okładka

Nr 20 (2022)

ISSN:
1733-6996

Dział: Stan badań i artykuły recenzyjne

The spy who bored me. Recenzja książki „Pozdrowienia z Warszawy. Polski wywiad, CIA i wyjątkowy sojusz” Johna Pomfreta

Arkadiusz Nyzio

https://orcid.org/0000-0003-1099-9375

Uniwersytet Jagielloński

(ur. 1988), doktor, adiunkt w Katedrze Bezpieczeństwa Narodowego Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykłada również na Wydziale Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza odrzewskiego. Specjalizuje się w historii politycznej Polski i Europy Środkowo-Wschodniej oraz problematyce służb policyjnych i specjalnych. Zwycięzca konkursów im. Jana Józefa Lipskiego (2015), Waldemara Michowicza (2018) i Michała Cezarego Rostworowskiego (2021), dwukrotnie nominowany do Nagrody im. Kazimierza Moczarskiego za najlepszą książkę poświęconą historii Polski (2015 i 2021), ostatnio za monografię Rakowiecka w remoncie.Transformacja polityki bezpieczeństwa wewnętrznego Polski w latach 1989–1993

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 20 (2022), strony: 767-799

Data publikacji: 2023-03-29

https://doi.org/10.48261/arprl222025

Abstrakt

Poświęcona współpracy wywiadowczej Polski i USA książka Johna Pomfreta spotkała się z dużym zainteresowaniem w obu krajach. Amerykański dziennikarz przedstawia w niej intrygujący, ale raczej nieprzekonujący i dość zromantyzowany wizerunek polsko-amerykańskiej przyjaźni i służb wywiadowczych. Koncentruje się, zgodnie z zapowiedzią z okładki, na próbach stworzenia „epickiej historii”, przykładając mniejszą wagę do faktograficznej precyzji. Praca obfituje w nieścisłości i błędy merytoryczne, przede wszystkim we fragmentach ściśle związanych z historią Polski. Nieco do życzenia pozostawia też baza źródłowa. Liczba przeprowadzonych przez autora wywiadów (wśród jego rozmówców byli najważniejsi politycy i funkcjonariusze) jest godna podziwu, ale zebrane tą drogą dane powinny były zostać poddane stosownej krytyce. Mnogość uogólnień, których dopuszcza się autor, połączona z brakiem precyzji budzi nieufność do całego wywodu. Treść książki nie jest też tak odkrywcza, jak sugeruje autor. Pod wieloma względami to bardziej emocjonalny esej niż pogłębiona analiza złożonego zagadnienia. Pozdrowienia z Warszawy… to pozycja, która sprawdzi się jako ogólne wprowadzenie do tematu. Jej niewątpliwą zaletą jest przedstawienie wielu interesujących, pozakulisowych aspektów formowania się postzimnowojennego ładu międzynarodowego. Pomimo wielu wad zasługuje na uwagę, przede wszystkim dlatego, że będzie dobrym punktem wyjścia do zadawania konkretnych pytań na temat różnych wymiarów relacji Warszawy i Waszyngtonu.


Pomfret J., From Warsaw with Love. Polish Spies, the CIA, and the Forging of an Unlikely Alliance, Henry Holt and Company, New York 2021 (First Edition)

Pomfret J., Pozdrowienia z Warszawy. Polski wywiad, CIA i wyjątkowy sojusz, tłum. Ł. Müller, Kraków 2022

George Bush Presidential Library and Museum, Memcons and Telcons, Memorandum of Conversation. Meeting with Prime Minister Bielecki of

Poland, Cabinet Room, 11 IX 1991

Protokół z posiedzenia Komisji Obrony Narodowej, 5 XII 1990 r.

Rada Ministrów, Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2021 r., t. 1, Warszawa 2022

Sprawozdanie stenograficzne z 1 posiedzenia Sejmu I kadencji

Sprawozdanie stenograficzne z 39 posiedzenia Sejmu I kadencji

U.S. Intelligence Community Budget, Office of the Director of National Intelligence, https://www.dni.gov/index.php/what-we-do/ic-budget

Uchwała nr LXXXI/767/97 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 maja 1997 r. w sprawie nadania Panu Pułkownikowi Ryszardowi Kuklińskiemu tytułu Honorowego Obywatelstwa Miasta Krakowa

Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, DzU 2009, nr 24, poz. 145

AM, Oficer WSI zatrzymany za szpiegostwo na rzecz USA, „Rzeczpospolita”, 21 V 1999

