View Vol. 44 No. 2 (2024)

Vol. 44 No. 2 (2024)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Section: Varia

Ordinance on Marking the Jews with an Armband with the Star of David (1939–1940) – Legal Regulations and Their Application in Warsaw During World War II

Alicja Bartnicka

https://orcid.org/0000-0001-7526-8325

Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

Remembrance and Justice, Vol. 44 No. 2 (2024), pages: 171-197

Publication date: 2025-04-02

https://doi.org/10.48261/PIS244408

Abstract

This article aims to present the provisions of the regulation requiring Jews to wear armbands with the Star of David, and its application to Jewish inhabitants of Warsaw during World War II. The discussion includes the reactions of both Jews and Poles to the regulation, as well as issues related to the severity of punishments for violations, which were largely determined by the timing of the offense. The cases analysed are divided here into two main categories, those being proceedings initiated against Jews before and after the establishment of the Warsaw Ghetto. The primary source for this article consists of remaining files of the court proceedings related to violations of the Armband Regulation, conducted before the Special Court in Warsaw (Sondergericht Warschau). These materials were cross-checked with the testimonies and memories of the Jews themselves, which provided answers to the question of how the proceedings in these cases were conducted. The article also examines the attempts made by Jews to appeal the judgments of the Warsaw Sondergericht, as well as their requests for exemptions from the obligation to wear the armband.


Archiwum Państwowe w Warszawie, 643: Sąd Specjalny w Warszawie.

United States Holocaust Memorial Museum, Washington, D.C., Regierungs des GG, RG 15.493, 422.

Verordnungsblatt für das Generalgouvernement / Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa, 1940–1944.

Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego 6 IX 1939 – 23 VII 1942, oprac. M. Fuks, Warszawa 1983.

Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 2: Dzieci – tajne nauczanie w getcie warszawskim, oprac. R. Sakowska, Warszawa 2000.

Berg M., Pamiętnik Mary Berg. Relacja o dorastaniu w warszawskim getcie, przeł. A. Tuz, Warszawa 2016.

Bobkowski A., Szkice piórkiem, Warszawa 2007.

Erlich B., Żydowskie dziecko Warszawy. Wspomnienia czasu Zagłady, red. P. Wieczorek, Warszawa 2021.

Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, red. A. Lewin, Warszawa 1992.

Kapłan Ch.A., Dziennik 1940, cz. 1: Megila życia, tłum. B. Górecka, Warszawa 2020.

Perechodnik C., Czy ja jestem mordercą?, oprac. P. Szapiro, Warszawa 1995.

Ringelblum E., Kronika getta warszawskiego. Wrzesień 1939 – styczeń 1943, wstęp i red. A. Eisenbach, przeł. A. Rutkowski, Warszawa 1983.

Rudniańska H., Korczak, Tokarzewski i my. Wspomnienia i rozmowa z Krystyną Shmeruk, Kraków 2005.

Szpilman W., Pianista. Warszawskie wspomnienia 1939–1945, wstęp i oprac. A. Szpilman, Kraków 2001.

Szyfman A., Moja tułaczka wojenna, Warszawa 1960.

„Biuletyn ŻIH” 1970, nr 73 (styczeń–marzec).

„Nowy Kurier Warszawski”, 30 XI 1939, nr 44.

Bartnicka A., Graczyk K., How to „legally” decimate Jews? Directives on residence restrictions in the General Government – considerations on legal regulations and practice, „Holocaust Studies. A Journal of Culture and History" (w druku).

Bartnicka A., Graczyk K., In the majesty of the law? Jewish residents of Warsaw in the face of German occupation ordinances and activities of Sondergericht Warschau, cz. 1, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2024, t. 23, nr 1; cz. 2, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2024, t. 23, nr 2.

Browning Ch.R. (przy współpracy J. Matthaüsa), Geneza „ostatecznego rozwiązania”. Ewolucja nazistowskiej polityki względem Żydów. Wrzesień 1939 – marzec 1942, tłum. B. Gutowska-Nowak, Kraków 2012.

Eisenbach A., Hitlerowska polityka zagłady Żydów, Warszawa 1961.

Engelking B., „Szanowny panie gistapo”. Donosy do władz niemieckich w Warszawie i okolicach w latach 1940–1941, Warszawa 2003.

Engelking B., Grabowski J., „Żydów łamiących prawo należy karać śmiercią!” „Przestępczość” Żydów w Warszawie 1939–1942, Warszawa 2010.

Engelking B., Leociak J., Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, wyd. 2, Warszawa 2013.

Falkowska M., Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka, Warszawa 1989.

Frącek T., Zgromadzenie Sióstr Rodziny Marii w latach 1939–1945 [w:] Kościół katolicki na ziemiach Polski w czasie II wojny światowej. Materiały i studia, t. 1, red. F. Stopniak, Warszawa 1973.

Grabowski J., Na posterunku. Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w zagładzie Żydów, Wołowiec 2020.

Grądzka-Rejak M., Namysło A., Prawodawstwo niemieckie wobec Polaków i Żydów na terenie Generalnego Gubernatorstwa oraz ziem wcielonych do III Rzeszy. Analiza porównawcza [w:] Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką. Przegląd piśmiennictwa, red. T. Domański, A. Gontarek, Warszawa–Kielce 2022.

Gutman I., Żydzi warszawscy 1939–1943. Getto – podziemie – walka, przeł. Z. Perelmuter, Warszawa 1993.

Hilberg R., Zagłada Żydów Europejskich, t. 1, przeł. J. Giebułtowski, Warszawa 2014.

Kowalik T., Słowiński P., II wojna światowa Polaków w 100 przedmiotach, Warszawa 2021.

Krasiński E., Arnold Szyfman [w:] Polski słownik biograficzny, t. 49, Warszawa–Kraków 2014.

Landau L., Kronika lat wojny i okupacji, t. 1: Wrzesień 1939 – listopad 1940, Warszawa 1962.

Leociak J., Sprawa księdza Pudra, „Gazeta Wyborcza”, 30 I 1993.

Libionka D., Grabowski J., Anatomia donosu ks. Stanisława Trzeciaka na ks. Tadeusza Pudra, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.

Linarcik H., Ks. Tadeusz Puder (1908–1945). Świadectwo życia kapłana katolickiego pochodzenia żydowskiego, Wrocław 2010.

Mielnik H., Nazistowski kolonializm prawny. (Nie)porządek prawny Generalnego Gubernatorstwa (1939–1945), „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2022, t. 44, nr 3.

Prekerowa T., Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945, Warszawa 2019.

Ringelblum E., Stosunki polsko-żydowskie w czasie drugiej wojny światowej. Pisma z bunkra, oprac. T. Epsztein, Warszawa 2020.

Sakowska R., Ludzie z dzielnicy zamkniętej. Z dziejów Żydów w Warszawie w latach okupacji hitlerowskiej, październik 1939 – marzec 1943, Warszawa 1993.

Szarota T., Reakcja okupowanej Europy na oznakowanie Żydów gwiazdą Dawida, „Kwartalnik Historyczny” 2001, t. 108, nr 1.

Szarota T., U progu Zagłady. Zajścia antyżydowskie i pogromy w okupowanej Europie, Warszawa 2000.

Wysocki J., Tadeusz Puder [w:] Polski słownik biograficzny, t. 29, Wrocław–Warszawa–Kraków 1986.

                            View Vol. 44 No. 2 (2024)

Vol. 44 No. 2 (2024)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2025-04-02

Dział: Varia