Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Aleksander Dubec – An Orthodox Dean and Bishop and the Authorities of the Polish People’s Republic
Przemysław Misiołek
https://orcid.org/0000-0001-8280-4691
Uniwersytet Rzeszowski, Muzeum Regionalne w Jaśle
Remembrance and Justice, Vol. 37 No. 1 (2021), pages: 359-379
Publication date: 2021-06-30
https://doi.org/10.48261/pis213716
PDF (Język Polski)
Abstract
This article presents the relations between the state and the Orthodox Church using the example of the relations between Rev. Aleksander Dubec, the Dean of Rzeszów and Przemyśl who in 1983 became the Bishop of the Diocese of Przemyśl-Nowy Sącz, and the authorities of the Polish People’s Republic. The author has tried to establish how the state administrative apparatus influenced him in managing the Orthodox Church in South-Eastern Poland, if he sought the government’s support with regards to promotion, how his collaboration with Poland’s Ministry of Public Security proceeded, and how it impacted Dubec’s activity as a dean and bishop. This article makes use of the analytical method. Rev. A. Dubec tried to make use of his loyalty towards the state authorities in order to expand the structures of the Orthodox Church in the Rzeszów region. This approach, however, did not significantly impact the development of the Orthodox Church’s structures in that region, as attested by the secular authorities’ refusal to erect new Orthodox parishes in that region. Such administrative policies, however, were conducive to the development of the Greek-Catholic Church. Rev. Dubec’s collaboration with the Ministry of Public Security was voluntary in nature. During their meetings, he provided officials with information about the Orthodox and Greek-Catholic Churches as well as Ukrainian activists.
References
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Oddział w Rzeszowie
Archiwum Państwowe w Rzeszowie
Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, wstęp P. Tomasik, wybór i oprac. M. Biełaszko i in., Warszawa 2007.
Bobryk W., O działalności denuncjatorskiej Jana Lewiarza, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2016, nr 1.
Brożyniak A., Cerkiew prawosławna jako narzędzie „zwalczania” cerkwi greckokatolickiej w Polsce południowo-wschodniej w latach 1958–1988 [w:] Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwóch totalitaryzmów (1917–1990), t. 1, red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, Rzeszów–Stalowa Wola–Lwów 2015.
Brożyniak A., Sprawa księdza Jana Lewiarza, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2008, nr 1.
Brożyniak A., Ziobroń R., Prawosławie w Bieszczadach po II wojnie światowej [w:] Bieszczady w Polsce Ludowej 1944–1989, red. J. Izdebski, K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2009.
Dudra A., Dudra S., Prawosławny dekanat lubiński, Strzelce Krajeńskie–Krynica-Zdrój 2005.
Dudra S., Erygowanie parafii prawosławnej w Rozdzielu jako element polityki wyznaniowej w powojennej Polsce, „Rocznik Ruskiej Bursy” 2017.
Dudra S., Kształtowanie się prawosławnego życia religijnego na terenie diecezji przemysko-nowosądeckiej (po 1945 r.) [w:] Kościoły, polityka, historia. Ze studiów nad problemami mniejszości wyznaniowych w Polsce w XX i XXI wieku, red. S. Dudra, O. Kiec, Warszawa 2009.
Dudra S., Odbudowa prawosławnej sieci parafialnej na Łemkowszczyźnie po 1956 roku jako element wielokulturowości regionu, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej” 2014, t. 3.
Dudra S., Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej, Warszawa 2019.
Gliwa M., Z dziejów parafii greckokatolickiej w Komańczy (1945–1988) [w:] Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwóch totalitaryzmów (1917–1990), t. 1, red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, Rzeszów–Stalowa Wola–Lwów 2015.
Krzysztofiński M., Sychowicz K., W kręgu „Bizancjum”, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2008, nr 1.
Michalak R., Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989, Zielona Góra 2014.
Misiołek P., Konflikt o cerkiew w Polanach w świetle doniesień tajnego współpracownika „Marka”, „Limes. Studia i Materiały z Dziejów Europy Środkowo-Wschodniej” 2017, nr 10.
Misiołek P., „Ksiądz” Jan Lewiarz – organizator i odnowiciel Cerkwi prawosławnej w południowo-wschodniej Polsce, „Dzieje Najnowsze” 2020, nr 1.
Nabywaniec S., Sprawa Obiektowa nr 1: Kościół. Kościół przemyski w świetle akt rzeszowskiej bezpieki 1944–1989, t. 2, Rzeszów 2011.
Papierzyńska-Turek M., Organizacja Kościoła prawosławnego w latach 1918–1939 [w:] Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. L. Adamczuk, A. Mironowicz, Warszawa 1993.
Radziukiewicz A., Weź krzyż i idź za mną. Z arcybiskupem przemysko-nowosądeckim Adamem rozmawia Anna Radziukiewicz, http://archiwum.przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=329&id=8, dostęp 16 V 2020 r.
Rozmowy o życiu i o Cerkwi. Z metropolitą warszawskim i całej Polski rozmawia Jarosław Charkiewicz, Warszawa 2013.
Słabig A., „Sytuacja jest w naszych rękach”. Działania aparatu bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec Ukraińców w latach 1944–1989, Słupsk 2018.
Słabig A., Wprowadzenie [w:] Kwestia ukraińska w działalności Służby Bezpieczeństwa PRL. Dokumenty i materiały, wstęp i oprac. A. Słabig, Warszawa 2016.
Sosna G., Troc-Sosna A., Hierarchia, kler i pracownicy Kościoła prawosławnego w XIX–XXI wieku w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej, Warszawa–Bielsk Podlaski 2017.
Stachowiak A., Wojna religijna w górach. Konflikty wyznaniowe na Łemkowszczyźnie po 1947 roku, Krosno 2017.
Syrnyk J., Nadzór specjalny. Analiza historyczno-antropologiczna działań organów bezpieczeństwa w kwestii tzw. nacjonalizmu ukraińskiego na Podkarpaciu w latach 1947–1989, Wrocław–Warszawa 2015.
Szematyzm. Katalog świątyń i duchowieństwa prawosławnej diecezji przemysko-nowosądeckiej (stan na 31.11.1999 r.), oprac. R. Dubec, J. Felenczak, Gorlice 1999.
Urban K., Kościół Prawosławny w Polsce 1945–1970 (rys historyczny), Kraków 1996.
Urban K., Ks. Stefan Biegun (1903–1983). Zapis jednego życia, Kraków 2000.
Urban K., Prawosławni w strukturze wyznaniowej Polski po drugiej wojnie światowej [w:] Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. L. Adamczuk, A. Mironowicz, Warszawa 1993.
License
Copyright (c) 2024 Remembrance and Justice
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