Brzeziecki A., Czy możemy liczyć na Amerykę, „Gazeta Wyborcza”, 2 IV 2022

Czepułkowski W., Gromek, „Przekrój” 2004, nr 45–46

Dewar H., Senate approves expansion of NATO, „The Washington Post”, 1 V 1998

Dubiński K., Wywiad – największy przegrany, „Prawo i Życie” 1992, nr 25

fed, CIA w Polsce, „Gazeta Wyborcza”, 20 XI 1990

Kopeć J., Dudzik J., Zdradzeni o świcie, „Gazeta Wyborcza”, 25 VI 2022

Marszałek A., Groblewski K., Służba Bezpieczeństwa schowała agentów – parlamentarzystów, „Rzeczpospolita”, 23 XI 1999

Pomfret J., E. Europe’s „Merchants of Death” Elude US Sting, „The Washington Post”, 24 IV 1993

Pomfret J., Nowicki M., Sojusznicy Wuja Sama. Agenci 51. stanu Ameryki, „Newsweek” 2022, nr 1

Pomfret J., Polish agents rescued 6 U.S. spies from Iraq, „The Washington Post”, 17 I 1995

Rzeczkowski G., U boku hipopotama, „Polityka” 2022, nr 3

Sadecki J., Uważam się za zwykłego żołnierza Rzeczypospolitej, „Rzeczpospolita”, 30 IV 1998

Severski V.V., Wodecka D., Między dobrem a złem, „Wysokie Obcasy Extra” 2020, nr 8

Służby nie czarno-białe, „Rzeczpospolita” („Plus Minus”), 21 V 2022

Sokolewicz W., Dojrzewanie przemian systemu politycznego, „Nowe Drogi” 1989, nr 5

Węglarczyk B., Tak naprawdę wyglądała operacja „Samum”, „Sukces” 2012, nr 9

Bereś W., Skoczylas J., Kiszczak C., Generał Kiszczak mówi… prawie wszystko, Warszawa 1991

Kozłowski K., Bereś W., Burnetko K., Gliniarz z „Tygodnika”, Warszawa 1991

Kozłowski K., Komar M., Historia z konsekwencjami, Warszawa 2009

Makowski A., Reszka P., Majewski M., Zawód: szpieg. Rozmowy z Aleksandrem Makowskim, Warszawa 2014

Małecki G., Maziewski Ł., W cieniu. Kulisy wywiadu III RP, Warszawa 2021

Siemiątkowski Z., Człowiek zasad [w:] Inspiracje i wspomnienia dedykowane pamięci Jerzego Koniecznego, red. J. Widacki, Kraków 2021

Zacharski M., Nazywam się Zacharski. Marian Zacharski. Wbrew regułom, Poznań 2009

Ziółkowska-Boehm A., Starostecki Z.J., Rozmowa z inż. Zdzisławem Julianem Starosteckim, „Zeszyty Historyczne” 1996, nr 117

Kaszyński K., Podgórski J., Szpiedzy, czyli tajemnice polskiego wywiadu, Warszawa 1994

Kosobudzki T., Bezpieka w MSZ. Służby specjalne w polityce zagranicznej RP w latach 1989–1997, Kielce–Warszawa 1998

Pytlakowski P., Szkoła szpiegów, Warszawa 2014

Bingen D., Germany and Poland in the New European Order, „Polish Western Affairs” 1992, t. 33, nr 1

Bułhak W,, Pleskot P., Zacharski – historia prawdziwa? Wywiadowcza działalność Mariana Zacharskiego w świetle materiałów Departamentu I MSW PRL, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2021, nr 19

Duffield J.S., NATO’s Functions after the Cold War, „Political Science Quarterly” 1994, t. 109, nr 5

Słomka T., Socjalistyczna demokracja parlamentarna: granice porozumienia ustrojowego w 1989 r., „Studia Politologiczne” 2009, nr 15

Bagieńska-Masiota A., Sejmowa komisja śledcza w systemie politycznym Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2010

Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1–2, Warszawa 2017

Bearden M., Risen J., The Main Enemy. The Inside Story of the CIA’s Final Showdown with the KGB, New York 2003

Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Warszawa 2019

Cenckiewicz S., Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań 2012

Dudek A., Od Mazowieckiego do Suchockiej. Pierwsze rządy wolnej Polski, Kraków 2019

Kolaszyński M., Status ustrojowy polskich służb specjalnych po 1989 roku, Kraków 2016

