okladka

Том 37 № 1 (2021)

ISSN:
1427-7476

Section: Eseje

Kościół w Polsce po zakończeniu II wojny światowej

Pamięć i Sprawiedliwość, Том 37 № 1 (2021), pages: 17-46

Publication date: 2021-06-30

https://doi.org/10.48261/pis213702

Аннотация

Polska w 1944 r. znalazła się w strefie wpływów sowieckich. Jej granice w istotny sposób odbiegały od przedwojennych. Konkordat z 1925 r. w praktyce obowiązywał wybiórczo. Część polskich ziem wschodnich została anektowana przez ZSRS, a organizacja kościelna na nich zburzona. Największym problemem było kościelne zagospodarowanie tzw. Ziem Odzyskanych. Kardynał August Hlond działał z zaskoczenia i dokonał tymczasowej cyrkumskrypcji, tym samym stwarzając zalążki polskiej organizacji kościelnej na tych ziemiach. Władze komunistyczne podjęły kroki, żeby przejąć tamtejsze sprawy kościelne. Z kolei Watykan, nie dezawuując dokonań Hlonda, uznał je jednak za niekanoniczne i nieusprawiedliwione pełnomocnictwami otrzymanymi z Rzymu. Prymas Stefan Wyszyński, chcąc nie dopuścić do schizmy na ziemiach poniemieckich, mianował osadzonych przez rząd administratorów swoimi wikariuszami generalnymi.


Le cinque Amministrazioni Apostolichi in Polonia nell’agosto 1945

Anczarski J., Kronikarskie zapisy z lat cierpień i grozy w Małopolsce Wschodniej 1939–1946, oprac., wstęp J. Wołczański, Lwów–Kraków 1998.

Diecezja łucka w latach 1939–1945. Sprawozdanie ks. Jana Szycha, oprac. M. Dębowska, Kraków 2018.

Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945–2000, red. J. Żaryn, Poznań 2006.

Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, oprac. P. Raina, t. 1: 1945–1959, Poznań 1994.

Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, oprac. P. Raina, t. 2: 1960–1974, Poznań 1995.

Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, Paryż 1975.

Stefan kardynał Wyszyński prymas Polski w dokumentach aparatu bezpieczeństwa PRL (1953–1956), oprac. B. Piec, Warszawa 2001.

Wyszyński S., Pro memoria, t. 1: 1948–1952, oprac. P. Skibiński, Warszawa 2017.

Wyszyński S., Pro Memoria. Zapiski z lat 1948–1949 i 1952–1953, Warszawa–Ząbki 2007.

Bogdanowicz S., Bo przemoc widzę w mieście i niezgodę (Trudny początek Kościoła Gdańskiego 1922–1945), Gdańsk 2001.

Bogdanowicz S., Kościół gdański pod rządami komunizmu, Gdańsk 2000.

Dębowska M., Popek L., Duchowieństwo diecezji łuckiej. Ofiary wojny i represji okupantów 1939–1945, Lublin 2010.

Die Bischöfe der deutschsprachigen Länder 1785/1803 bis 1945. Ein biographisches Lexikon, Berlin 1983.

Dzwonkowski R., Polacy na dawnych kresach wschodnich. Z problematyki narodowościowej i religijnej, Lublin 1994.

Dzwonkowski R., Polacy w Kościele katolickim na Wschodzie (1939–2011), Toruń 2011.

Dzwonkowski R., Represje wobec polskiego duchowieństwa katolickiego pod okupacją sowiecką 1939–1941 [w:] Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1941, red. P. Chmielowiec, Rzeszów–Warszawa 2005.

Franz S., Zwischen Staatsräson und Evangelium. Kardinal Hlond und die Tragödie der ostdeutschen Diözesen, Frankfurt am Main 1988.

Friszke A., Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957–1976, Warszawa 2002.

Jasiewicz K., Rzeczywistość sowiecka w świadectwach polskich Żydów (1939–1941), Warszawa 2009.

