Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
The False General. The Case of Kazimierz Leski and the Home Army’s Communication Networks in France 1942–1944 as an Example of Invented Narratives in the History of Polish Intelligence
Władysław Bułhak
https://orcid.org/0000-0003-0803-3061
Instytut Pamięci Narodowej, Uniwersytet Warszawski
Mariusz Olczak
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Remembrance and Justice, Vol. 45 No. 1 (2025), pages: 317-352
Publication date: 2025-10-15
https://doi.org/10.48261/PIS254512
PDF (Język Polski)
Abstract
In the first part of the text, the authors critically assess Kazimierz Leski’s (nom-de-guerre “Bradl”) claims regarding his alleged travels in Europe in the disguise of a German general, and attempt to describe the history and significance of Home Army Headquarters Second Division (intelligence) unit “666” commanded by him. In the second part of the text, the authors reconstruct the setting at that time of a new system of the Home Army foreign communications networks, connecting occupied Poland with London via France well as the actual role played in this activity by Leski and other people involved, such as Bohdan Werner, Tadeusz Jabłoński or Charlotte Trolley de Prévaux (née Lotka Leitner). The authors point out that Leski’s stories about his travels in Europe in a German general’s uniform can be regarded as a false historical narrative. Thus, his memoirs should, in the opinion of authors, be treated in part as a literary work only revolving around actual events. Leski undoubtedly participated in the creation of the communications network between the military underground in occupied Poland and London headquarters. However, his role in setting up this system was, at best, ancillary. At the same time, he has mythologised the role of the small unit “666”. Moreover, the hypothesis that Leski’s (or that unit’s) foreign tasks were primarily Home Army intelligence and counter-intelligence operations seems plausible. These original findings are presented here for the first time in this text.
Keywords
Kazimierz Leski • Bohdan Werner • Tadeusz Jabłoński • Charlotte Trolley de Prévaux (née Lotka Leitner) • wywiad ZWZ-AK • łączność zagraniczna ZWZ-AK • Oddział II ZWZ-AK • fałszywa narracja historyczna Kazimierz Leski • Bohdan Werner • Tadeusz Jabłoński • Charlotte Trolley de Prévaux (née Lotka Leitner) • Home Army intelligence • Home Army foreign communications networks • Second Division of Home Army Headquarters • false historical narrative
References
Archiwum Akt Nowych, Warszawa, Armia Krajowa, Akta Kazimierza Leskiego.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Warszawa, Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie [1944] 1945–1954, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie [1944] 1954–1990, Stołeczny Urząd Spraw Wewnętrznych w Warszawie [1944] 1983–1990, Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie 1946–1955.
Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Toruń, Archiwum Wydziału Łączności Zagranicznej Komendy Głównej ZWZ-AK „Zagroda”.
National Archives, Kew, London, War Office.
Studium Polski Podziemnej, Londyn, Oddział VI Sztabu Naczelnego Wodza, Kolekcja 23: Cichociemni – skoczkowie, Kwestionariusze Weryfikacyjne, Teki Personalne.
„Atlantic” – Referat 997 Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu KG AK, oprac. M. Olczak, Warszawa 2023.
Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. II, cz. 1–2: Czerwiec 1941 – kwiecień 1943, red. W. Grabowski, Warszawa 2019.
Iwańska A., Gralewski J., Wojenne odcinki (Warszawa 1940–1943), Londyn 1982.
Jankowski S. „Agaton”, Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie, Warszawa 1980, t. 1–2.
Nowak-Jeziorański J., Kurier z Warszawy, Warszawa–Kraków 1989.
Leski K., Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK, wyd. 1, Warszawa 1989.
Leski K., „666” [w:] Życie na krawędzi. Wspomnienia żołnierzy antyhitlerowskiego wywiadu, oprac. W. Kozaczuk, Warszawa 1980.
Mańkowska K., Moja misja wojenna. Bez trwogi i nienawiści, Poznań 2022.
Stpiczyński A., Wbrew wyrokowi losu, Warszawa 1988.
https://en.wikipedia.org/wiki/Carlos_Romero_Gim%C3%A9nez, dostęp 27 XII 2023 r.
https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Generals_of_the_German_Army_(Wehrmacht), do-
stęp 2 I 2024 r.
https://en.wikipedia.org/wiki/Ranks_and_insignia_of_the_Reichsbahn, dostęp 5 I 2024 r.
–2019. Centenaire du Lycée français de Varsovie / Stulecie Liceum Francuskiego w Warszawie,
t. 1: 1919–1939, red. L.A. Mensdorff-Pouilly, D. Gerard, Warszawa 2019.
Bourhill J., The Killing Fields of Provence. Occupation, Resistance and Liberation in the South of France, Yorkshire–Philadelphia 2019.
Bułhak W., Kazimierz Leski – niezwykły żywot oficera wywiadu i kontrwywiadu Armii Krajowej [w:] M. Oleksicki, T. Piątkowski, Bradl, t. 3, Warszawa 2018.
Bułhak W., Kunert A.K., Kontrwywiad podziemnej Warszawy. Struktura, zadania i obsada personalna Kontrwywiadu Komendy Głównej, Obszaru Warszawa i Okręgu Warszawa ZWZ-AK w latach 1939–1944 [w:] Wywiad i kontrwywiad Armii Krajowej, red. W. Bułhak, Warszawa 2008.
Bułhak W., W masce i bez maski. Wywiad polski na wychodźstwie w czasie II wojny światowej, Warszawa 2025.
