Artyści w filmach kina moralnego niepokoju

Dorota Skotarczak

doi:10.48261/pis224001

Tom 40 Nr 2 (2022)

ISSN:

1427-7476

Dział: Eseje

Artyści w filmach kina moralnego niepokoju

Dorota Skotarczak

https://orcid.org/0000-0002-9224-6969

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 40 Nr 2 (2022), strony: 15-30

Data publikacji: 2023-06-21

https://doi.org/10.48261/pis224001

PDF

Abstrakt

W drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX w. narodził się w polskiej kinematografii nurt określony później mianem kina moralnego niepokoju. Filmy tego nurtu wyrastały bezpośrednio z konkretnej rzeczywistości społeczno-politycznej. Z jednej strony mówiły o wartościach uniwersalnych, takich jak prawda i dobro, czemu zawdzięczają swoją uniwersalność i aktualność, a z drugiej ukazywały realia Polski lat siedemdziesiątych. Choć nie jest to bezwzględną regułą, akcja filmów moralnego niepokoju toczyła się często w środowiskach inteligenckich, dziennikarskich oraz artystycznych. Jednakże opisywane w filmach teatry, sale balowe i korytarze telewizji były metaforą PRL-u. Osadzenie akcji w środowiskach artystycznych i twórczych, zwłaszcza dość poślednich – wśród małomiasteczkowych wodzirejów, szefów małych teatrów studenckich, prowincjonalnych aktorów – pozwalało na obejście zakazów i uśpienie uwagi cenzorów. Jak w soczewce skupiały się w tych filmach wszelkie problemy i konflikty występujące w realnym życiu wszystkich ludzi mieszkających w kraju realnego socjalizmu. Wszyscy borykali się z podobnymi kłopotami, byli tłamszeni przez kliki i układy w miejscu pracy i w życiu publicznym.

Słowa kluczowe

PRL • film • życie społeczne Polish People’s Republic (PRL) • film • social life

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych, KC PZPR, Informacja o aktualnym stanie kinematografii za lata 1977–1978, 832/93.

Balcerek J., Klasa panująca a struktury społeczne w PRL [w:] Elity władzy w Polsce a struktura społeczna w latach 1944–1956, red. P. Wójcik, Warszawa 1992.

Barczykowska A., Wielkomiejskie osiedla blokowe. Historia i współczesność, „Kronika Miasta Poznania” 2018, nr 4.

Bereś S., Agenci na froncie literatury [w:] Twórcy na służbie. W służbie twórczości, red. S. Ligarski, Warszawa 2019.

Braun K., Teatr polski (1939–1989). Obszary wolności – obszary zniewolenia, Warszawa 1994.

Cymer A., Architektura w Polsce 1945–1989, Warszawa 2018.

Dabert D., Kino moralnego niepokoju, Poznań 2003.

Dondziłło C., Młode kino polskie lat siedemdziesiątych, Warszawa 1985.

Dondziłło C., Żuk w wielkiej kupie, „Film” 1978, nr 31.

Drozdowski B., Kilka fragmentów z życia artystycznego, „Film” 1979, nr 51.

Eisler J., Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęły Polską. Historia polityczna 1944–1989, Warszawa 2018.

Fedorowicz J., Mistrz offu, Warszawa 2019.

Hollender B., Zespół TOR, Warszawa 2000.

Janicka B., Pionek jako figura, „Film” 1979, nr 49.

Kałużyński Z., Jak cię złapię, zrobię film, „Polityka” 1979, nr 7.

Karpiński J., Wykres gorączki. Polska pod rządami komunistycznymi, Lublin 2001.

Kornatowska M., Wodzireje i amatorzy, Warszawa 1990.

Kostka W., Nomenklatura – zinstytucjonalizowana elita polityczna Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 2006, t. 2.

Ledóchowski A., V Symfonia, „Film” 1980, nr 18.

Macyra R., Miłosz J., Władza versus społeczeństwo – problem wzajemnej alienacji: uwagi wstępne [w:] Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej. PRL w latach 1970–1975, red. M. Bukała, D. Iwaneczko, Rzeszów–Warszawa 2010.

Narojek W., Socjalistyczna Welfare State. Studium z psychologii społecznej Polski Ludowej, Warszawa 1991.

Pawlicki A., Kompletna szarość. Cenzura w latach 1965–1972, Warszawa 2001.

Pokorna-Ignatowicz K., Telewizja w systemie politycznym i medialnym PRL. Między polityką a widzem, Kraków 2003.

Połynkiewicz A., Rzeczywistość PRL a kształtowanie się opozycji w Polsce [w:] Społeczeństwo PRL, t. 1, Poznań 2011.

Rolicki J., Edward Gierek – przerwana dekada, Warszawa 1990.

Sitarski P., M.B. Garda, K. Jajko, Nowe media w PRL, Łódź 2020.

Skodlarski J., Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 2000.

Skotarczak D., Obraz społeczeństwa PRL w komedii filmowej, Poznań 2004.

Sobolewski T., Kino większego zaufania, „Film” 1979, nr 52.

Sowiński P., Wakacje w Polsce Ludowej. Polityka władz i ruch turystyczny (1945–1989), Warszawa 2005.

Tejchma J., Kulisy dymisji. Z dzienników ministra kultury 1974–1977, Kraków 1991.

Zanussi K., PRL zza kamery [w:] Spór o PRL, Kraków 1996.