View Vol. 43 No. 1 (2024)

Vol. 43 No. 1 (2024)

ISSN:
1427-7476

Section: Studia

“Particularly High Degree of Social Danger of an Act” – a Determinant of Repression in Summary Criminal Proceedings Against Participants in Strikes in Mines in the Katowice Voivodeship during Martial Law

Przemysław Piątek

https://orcid.org/0000-0002-0936-8018

Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach

Remembrance and Justice, Vol. 43 No. 1 (2024), pages: 226-242

Publication date: 2024-08-09

https://doi.org/10.48261/PIS244311

Abstract

The article presents the practical application of summary procedure provisions during martial law in Poland to individuals repressed as perpetrators of new political crimes specified in the martial law decree, particularly in connection with the December strikes in coal mines in the Katowice Voivodeship. The analysis focuses on assessments made by authorities applying the law (military prosecutors and military courts) regarding the premise of the summary procedure, which was based on the criterion of “particularly high degree of social danger associated with the act”. The text outlines the specific structure of the provision regarding this premise, which allowed for its arbitrary application, and confirms this arbitrariness in court cases. As a result, attempts were also made to demonstrate that the actions prompting repression were not actually harmful to society but raised concerns only for the architects of martial law. Moreover, the provisions on which judicial repression was based proved to be exceptionally effective in practice, from the perspective of the elimination goals of the imposition of martial law.


Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach, 0103/214, Raport o uwarunkowaniach, przebiegu i skutkach akcji strajkowych w kopalniach węgla kamiennego po wprowadzeniu stanu wojennego, Katowice, styczeń 1982 r.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu, 101; Oddział w Katowicach, akta śledztwa OKŚZpNP w Katowicach, sygn. S 25/07/Zk.

Dekret z dnia 25 czerwca 1946 r. o przystosowaniu przepisów o postępowaniu doraźnym do postępowania przed sądami wojskowymi, DzU nr 30, poz. 194.

Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach szczególnych w sprawach przestępstw i wykroczeń w czasie obowiązywania stanu wojennego, DzU nr 29, poz. 156 ze zm.

Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o przekazaniu do właściwości sądów wojskowych spraw o niektóre przestępstwa oraz o zmianie ustroju sądów wojskowych i wojskowych jednostek organizacyjnych Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w czasie obowiązywania stanu wojennego, DzU nr 29, poz. 157 ze zm.

Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym, DzU nr 29, poz. 154 ze zm.

Dekret z dnia 16 listopada 1945 r. o postępowaniu doraźnym, DzU nr 53, poz. 301 ze zm.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 19 marca 1928 r. o postępowaniu doraźnym, DzU nr 33, poz. 315 ze zm.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1998 r. – Kodeks karny, tj. DzU, 2024, poz. 17 ze zm.

Ustawa z dnia 18 grudnia 1982 r. o szczególnej regulacji prawnej w okresie zawieszenia stanu wojennego, DzU nr 41, poz. 273 ze zm.

Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny, DzU nr 13, poz. 94 ze zm.

Ustawa z dnia 19 kwietnia1969 r. – Kodeks postępowania karnego, DzU nr 13, poz. 96 ze zm.

Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, tj. DzU z 1979 r., nr 18, poz. 111.

Błachut M., Kryminologia a polityka kryminalna [w:] Po co nam kryminologia? Księga jubileuszowa Profesor Ireny Rzeplińskiej, red. W. Klaus, D. Woźniakowska-Fajst, P. Wiktorska, K. Buczkowski, Warszawa 2019.

Buchała K., Prawo karne, Warszawa 1980.

Drogoń A., O niektórych prawnych aspektach stanu wojennego wprowadzonego w Polsce 13 grudnia 1981 roku, „Z Dziejów Prawa” 2008, t. 1 (9).

Chrzczonowicz P., Prawo karne i wymiar sprawiedliwości wobec opozycji wolnościowej w Polsce doby stanu wojennego [w:] Stan wojenny. Fakty, hipotezy, interpretacje, red. A. Czwołek, W. Polak, Toruń 2008.

Gałązka M., Prawo karne procesowe w okresie stanu wojennego [w:] Prawo karne stanu wojennego, red. A. Grześkowiak, Lublin 2003.