Kozłowski T., Koniec imperium MSW. Transformacja organów bezpieczeństwa państwa 1989–1990, Warszawa 2019

Krzeczunowicz A., Krok po kroku. Polska droga do NATO 1989–1999, Kraków 1999

Kuźniar R., Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warszawa 2012

Nyzio A., Rakowiecka w remoncie. Transformacja polityki bezpieczeństwa wewnętrznego Polski w latach 1989–1993, Kraków 2020

Olszowy K., „Polski wywiad cywilny wobec zmian geopolitycznych w latach 1989–1990”, praca obroniona 6 VII 2021 r. w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego

Siemiątkowski Z., Wywiad a władza. Wywiad cywilny w systemie sprawowania władzy politycznej PRL, Warszawa 2009

Sikora M., Black Box. Wywiad jako instrument transferu technologii i wsparcia decyzji ekonomicznych w PRL 1955–1990, Katowice–Warszawa 2021

Małecka A., Kwestia bezpieczeństwa w stosunkach Polski z NATO w 1990 r. [w:] Si vis pacem, para bellum. Bezpieczeństwo i polityka Polski. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Tadeuszowi Dubickiemu, red. R. Majzner, Częstochowa–Włocławek 2013

Pleskot P., Transformacja widziana z Langley. Wstępne refleksje wokół odtajnionych raportów CIA na temat sytuacji w Polsce (1989–1990) [w:] Między PRL a III RP (1989–1990). Legalizm czy kontynuacja?, red. idem, Warszawa 2020

Sokołowski J.K., Organizacja wewnętrzna, tryb i zasady funkcjonowania organów ustawodawczych [w:] Wybrane aspekty funkcjonowania Sejmu w latach 1997–2007, red. J. K. Sokołowski, P. Poznański, Kraków 2008

Szklarski B., Niekonfrontacyjna asymetria – konceptualizacja pojęcia [w:] Niekonfrontacyjna asymetria w relacjach polsko-amerykańskich, red. idem, Warszawa 2015

Kanon J., When the U.S. needed secret help in Iraq, who did it call? Poland, of course, „The Washington Post”, 20 X 2021, https://www.washingtonpost.com/outlook/when-the-us-needed-secret-help-in-iraq-who-did-it-call-poland-of-course/2021/10/20/5ec89bc2-25f8-11ec-9de8-156fed3e81bf_story.html, dostęp 3 XI 2022 r.

Kosmatyka J., Agenci ABW zatrzymali mężczyzn, którzy wyłudzili 20 milionów dotacji unijnych, „Dziennik Łódzki”, 26 X 2017, https://dzienniklodzki.pl/agenci-abw-zatrzymali-mezczyzn-ktorzy-wyludzili-20-milionow-dotacji-unijnych/ar/12618963, dostęp 10 X 2022 r.

Kronológia, https://www.30eveszabadon.hu/aktualitasok/kronologia-1990, dostęp 10 X 2022 r.

Mazurkiewicz A., Review of Pomfret, John. From Warsaw with Love: Polish Spies, the CIA, and the Forging of an Unlikely Alliance, H-War, H-Net: Humanities and Social Scienceshttps://www.h-net.org/reviews/showpdf.php?id=57592, dostęp 21 XI 2022 r.

Novak V., Spies on opposite sides of the Cold War unite in „From Warsaw With Love”, NPR, 4 XI 2021, https://www.npr.org/2021/11/04/1052291183/spies-on-opposite-sides-of-the-cold-war-unite-in-from-warsaw-with-love, dostęp 3 XI 2022 r.

Nowosielska P., IPN ujawniło dokumenty z danymi byłych oficerów CIA. W USA są zaskoczeni, „Dziennik Gazeta Prawna”, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1436070,sluzby-specjalne-cia-ipn-zsrr-odtajnienie-dokumentow-dialog.html, dostęp 10 X 2022 r.

Pugacewicz T., Wyszyński Ł., Kusiak P., John Pomfret – From Warsaw With Love (Pozdrowienia z Warszawy), rozmowa na kanale YouTube „Stosunki Międzynarodowe AMW”, 16 II 2022, https://www.youtube.com/watch?v=NsINfliqgp4, dostęp 25 X 2022 r.

okładka

Nr 20 (2022)

ISSN:
1733-6996

Data publikacji:
2022-12-27

Dział: Stan badań i artykuły recenzyjne