Język Polski
English
Środowiska twórców i animatorów kultury regionu bydgoskiego w zainteresowaniu operacyjnym Służby Bezpieczeństwa w latach 1975–1990
Stefan Pastuszewski
https://orcid.org/0000-0001-7931-2629
Stowarzyszenie Badań Naukowych
Biogram(ur. 1949), doktor nauk humanistycznych z zakresu historii. Specjalizuje się w historii najnowszej, przede wszystkim historii chrześcijańskich mniejszości wyznaniowych, dziejach kultury, w tym środków społecznego przekazu, najnowszych dziejach społeczności lokalnych, wielokulturowości i wieloetniczności oraz historii niezależnych ruchów politycznych w PRL, historii Inflant i Bałkanów. Jest autorem 17 monografii i 131 artykułów naukowych. W 1988 r. otrzymał Nagrodę im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego za całokształt publikacji poświęconych mniejszościom religijnym
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 20 (2022), strony: 150-174
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/arprl222004
PDF
Abstrakt
Nadzór tajnych służb Polski Ludowej nad środowiskami twórczymi miał na celu zneutralizowanie wystąpień antyustrojowych, a przez pewien okres także ograniczenie kontaktów zagranicznych. Wzmagał się w okresach przesileń politycznych (rok 1968, 1970, 1976, lata osiemdziesiąte XX w.). Nie dotyczył w zasadzie sfery merytorycznej, tylko społecznej (działalność stowarzyszeniowa, związki z opozycją, przekraczanie prawa w sferze wydawniczej i upowszechnieniowej). Środowiska twórcze nie były jednak głównym przedmiotem zainteresowania tajnych służb, a sterowanie nimi i kontrole nad nimi pozostawiono instancjom partyjnym oraz administracji. Na prowincji, w tym w Bydgoszczy, skala relacji między środowiskami twórczymi a SB była znacznie mniejsza niż w takich „stolicach” kultury, jak Warszawa, Kraków, Wrocław, Łódź, Gdańsk, Poznań czy Katowice. Wynikało to głównie z małej liczebności bydgoskiego środowiska artystycznego oraz pasywnej postawy jego członków, poddawaniu się przez nich panującemu porządkowi społeczno-politycznemu, który z lepszym lub gorszym skutkiem zapewniał egzystencję twórcom i stwarzał im warunki rozwoju.
Słowa kluczowe
środowiska twórcze • tajne służby • współpraca • inwigilacja creative circles • secret services • cooperation • surveillance
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy (AIPN By)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
Tajni współpracownicy. Dokumenty, Warszawa 1992
Bacciarelli M., Proszę o sztukę wzniosłą, „Fakty” 1981, nr 28
Rakowski-Kłos I., Ks. Cybula, spowiednik Wałęsy, współpracownik SB, „Gazeta Wyborcza”, 12 V 2019
Artyści władzy, władza artystom, red. A. Chojnowski, S. Ligarski, Warszawa 2010
Bereś S., Agenci na froncie literackim [w:] Twórcy na służbie. W służbie twórczości, red. S. Ligarski, Warszawa 2013
Godlewska J., Kryptonim „Melpomena”. Służba Bezpieczeństwa a warszawskie środowisko teatralne w latach siedemdziesiątych XX w. [w:] Twórcy na służbie. W służbie twórczości, red. S. Ligarski, Warszawa 2013
Grocki M., Konfidenci są wśród nas…, Warszawa 1992
Ligarski S., Twórcy donosiciele. Osobowe źródła informacji w środowiskach twórczych PRL [w:] Artyści władzy, władza artystom, red. A. Chojnowski, S. Ligarski, Warszawa 2010
Pastuszewski S., Krótka historia literatury w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2020
Pastuszewski S., Osobowe źródła informacji Służby Bezpieczeństwa w bydgoskiej przestrzeni kulturalnej lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, „Kronika Bydgoska” 2014, t. 40
Pastuszewski S., Przemiany świadomości inteligencji w okresie rozpadu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1975–1989) na przykładzie „Dzienników” Józefa Banaszaka, „Kronika Bydgoska” 2019, t. 40
Pastuszewski S., Realizacja polityki kulturalnej w Polsce Ludowej [w:] Wybrane aspekty z dziejów Polski w XX wieku, red. A. Surna, M. Śliwa, Lublin 2019
Pastuszewski S., Rewolucja, odnowa i ożywanie w bydgoskiej kulturze od sierpnia 1980 do grudnia 1981 roku, Bydgoszcz 2018
Rokicki K., Kompetencje decyzyjne Związku Literatów Polskich, Ministerstwa Kultury i Sztuki, Wydziału Kultury KC i Sekretariatu KC PZPR w dziedzinie literatury. Refleksje badacza [w:] Nadzorcy. Ludzie i struktury władzy odpowiedzialni wobec środowisk twórczych, naukowych i dziennikarskich, red. S. Ligarski, G. Majchrzak, Warszawa 2017
Twórcy na służbie. W służbie twórczości, red. S. Ligarski, Warszawa 2013
Wójtowicz P., Służba Bezpieczeństwa wobec bydgoskich dziennikarzy w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku [w:] Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego 1975–1980, red. S. Ligarski, T. Wolsza, Warszawa 2010
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
