okładka

Том 32 № 2 (2018)

ISSN:
1427-7476

Section: Varia

Czy Ministerstwo Spraw Zagranicznych Drugiej Rzeczypospolitej było zdominowane przez byłych oficerów Wojska Polskiego?

Wojciech Skóra

Akademia Pomorska w Słupskuoficerowie

Pamięć i Sprawiedliwość, Том 32 № 2 (2018), pages: 440-481

Publication date: 2018-12-30

Аннотация

Po zamachu majowym z 1926 r. do polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych na stanowiska urzędników etatowych przyjęto kilkudziesięciu (co najmniej 43) zawodowych oficerów, cieszących się zaufaniem Józefa Piłsudskiego. Niemal połowa tej grupy w przeszłości była oficerami wywiadu wojskowego. Z wojska odchodzili na polecenie zwierzchników. Wraz z zatrudnionymi oficjalnie w ministerstwie attachés wojskowymi oraz rezydentami wywiadu wojskowego pracującymi w placówkach MSZ było ich ponad stu. W resorcie, w którym pracowało w latach trzydziestych około 1300 urzędników (etatowych i kontraktowych), tworzyli grupę zauważalną. A ponieważ zajmowali zazwyczaj wysokie stanowiska (włącznie z najwyższym) – również wpływową. W MSZ po 1933 r. można dostrzec zmiany wskazujące na przeniesienie wzorów wojskowych: bezwzględnie egzekwowane żądanie zachowania tajemnicy służbowej, wpływ zwierzchników na wybór małżonka, zatrudnianie wyłącznie obywateli polskich, ograniczenie sprawozdawczości i biurokracji, przenoszenie na inne stanowiska bez uwzględnienia woli zainteresowanego itd. Styl kierowania dyplomacją przez ministra Józefa Becka, daleki od kolegialności, nieco autorytarny, można wiązać z wzorcami panującymi w armii. Sami oficerowie główną wartość swojej obecności w MSZ postrzegali w uczynieniu z resortu sprawniejszego narzędzia do realizacji woli marszałka Piłsudskiego. Wysoko ceniona była „centralizacja” procesu decyzyjnego, odpowiadająca tradycyjnej strukturze wojskowej. Cywilni urzędnicy wskazywali na negatywne skutki pracy wojskowych: dominację wzorów szkodliwych w dyplomacji, takich jak brak szacunku dla indywidualizmu, zwalczanie krytyki (nawet niesłusznych decyzji), kult posłuszeństwa (choćby wbrew zdrowemu rozsądkowi), brak profesjonalizmu i ogłady.

Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1–2, Warszawa 2017.

Borejsza J.W., Szkoły nienawiści. Historia faszyzmów europejskich 1919–1945, Wrocław 2000.

Bułhak H., Rola wojska w przewrotach autorytarnych [w:] Dyktatury w Europie środkowo-wschodniej 1918–1939, red. J. Żarnowski, Wrocław 1973.

Cenckiewicz S., Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań 2011.

Fromm E., Ucieczka od wolności, przeł. O. i A. Ziemilscy, Warszawa 1993.

Józef Piłsudski o państwie i armii. W świetle wspomnień i innych dokumentów, t. 2, oprac. J. Borkowski, Warszawa 1985.

Kosobudzki T., MSZ od środka, Chicago–Toronto–Warszawa 1990.

Majzner R., Attachaty wojskowe Drugiej Rzeczypospolitej 1919–1945. Strukturalno-organizacyjne aspekty funkcjonowania, Częstochowa 2014.

Michowicz W., Organizacja polskiego aparatu dyplomatycznego w latach 1918–1939 [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. 4: 1918–1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.

Mierzwa J., Konflikty i współpraca między administracją ogólną a informacyjnymi służbami wojskowymi w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, „Studia Historyczne” 2011, z. 2.

Mierzwa J., Militaryzacja administracji. Przyczyny i mechanizmy przechodzenia oficerów do administracji ogólnej w Polsce pomajowej, „Prace Komisji Historii Wojen i Wojskowości PAU”, t. 8, Kraków 2012.

Nowak-Kiełbikowa M., Konstanty Skirmunt. Polityk i dyplomata, Warszawa 1998.