Kaps J., Romreise eines schlesischen Priesters 1945, München 1989.

Kasyna W., Pelplińska wiosna 1945 r., „Miesięcznik Diecezji Pelplińskiej” 1995, z. 11.

Kersten K., Historia polityczna Polski 1944–1956, Warszawa [b.d.w.].

Kopiczko A., Kościół warmiński a polityka wyznaniowa po II wojnie światowej, Olsztyn 1996.

Kościół katolicki na ziemiach Polski w czasie II wojny światowej. Studia i materiały, z. 6, red. F. Stopniak, Warszawa 1985.

Krahel T., Archidiecezja wileńska w latach II wojny światowej. Studia i szkice, Białystok 2014.

Krahel T., Od wileńskiej do białostockiej archidiecezji i metropolii, „Rocznik Teologii Katolickiej” 2007, t. 6.

Krasuski J., Tragiczna niepodległość Polski 1918–1947, Toruń 2007.

Kucharski W., Ziemie Zachodnie i Północne jako polska racja stanu w myśli i działaniach prymasa Stefana Wyszyńskiego w latach 1948–1972 (ze szczególnym uwzględnieniem archidiecezji wrocławskiej) [w:] Prymas Wyszyński a Niepodległa. Naród – patriotyzm – państwo w nauczaniu Prymasa Tysiąclecia, red. E.K. Czaczkowska, R. Łatka, Warszawa 2019.

Leszczyński M., Archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego w granicach Polski 1944–1992, Lublin 2011.

Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989, Warszawa 2019.

Marek J., Kościół rzymskokatolicki wobec ziem zachodnich i północnych, Warszawa 1976.

Mażewski L., Prymas Stefan Wyszyński wobec Polski po 1944/1945 r. Elementy analizy ustrojoznawczej i geopolitycznej, Warszawa 2020.

Micewski A., Kardynał Wyszyński. Prymas i mąż stanu, Paryż 1982.

Mikłaszewicz I., Polityka sowiecka wobec Kościoła katolickiego na Litwie 1944–1965, Warszawa 2001.

Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa 1992.

Noszczak B., Polityka wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953–1956, Warszawa 2006.

Osękowski Cz., Wybory do sejmu z 19 stycznia 1947 roku w Polsce, Poznań 2000.

Paczkowski A., System nomenklatury [w:] Centrum władzy w Polsce 1949–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003.

Pater J., Biskupi na Ziemiach Zachodnich i Północnych jako wikariusze generalni Prymasa Wyszyńskiego [w:] Stefan Kardynał Wyszyński wobec Ziem Zachodnich i Północnych oraz stosunków polsko-niemieckich. W 100-lecie urodzin Prymasa Tysiąclecia, red. T. Dzwonkowski, Z. Osękowski, Warszawa–Poznań–Zielona Góra 2001.

Petrani A., Ks. Kazimierz Bukraba, biskup ordynariusz piński 1885–1946, „Nasza Przeszłość” 1972, t. 37.

Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2003.

Raina P., Arcybiskup Dąbrowski – rozmowy watykańskie, Warszawa 2001.

Roszkowski W., Historia Polski 1914–1994, Warszawa 1995.

Scholz F., Zwischen Staatsräson und Evangelium. Kardinal Hlond und die Tragödie der ostdeutschen Diözesen, Frankfurt am Main 1988.

Słabek H., Narodowa kondycja Polaków (1945–1989), „Dzieje Najnowsze” 1995, nr 4.

Sługa Boży biskup Adolf Szelążek. Życie, działalność i duchowość, red. L. Zygner, R. Dmowski, Ciechanów 2017.

Stefaniak J., Ze studiów nad stosunkiem państwo–Kościół w województwie lubelskim w latach 1945–1963, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 2001, t. 56.

Stehle H., Die Ostpolitik des Vatikans 1917–1975, München–Zürich 1975.