Dubicki T., Bazy wojskowej łączności zagranicznej ZWZ-AK w latach 1939–1945. Studia i materiały, Częstochowa 2000.
Frankreich und Belgien unter Deutscher Besatzung 1940–1944. Die Bestände des Bundesarchiv-Militärarchivs Freiburg, oprac. S. Martens, S. Remus, Stuttgart 2002.
Gałęzowski M., Adam Tadeusz Obarski (1905–1973) [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków–Warszawa–Wrocław 2004.
Heines J.E., Klehr H., Vassiliev A., Spies. The Rise and Fall of the KGB in America, New Haven–London 2009.
Król E.C. [nota], K. Leski, „Życie niewłaściwie urozmaicone”, „Acta Poloniae Historica” 1992, t. 66.
Kuśnierz R., Afera Rana – wpadka polskiego wywiadu w ZSRS, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2011, t. 46.
Latkowska-Rudzińska H., Łączność zagraniczna Komendy Głównej Armii Krajowej 1939–1944. Odcinek „Południe”, Lublin 1985.
Libionka D., Z getta warszawskiego przez Francję i Hiszpanię do Londynu. Niewiarygodna historia Edwarda Rajnfelda-Tohariego, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2022, nr 18.
Matusak P., Wywiad Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej 1939–1945, Warszawa 2002.
Minczykowska K., Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka „Zo”, Warszawa–Toruń 2014.
Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, Warszawa 1990.
Ney-Krwawicz M., Życie codzienne a służba żołnierzy-pracowników Komendy Głównej Armii Krajowej 1939–1944, Warszawa 2023.
Pepłoński A., Wywiad polski na ZSRR 1921–1939, Warszawa 1996.
Reimer M., Kubitzki V., Die Eisenbahn in Polen 1939–1945. Die Geschichte der Generaldirektion der Ostbahn, Stuttgart 2004.
Subotkin W., Z kart historii polskiego lotnictwa, Warszawa 1985.
Tucholski J., Spadochroniarze, Warszawa 1991.
Umbreit H., Der Militärbefehlshaber in Frankreich 1940–1944, Wehrwissenschaftliche Forschungen, Boppard am Rhein 1968.
Vom Überfall auf die Sowjetunion bis zur sowjetischen Gegenoffensive bei Stalingrad (Juni 1941 bis November 1942), oprac. K. Drechsler, K. Drobisch, W. Schumann, Berlin 1975 (seria: „Deutschland im zweiten Weltkrieg”, t. 2).
Werner B., Silniki i śmigła: podręcznik dla pilotów i mechaników, Warszawa 1939.
Werner S., Korzenie: sławni i bliscy z rodziny Wernerów oraz rodzin skoligaconych: Norblinów, Schuchów, Malczów, Fukierów, Meisnerów, Warszawa 2002.
Wernic A., Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu, „Kronika Warszawy” 1990, t. 1/4 (81–84).
Yung-de Prévaux A., Jacques i Lotka. Miłość i walka w ruchu oporu, Warszawa 2010.
Zacharski M., Kody wojny. Niemiecki wywiad elektroniczny w latach 1907–1945 a losy polskich, sowieckich, alianckich kodów i szyfrów, Kwilcz 2015.
License
Copyright (c) 2025 Remembrance and Justice
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Antoni Józef Bohdanowicz, Władysław Bułhak, Andrzej Friszke, Małgorzata Ptasińska-Wójcik, Krzysztof Tarka, [Dyskusja] Stan badań nad emigracją i źródła do jej dziejów , Remembrance and Justice: Vol. 15 No. 1 (2010)
- Władysław Bułhak, Janusz Kaliński, Dariusz Stola, Andrzej Zawistowski, Jacek Luszniewicz, Łukasz Dwilewicz, [Dyskusja] Czy Polska rosła w siłę i ludzie żyli dostatniej? , Remembrance and Justice: Vol. 13 No. 2 (2008)
- Władysław Bułhak, Zdrada za Spiżową Bramą? Rekonstrukcja podstawowej sieci informacyjnej wywiadu MSW PRL w Watykanie w latach kształtowania się polityki wschodniej Stolicy Apostolskiej (1962–1978) , Remembrance and Justice: Vol. 23 No. 1 (2014)
- Zbigniew Siemiątkowski, Władysław Bułhak, [Recenzja] Kronika wywiadu PRL. Wokół książki Zbigniewa Siemiątkowskiego "Wywiad a władza. Wywiad cywilny w systemie sprawowania władzy politycznej PRL", Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2009 , Remembrance and Justice: Vol. 17 No. 1 (2011)
- Mariusz Olczak, Przemysław Benken, Mariusz Olczak, Jan Rodowicz ANODA. Życie i śmierć bohatera „Kamieni na szaniec”, Warszawa 2015, 550 pp. , Remembrance and Justice: Vol. 25 No. 1 (2015)
- Władysław Bułhak, Timothy Snyder, [Recenzja] Timothy Snyder, Rekonstrukcja narodów. Polska, Ukraina, Litwa, Białoruś 1569–1999, Pogranicze, Sejny 2006, ss. 333 (The Reconstruction of Nations. Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus 1569–1999, Yale University Press, New Haven – London 2003, ss. XV+367). , Remembrance and Justice: Vol. 11 No. 1 (2007)
- Władysław Bułhak, Donos wywiadu Gwardii Ludowej do gestapo na rzekomych komunistów i kryptokomunistów (wrzesień 1943 roku) , Remembrance and Justice: Vol. 12 No. 1 (2008)