Nowinowski S.M., Zakończenie działalności ambasady i konsulatów RP w Związku Sowieckim jesienią 1939 r., „Zeszyty Historyczne” 2008, z. 164.

O współpracy konsula Jana Karszo-Siedlewskiego z Oddziałem II w latach 1932–1936. Przyczynek do badań nad powiązaniami wywiadu ze służbą konsularną, oprac. M. Kruszyński „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2009, nr 4.

Olstowski P., Oficerowie Oddziału II Sztabu Głównego WP w administracji państwowej i obozie władzy w województwie pomorskim w latach 1926–1939. Zarys problematyki [w:] Studia nad wywiadem Polski w XX wieku, t. 2, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015.

Piasecki W., Jan Karski. Jedno życie. Kompletna opowieść, t. 1: 1914–1939. Madagaskar, Kraków 2015.

Pilarski S., Minister Józef Beck w opinii współczesnych mu polskich dyplomatów, polityków i publicystów [w:] Płk Józef Beck (1894–1944). Żołnierz, dyplomata, polityk, red. S.M. Nowinowski, Łódź–Warszawa 2017.

Rosen-Zawadzki K., O militaryzmie [w:] Dyktatury w Europie środkowo-wschodniej 1918–1939, red. J. Żarnowski, Wrocław 1973.

Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Kraków 2006.

Skóra W., Działalność gdańskiej ekspozytury polskiego wywiadu wojskowego w latach 1920–1930 (Pomorze Zachodnie, Prusy Wschodnie i Wolne Miasto Gdańsk), Poznań 2011.

Skóra W., Konsekwencje przewrotu majowego w polskiej służbie konsularnej [w:] Zamach stanu Józefa Piłsudskiego 1926 roku, red. M. Sioma, Lublin 2007.

Skóra W., Ministerstwo Spraw Zagranicznych Drugiej Rzeczypospolitej – środowisko pierwszych doświadczeń zawodowych Jana Karskiego (1933–1939) [w:] Jan Karski. Misja kompletna, red. I. Hofman, współpraca K. Smoleń, Lublin 2015.

Skóra W., Oficerowie wojska w służbie konsularnej II Rzeczypospolitej (1926–1939) [w:] Siły zbrojne – polityka. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Przybylskiemu w siedemdziesiątąrocznicę urodzin, red. P. Kurlenda, J. Romanowicz, A. Rossa, B. Zalewski,Toruń 2005.

Skóra W., Przygotowania polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych do wojny w 1939 r. [w:] Wrzesień 1939 roku. Geneza II wojny światowej w polskiej perspektywie,t. 2: Wojsko. Wojna. Jeniectwo, red. J. Faryś, T. Sikorski, P. Słowiński, GorzówWielkopolski 2010.

Skóra W., Służba konsularna Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry i działalność, Toruń 2006.

Skóra W., Żydzi polscy w Niemczech jako element polityki zagranicznej Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1929–1939 [w:] Polska między Wschodem a Zachodem, t. 2: W kręgu polityki zagranicznej, red. A. Szczepańska, H. Walczak, A. Wątor, Toruń 2008.

Stawecki P., O dominacji wojskowych w państwowym aparacie cywilnym w Polsce w latach 1926–1939, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1965, nr 3.

Świerczek M., Rola Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w operacji MOCR-Trust, Częstochowa 2017 (mps rozprawy doktorskiej).

Ulatowski Ł., Polski wywiad wojskowy w 1939 r.. Struktura organizacyjna, składy osobowe, personel, budżet, mob., Warszawa 2013 (II wydanie).

Wandycz P., MSZ w okresie międzywojennym: odpowiedzi na ankietę, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1976, z. 38.

Wandycz P., Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski – minister spraw zagranicznych w latach 1926–1932 i 1939–1941, Warszawa 1999.

Citation rules

Skóra, W. (2018). Czy Ministerstwo Spraw Zagranicznych Drugiej Rzeczypospolitej było zdominowane przez byłych oficerów Wojska Polskiego?. Pamięć I Sprawiedliwość, 32(2), 440–481. извлечено от https://czasopisma.ipn.gov.pl/index.php/pis/article/view/77

Statistics

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.

Share it

Share |
okładka

Том 32 № 2 (2018)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2018-12-08

Dział: Varia