Prezentowany artykuł porusza problem powstania i funkcjonowania struktur opozycji antykomunistycznej, jak i spontanicznie powstających ognisk oporu społecznego na terenie Polski południowo-wschodniej. Szczególnej analizie poddano działania organów bezpieczeństwa zmierzające do inwigilacji, a następnie rozbicia i neutralizacji środowisk niezależnych. Zasadnicze ramy czasowe artykułu stanowią lata 1975-1980. Autorzy postawili sobie za cel scharakteryzowanie form oporu wobec władz komunistycznych na tym terenie, zarówno w środowisku wiejskim, jak i w przestrzeni dwóch największych ośrodków miejskich regionu – Rzeszowa i Przemyśla. Aktywność środowisk wiejskich przedstawiono opisując konflikt w Łowisku w woj. rzeszowskim, gdzie powołano Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Rzeszowskiej, spór wynikający z funkcjonowania tzw. księstwa arłamowskiego, a także relacjonując sprawę uwięzienia i skazania działacza opozycji chłopskiej Jana Kozłowskiego. W interesującym okresie miejscowi dysydenci nawiązali kontakty z przedstawicielami ogólnopolskich organizacji opozycyjnych, doszło też do formowania się pierwszych struktur lokalnych. Tak było w przypadku ROPCiO, którego punkt informacyjno-konsultacyjny powstał w Przemyślu, czy działalności opozycjonistów z Rzeszowa. Miejscowi dysydenci mieli silne wsparcie Kościoła rzymskokatolickiego, zwłaszcza w osobie bp. Ignacego Tokarczuka. Działania niezależnych środowisk katolickich zmierzające do budowy nowych kościołów została pokazana na przykładzie Przemyskiego Komitetu Samoobrony Ludzi Wierzących. Charakteryzując różne nurty opozycji antykomunistycznej autorzy starali się przedstawić jednocześnie modus operandi aparatu bezpieczeństwa, zmierzający do likwidacji bądź ograniczenia zasięgu oddziaływania środowisk opozycjonistów.