Stobiecki R., Stalinowska wizja dziejów Polski – próba rekonstrukcji modelu, „Dzieje Najnowsze” 1993, nr 3.

Stopniak F., Archidiecezja wileńska w czasie I wojny światowej, „Studia Teologiczne” 1987–1988, t. 5–6.

Swastek J., Rządcy archidiecezji wrocławskiej w latach 1945–1995, Wrocław 1998.

Urban W., Droga krzyżowa Archidiecezji Lwowskiej w latach II wojny światowej 1939–1945, Wrocław 1983.

Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 2009.

Wiązowski E.G., Kardynał August Hlond jako twórca podstaw administracji kościelnej na Pomorzu Środkowym po II wojnie światowej, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 2012, t. 18.

Wilk S., Nadzwyczajne uprawnienia Prymasa Polski kard. Augusta Hlonda, „Studia Prymasowskie” 2011, t. 5.

Wołczański J., Eksterminacja narodu polskiego i Kościoła rzymsko-katolickiego przez ukraińskich nacjonalistów w Małopolsce Wschodniej w latach 1939–1945. Materiały źródłowe, cz. 1, Kraków 2005, cz. 2, Kraków 2008.

Zamiatała D., Wytyczne stanowiska partii w sprawie stosunków między państwem a Kościołem, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2002, t. 78.

Zieliński H., Historia Polski 1914–1939, Wrocław 1985.

Zieliński R., Kardynał Stefan Wyszyński Prymas Polski, Część 3, Historiałomży.pl.

Zieliński Z., Bober S., Kościół w Polsce 1944–2007, Poznań 2009.

Zieliński Z., Dyplomacja polska wobec Watykanu w latach 1945–1989 [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. 5: 1939–1945, red. W. Michowicz, Warszawa 1999.

Zieliński Z., Kościół w Polsce 1944–2002, Radom 2003.

Zieliński Z., Kościół w Polsce w epoce Gierka. Bezpieczny azyl? [w:] Z. Zieliński, Kościół katolicki w krajobrazie minionej epoki. Studia i szkice, Lublin 2008.

Zieliński Z., La Chiesa cattolica nei territori polacchi occupati dalla Germania (1939–1945) [w:] La Chiesa cattolica in Europa Centro-orientale di fronte al Nationalsocialismo 1933–1945, a cura di J. Mikrut, Roma 2019.

Zieliński Z., Między rzeczywistością a legendą. Na marginesie książki Franza Scholza p.t. Zwischen Staatsräson und Evangelium. Kardinal Hlond und die Tragödie der ostdeutschen Diözesen, „Więź” 1989, nr 32.

Zieliński Z., Polska – Watykan w latach 1939–1945 [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. 5: 1939–1945, red. W. Michowicz, Warszawa 1999.

Zieliński Z., Prymas Wyszyński i Władysław Gomułka – dwie osobowości [w:] idem, Kościół w kręgu rzeczywistości politycznej, Lublin 2003.

Zieliński Z., Prymas Wyszyński, a obecność Kościoła w polityce [w:] idem, Kościół katolicki w krajobrazie minionej epoki. Studia i szkice, Lublin 2008.

Żaryn J., Kościół w Polsce 1944–1989, Warszawa 2003.

Żaryn J., Stolica Apostolska wobec Polski i Polaków w latach 1944–1958 w świetle materiałów Ambasady RP przy Watykanie, Warszawa 1998.

Żurek J., Kim byli „księża-patrioci”?, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2003, nr 1.

Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939–1945. Metropolie wileńska i lwowska, zakony, red. Z. Zieliński, Katowice 1992.

Наиболее читаемые статьи этого автора (авторов)

Citation rules

Zieliński, Z. (2021). Kościół w Polsce po zakończeniu II wojny światowej. Pamięć I Sprawiedliwość, 37(1), 17–46. https://doi.org/10.48261/pis213702

Statistics

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.

Share it

Share |
okladka

Том 37 № 1 (2021)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2024-08-29

Dział: Eseje