Gałązka M., Społeczne niebezpieczeństwo czynu w komunistycznym prawie karnym Polski Ludowej [w:] Komunistyczne prawo karne Polski Ludowej, red. A. Grześkowiak, Lublin 2007.

Grześkowiak A., Aksjologia komunistycznego prawa karnego w Polsce Ludowej [w:] Komunistyczne prawa karne Polski Ludowej, red. A. Grześkowiak, Lublin 2007.

Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, Warszawa 2014.

Jankowski Z., Kalinowski P., Kubiak J.R., Postępowania szczególne w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (Komentarz do dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r.), Warszawa 1982.

Jasiński J., Obraz polityki karnej lat osiemdziesiątych i początków lat dziewięćdziesiątych (1980–1991), „Archiwum Kryminologii” 1993, t. 19.

Kauba K., Orzecznictwo stanu wojennego, „Przegląd Sądowy” 1992, z. 5–6

Kozielewicz W., Tryb doraźny – uwagi „de lege ferenda” [w:] „Krytyka Prawa” 2010, t. II.

Kordas J., Kowalczuk Z., Stan wojenny w Polsce i na Dolnym Śląsku: sądy wojskowe, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”, Folia 166: Studia de Securitate et Educatione Civili, 2014, t. 4.

Lityński A., Historia prawa Polski Ludowej, wyd. 5, Warszawa 2013.

Melezini M., Prawo karne stanu wojennego, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2005, t. 3.

Melezini M., Punitywność wymiaru sprawiedliwości karnej w Polsce w XX wieku, Białystok 2003.

Miłek K., Istota kary kryminalnej, „Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL” 2008, t. IV, z. 1.

Piątek P., Praktyczny wymiar represji karnych stanu wojennego wobec strajkujących górników w województwie katowickim w 1981 roku, cz. 1: Wybrane zagadnienia procesowe, cz. 2: Wybrane zagadnienia materialno-karne [w:] Strajki grudniowe 1981 r. w województwie katowickim. Studia i materiały, red. T. Kurpierz, J. Neja (w przygotowaniu).

Plebanek E., Geneza wprowadzenia materialnego ujęcia przestępstwa do ustawodawstwa karnego PRL [w:] Materialne określenie przestępstwa, Warszawa 2009, LEX/el.

Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, red. T. Dukiet-Nagórska, wyd. 2, Warszawa 2018.

Prawo karne stanu wojennego, red. A. Grześkowiak, Lublin 2003.

Prusak F., Postępowania doraźne [w:] System prawa karnego procesowego, t XIV: Tryby szczególne, Warszawa 2015.

Rejman G., Prawo karne w latach 1944–1956, „Studia Iuridica” 1992, t. 22: Prawo okresu stalinowskiego. Zagadnienia wybrane.

Strzembosz A., Stanowska M., Sędziowie warszawscy w czasie próby 1981–1988, Warszawa 2005.

Świda W., Prawo karne, Warszawa 1978.

Uzasadnienie uchwały SN z dnia 24 XI 1982 r., sygn. V KRN 365/82, „Nowe Prawo” 1983, z. 9–10.

Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2012.

Zalewski W., Społeczna szkodliwość – dziedzictwo komunizmu w polskim prawie karnym? „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2021, nr 3 (43).

Ziewiński J., Niektóre materialnoprawne problemy w dekrecie z dnia 12 XII 1981 r. o postępowaniu doraźnym, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1982, nr 1 (142).

Kopalnie węgla kamiennego w Polsce, https://pl.wikipedia.org/wiki/Kopalnie_węgla_kamiennego_w_

Polsce (dostęp 11 VII 2023 r.).

Piątek, P. (2024). “Particularly High Degree of Social Danger of an Act” – a Determinant of Repression in Summary Criminal Proceedings Against Participants in Strikes in Mines in the Katowice Voivodeship during Martial Law. Remembrance and Justice, 43(1), 226–242. https://doi.org/10.48261/PIS244311

Statistics

Downloads

Download data is not yet available.

Share it

Share |
                            View Vol. 43 No. 1 (2024)

Vol. 43 No. 1 (2024)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2024-08-09

Dział: Studia