Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Pułkownik Tadeusz Felsztyn (1894–1963) – żołnierz i naukowiec
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 40 Nr 2 (2022), strony: 369-387
Data publikacji: 2022-12-31
https://doi.org/10.48261/pis224018
PDF
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie losów płk. Tadeusza Felsztyna – legionisty, oficera Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ocalonego z zagłady katyńskiej, powojennego emigranta. Felsztyn pochodził z lwowskiej, zasymilowanej rodziny żydowskiej. Po zdaniu egzaminu dojrzałości podjął studia, które musiał przerwać z powodu wybuchu I wojny światowej. Służył w Legionach Polskich, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości – w Wojsku Polskim. W czasie II wojny światowej dostał się do niewoli sowieckiej, jednak nie został rozstrzelany przez NKWD. Następnie służył w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRS, Armii Polskiej na Wschodzie i 2. Korpusie. Po wojnie zamieszkał w Wielkiej Brytanii. Pułkownik Tadeusz Felsztyn był nie tylko wybitnym oficerem, ale również naukowcem, autorem 22 książek i ok. 60 artykułów z dziedziny uzbrojenia, atomistyki, fizyki i religioznawstwa. Pułkownik należy do tragicznego pokolenia obywateli polskich, którzy walczyli o niepodległość Polski, a po 1945 r. musieli stać się emigrantami.
Słowa kluczowe
Lwów • Legiony Polskie • Wojsko Polskie • Polskie Siły Zbrojne • Griazowiec • Związek Sowiecki • nauka • szkolnictwo • uzbrojenie • emigracja • Wielka Brytania Lvov • Polish Legions • Polish Army • Polish Armed Forces • Gryazovets • Soviet Union • science • education • armament • emigration • United Kingdom
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych, Gabinet Cywilny Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Warszawie, sygn. 259, Reskrypty.
Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytet Warszawski 1915–1939, RP.5776.
Biblioteka Polska w Londynie, Archiwum Osobowe Emigracji Polskiej im. B.O. Jeżewskiego, Kopertoteka Tadeusza Felsztyna, nr 139.
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Polskie Siły Zbrojne w ZSRS, A.VII.1/4; 2. Korpus, A.XI.25/4; A.XI.25.10; A.XI.30/2; Sztab Naczelnego Wodza i Ministerstwo Spraw Wojskowych / Ministerstwo Obrony Narodowej, A.XII.86/2; Ambasada RP przy Stolicy Apostolskiej, A.44.330/15; Relacje z Kampanii 1939 roku, B.I.116/24; Oddziałowe Kroniki i Dzienniki Działań, C.230 Kolekcje osobowe i organizacji na Uchodźstwie, KOL.12/5; Rozkazy dzienne, R.103; R.775; R.881.
Wojskowe Biuro Historyczne, Centralne Archiwum Wojskowe, Komenda Legionów (Dowództwo Polskiego Korpusu Posiłkowego), I.120.1.386, I.120.1.437 Instytut Techniczny Uzbrojenia, I.342.1.24; I.342.1.25; Kolekcja Akt Personalnych i Odznaczonych (KAPiO), 1769/89/1284.
Armia Polska w ZSRR 1941–1942. Organizacja Armii Polskiej w ZSRR 1941–1942. Wybór źródeł, t. I, oprac. B. Polak, M. Polak, Leszno 2006.
Bellona. Bibliografia dziesięciolecia 1918–1927, oprac. S. Łoza, Warszawa 1928.
Bober J., Za drutami obozów sowieckich. Wspomnienia, Łódź 2016.
Dekoracja Orderem „Virtuti Militari”, „Gazeta Lwowska”, 17 IV 1921, nr 87.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych, różne wydania.
Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych, nr 34, 22 VIII 1922 r.
Dziennik Rozporządzeń Ministerstwa Spraw Wojskowych, różne wydania.
Dziennik Zarządzeń i Rozkazów, nr 7, 1 VI 1935 r.
Felsztyn T., Doktryna odwagi czy doktryna nierozwagi, „Przegląd Piechoty” 1933, z. 10.
Felsztyn T., Druga strona Kozielska, „Wiadomości” (Londyn) 1948 r., nr 21.
Felsztyn T., Moja pierwsza bitwa, Warszawa 1938.
Felsztyn T., Mój brat, „Biuletyn” 1963 (listopad), nr 2.
Felsztyn T., O co walczyć będziemy na zjeździe Lwowskim, „Praca Strzelecka” 1931, nr 7.
Felsztyn T., Wspomnienia osobiste z obrony Lwowa, „Biuletyn” 1963 (maj), nr 4.
Generał Władysław Anders. Wybór pism i rozkazów, oprac. B. Polak, Warszawa 2009.
Katyń. Dokumenty zbrodni, t. 2: Zagłada. Marzec–czerwiec 1940, red. W. Materski, Warszawa 1998.
Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917.
Merwin B., Z Dulfalvy nad Tagliamento. Z pamiętnika oficera Legionów Polskich 17 II 1918 r. – 23 IV 1918, Kraków 1918.
Mord w lesie katyńskim. Przesłuchania przed amerykańską komisją Maddena w latach 1951–1952, t. 2, oprac. W. Wasilewski, Warszawa 2018.
Obrona Lwowa 1–22 listopada 1918, t. 1: Relacje uczestników, red. E. Wawrzkowicz, A. Kawałkowski, Lwów 1933.
Rocznik Oficerski 1923, Warszawa 1923.
Rocznik Oficerski 1924, Warszawa 1924.
Rocznik Oficerski 1928, Warszawa 1928.
Rocznik Oficerski 1932, Warszawa 1932.
Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1905, Lwów 1905.
Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1908, Lwów 1908.
Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1909, Lwów 1909.
Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1911, Lwów 1911.
Walki o Lwów i Małopolskę Wschodnią 1918–1919. Wybór materiałów źródłowych, t. 1: 1–30 listopada 1918 r., oprac. B. Polak, Koszalin 2000.
Biblioteka Polska, „Życie. Katolicki Tygodnik Religijno-Kulturalny”, 30 VIII 1953.
Co słychać w świecie W.F. i P.W., „Junak. Tygodniowy ilustrowany organ Woj. Komit. W.F. i P.W. Poznań–Toruń” 1930, nr 4.
Chwalba A., Legiony Polskie 1914–1918, Kraków 2018.
Fałdowska M., Obóz jeńców wojennych w Kozielsku (wrzesień–maj 1940), Siedlce 2013.
Felsztyn T., Doświadczenia taktyczne w bitwie o Monte Cassino, „Wiadomości Wojskowe 2 Korpusu” 1946, z. 3.
Felsztyn T., Dzieje 2 Korpusu, Londyn 1947.
Felsztyn T., Mańkowski L., Płużański S., Wpływ odchyłek tolerancyjnych oraz wad produkcyjnych pocisku karabinowego na własności balistyczne, „Wiadomości Techniczne Uzbrojenia” 1938, nr 40.
Felsztyn T., Rola 2. Korpusu w Kampanii włoskiej, „Bellona” (Londyn) 1948, z. 4.
Felsztyn T., Uzbrojenie piechoty w okresie dwudziestu lat niepodległości, „Bellona” (Londyn) 1955, nr 3.
Felsztyn T., Wychowanie oficera, „Bellona” 1920, z. 5.
Felsztyn T., Wyprawa na Rzęsnę Polską. Z walk lwowskich, „Wiarus. Pismo dla żołnierzy polskich wydawane przez Komisyę Wojskową”, 2 VI 1919, z. 22.
Felsztyn T., Ziemia, na której żyjemy, „Gazeta Niedzielna”, 18 XI 1951, nr 46.
Felsztyn T., Z zagadnień podstawy do ciężkiego karabina maszynowego, „Przegląd Piechoty” 1928, z. 2.
Gałęzowski M., Żydzi walczący o Polskę. Zapomniani obrońcy Rzeczypospolitej, Kraków 2021.
Gella J., Ruski miesiąc 1/XI – 22/XI 1918. Ilustrowany opis walk listopadowych we Lwowie z 2 mapami, Lwów 1919.
Grodziska K., Polskie groby na cmentarzach w Londynie, Kraków 1995.
Jaczyński S., Ocaleni od zagłady. Losy oficerów polskich ocalałych z masakry katyńskiej, Warszawa 2012.
Jaczyński S., Zagłada oficerów Wojska Polskiego na wschodzie wrzesień 1939 – maj 1940, Warszawa 2006.
Janczak B., Obozy jenieckie w Griazowcu w latach 1939–1948, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 2016, t. 39.
Kilka słów o Szkole Podchorążych Legjonów Polskich, „Panteon Polski” 1927 (kwiecień), nr 31.
Klimecki M., Polsko-ukraińska wojna o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919, Warszawa 2000.
Konstankiewicz A., Broń strzelecka i sprzęt artyleryjski formacji polskich i Wojska Polskiego w latach 1914–1939, Warszawa 2003.
Kronika Miejska, „Gazeta Lwowska”, 6 II 1935, nr 29.
Kulczycki J., Zarys historji wojennej 38-go pułku strzelców lwowskich, Warszawa 1928.
Kronika Miejska, „Gazeta Lwowska”, 6 II 1935, nr 29.
Markowski D.K., Dwa powstania. Bitwa o Lwów 1918, Kraków 2019.
Nekrologia, „Kurier Lwowski”, 5 IX 1925, nr 207.
Nicieja S., Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986, Wrocław 1988.
Odznaczenie obrońców Lwowa, „Gazeta Lwowska”, 19 IV 1921, nr 88.
Pałac J., Zarys historii wojennej 24-go pułku piechoty, Warszawa 1930.
Pamięci szlachetnej postaci ś.p. Tadeusz Felsztyna, „Biuletyn”, maj 1964 r., nr 6.
Petry S., Lwów 1918. Bitwa o Dworzec Główny, Przemyśl 2020.
Pomarański S., Zarys historii wojennej 1 pułku piechoty Legionów, Warszawa 1931.
Przewoźnik A., Adamska J., Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć, Warszawa 2010.
Rezler-Wasielewska V., Działalność naukowo-oświatowa polskich jeńców wojennych w niemieckich i radzieckich obozach podczas II wojny światowej, Opole 2001.
Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Kraków 2006.
Szkolenie w Polskim Korpusie Posiłkowym, „Wiarus. Pismo dla żołnierzy polskich wydawane przez Komisyę Wojskową”, 1 II 1918, z. 4.
Tułacz-Wiśniewski K., Pieśni poległych z rycinami, Warszawa 1933.
Walne zebranie Kolegium Sędziów Strzelecko-Łuczniczych w Polsce, „Strzelec. Organ Związku Strzeleckiego” 1933, nr 9.
Wawer Z., Armia generała Władysława Andersa w ZSRR 1941–1942, Warszawa 2012.
Wawer Z., Znów w polskim mundurze. Armia Polska w ZSRR, sierpień 1941 – marzec 1942, Warszawa 2001.
Wiadomości o Lwowianach, Lwowie i Małopolsce Wschodniej, „Biuletyn” 1962 (listopad), nr 2.
Zawodny J., Katyń, Lublin–Paryż 1989.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
