.48261/2299.890X.11.2022.04
PDF
Abstrakt
PZPR – marksistowsko-leninowska partia głosząca, że stanowi awangardę klasy robotniczej i w jej imieniu kieruje państwem, była organizacją masową, mającą silne struktury terenowe, działające także w zakładach pracy. W dużych przedsiębiorstwach, takich jak węzeł kolejowy w Rybniku i kopalnia „Jankowice” w Boguszowicach, miały one rangę komitetów zakładowych i liczącą się pozycję polityczną w realiach miast, w których działały. Teoretycy marksistowscy podkreślali, że najważniejsze zadania zakładowych komórek PZPR to dbanie o właściwy kształt więzi międzyludzkich, rozwiązywanie problemów pojawiających się w zakładach pracy i w miejscu zamieszkania oraz udział w miejscowym życiu politycznym. Obie omawiane zakładowe organizacje partyjne współorganizowały rytuały polityczne na szczeblu swej miejscowości i zakładu pracy, zajmowały się polityką kadrową oraz mikrozarządzaniem (z organizacją współzawodnictwa pracy i „narad produkcyjnych” włącznie), dublując działania administracji przemysłowej, oraz nadzorowały funkcjonujące w zakładach pracy organy pracownicze i związkowe. Podlegały im ponadto działające w macierzystych zakładach organizacje społeczno-polityczne. Oba komitety zakładowe musiały się także zajmować krzewieniem ideologii partii, organizując szkolenia polityczne, zebrania organizacyjne i otwarte spotkania czy wiece pracownicze, a także nadzorować implementację partyjnej propagandy na swoim terenie i mobilizować pracowników do wykonywania zadań produkcyjnych i politycznych. Cechą specyficzną KZ przy kopalni „Jankowice”, największego zakładu pracy w ówczesnej gminie Jankowice, było organizowanie życia codziennego mieszkańców przykopalnianego osiedla pracowniczego. Komitety zakładowe pełniły też funkcje organizacyjne, dbały o rozrost własnych szeregów i wzrost poziomu „upartyjnienia” pracowników. Ich głównym zadaniem było wykonywanie poleceń władz zwierzchnich – w tym wypadku Komitetu Powiatowego PZPR w Rybniku. Jednak władze obu opisywanych KZ za najważniejsze przejawy swojej działalności uważały pracę na rzecz zwiększania produkcji węgla (w przypadku kopalni) i sprawną organizację przewozu towarów, zwłaszcza węgla (w przypadku węzła kolejowego) – czyli zadania czysto ekonomiczne.
Słowa kluczowe
komunizm • PZPR • kopalnia • kolej • ideologia • współzawodnictwo pracy communism • the Polish United Workers’ Party (the PZPR) • PZPR • coal mine • railway • ideology • workplace competition
Bibliografia
Dąbek K., PZPR – retrospektywny portret własny, Warszawa 2006.
Dobosz W., POP w dużych zakładach… [w:] PZPR w działaniu, red. M. Surmaczyński, Warszawa–Wrocław 1975.
Dudek A., Funkcjonowanie systemu nomenklatury kadr PZPR na szczeblu wojewódzkim (1948–1980). Przykład Krakowa [w:] Komunizm. Ideologia, system, ludzie, red. T. Szarota, Warszawa 2001.
Dudek A., Komitet wojewódzki PZPR jako lokalny ośrodek władzy – na przykładzie Krakowa [w:] Centrum władzy w Polsce 1948–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003.
Jaros J., Słownik historyczny kopalń węgla kamiennego na ziemiach polskich, Katowice 1984.
Kantyka J., W latach sześćdziesiątych – w klimacie przemian popaździernikowych [w:] Dzieje górniczego ruchu zawodowego w Polsce 1945–1987, t. 3, red. J. Kantyka, Katowice 1990.
Keller D., Kloch B., Soida K., Wieczorek E., Koleją z Katowic do Raciborza. Najciekawsze linie kolejowe Polski, Rybnik 2006.
Krzysztofik R., Konurbacja rybnicka [w:] Encyklopedia województwa śląskiego, t. 1, wyd. internetowe (2014), adres: http://ibrbs.pl/mediawiki/index.php/Konurbacja_rybnicka
Kurz A., Podstawowa Organizacja Partyjna. Jej rola i zadania, Warszawa 1971.
Materniak S., POP w strukturze partii marksistowsko-leninowskiej [w:] PZPR w działaniu, red. M. Surmaczyński, Warszawa–Wrocław 1975.
Statut Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (ze zmianami i uzupełnieniami wprowadzonymi przez VI Zjazd PZPR w grudniu 1971 r.), Łódź 1972.
Surmaczyński M., Wpływ działania ideowo-politycznego partii na wydajność pracy w zakładzie przemysłowym [w:] PZPR w działaniu, red. M. Surmaczyński, Warszawa–Wrocław 1975.
Wacławek J., Podstawowa organizacja partyjna, jej rola i zadania, Warszawa 1969.
Zygmuntowski M., Rady robotnicze w województwie katowickim w latach 1956–1957 na przykładzie wybranych zakładów przemysłu kluczowego, „Wieki Stare i Nowe” (Katowice) 2009, t. 1 (6).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Inne teksty tego samego autora
- Adam Dziuba, Plan trzyletni w województwie śląskim. Przygotowania do „budowy fundamentów socjalizmu” , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 11 (2022)
- Adam Dziuba, Wstęp , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 12 (2023)
