View Vol. 40 No. 2 (2022)

Vol. 40 No. 2 (2022)

ISSN:
1427-7476

Section: Varia

Demonstrations, Strikes, Riots. The Political Public Assemblies in Warsaw 1922

Michał Zarychta

https://orcid.org/0000-0001-8602-7666

Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Warszawie

Remembrance and Justice, Vol. 40 No. 2 (2022), pages: 262-286

Publication date: 2023-06-21

https://doi.org/10.48261/pis224013

Abstract

This article aims to broaden the knowledge on the political participation in the interwar Poland. Author gives a complex description of political public assemblies in Warsaw 1922, as a manifestation of Polish political culture in the interwar period. The author analyses the course of assemblies and the social background of the assembled public. The role and activities of political elite and law enforcement agencies are highlighted, as well as their use of force and collective violence. There were three events in 1922 that expose the major political conflicts within Polish politics throughout the period of Józef Piłsudski as the Head of State and the Constituent Assembly of 1919-1922: The government crisis in June and July, the parliamentary election in October and November and the presidential election in December of 1922. The common manifestation of these conflicts were public assemblies of Varsavians.


Archiwum Akt Nowych, Komisariat Rządu na m.st. Warszawę, 297/IV, t. 3, Meldunek sytuacyjny nr 97, 29 IV 1922 r.

Archiwum Akt Nowych, Prezydium Rady Ministrów, 14112/22, Interpelacja p. ks. Okonia i tow. do pp. Ministrów Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w sprawie bandyckiego napadu bojówki endecko-chadeckiej na kongres chłopskiego stronnictwa radykalnego w dniu 2 lipca w Warszawie.

Archiwum Akt Nowych, Prezydium Rady Ministrów, 9569/22, Interpelacja p. Barlickiego i tow. do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie postępowania policji w dniu 1 maja 1922 r. w Warszawie.

Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Komenda Policji Państwowej m. st. Warszawy, Okólnik pouczający nr 472, 18 X 1922.

Biblioteka Narodowa, Dokumenty Życia Społecznego, Ic, Koleżanki i Koledzy! [Inc.:] Pan Minister Spraw Wojskowych…, 1922 r.

Biblioteka Narodowa, Dokumenty Życia Społecznego, Ic, Rodacy! [Inc.:] W okresie największych…, 1922 r.

Biblioteka Narodowa, Dokumenty Życia Społecznego, IA, 6c5, Wybory do Rady Miejskiej [Inc.:], 1919 r.

„Berliner Tageblatt und Handels-Zeitung”

„Gazeta Administracji i Policji Państwowej”

„Gazeta Poranna 2 Grosze”

„Gazeta Warszawska”

„Kurjer Polski”

„Kurier Poranny”

„Kurier Warszawski”

„Mucha”

„Nasz Kurier”

„Pracownik Polski”

„Robotnik”

„Rzeczpospolita”

„Tygodnik Ilustrowany”

Dymowski T., Moich dziesięć lat w Polsce odrodzonej (wspomnienia), Warszawa 1928.

Gibson H.S., Amerykanin w Warszawie. 1919−1924 Niepodległa Rzeczpospolita oczami pierwszego ambasadora Stanów Zjednoczonych, tłum. A. Ehrlich, Kraków 2018.

Jacyna J., W wolnej Polsce – przeżycia 1918–1923, Warszawa 1927.

Jaworski W., Z Bolesławem Limanowskim na placu Trzech Krzyży [w:] PPS. Wspomnienia z lat 1918–1939, red. J. Durko et al., Warszawa 1987.

Kwapiński J., Moje wspomnienia 1904–1939, Paryż 1965.

Lieberman H., Pamiętniki, oprac. A. Garlicki, Warszawa 1996.

Na obczyźnie i u siebie. Z przeżyć jednej szkoły, Warszawa 1926.

Nowak J., Wspomnienia z ławy rządowej, oprac. T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, Kraków 2017.

Rataj M., Pamiętniki, red. J. Dębski, Warszawa 1965.

Szczygielski J., Dziennik, oprac. Z.T. Kozłowska, Warszawa 2016.

Wardęski H., Moje wspomnienia policyjne, Warszawa 1925.

Wasilewski L., Piłsudski, jakim go znałem, red. A. Friszke, Warszawa 2013.

Zdanowski J., Dziennik, oprac. J. Faryś, T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, t. 4, Szczecin 2014.

Bergman O., Narodowa Demokracja a Żydzi 1918–1929, Poznań 2015.

Brykczyński P., Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce, Warszawa 2017.

Daszyński I., Sejm, rząd, król, dyktator – uwagi na czasie, Warszawa 1926.

Faryś J., Konflikt Naczelnika Państwa z Sejmem Ustawodawczym w 1922, „Dzieje Najnowsze” 1975, R. 7, z. 3.

Gawkowski R., Warszawski sport wobec odrodzenia Rzeczypospolitej w 1918 r. [w:] Warszawiacy wobec niepodległości. Działania mieszkańców Warszawy na rzecz odradzania się Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1914–1921, red. M. Zarychta, Warszawa 2020.

Hołówko T., Prezydent Gabriel Narutowicz (życie i działalność), Warszawa 1924.

Misiuk A., Policja Państwowa 1919–1939. Powstanie, organizacja, kierunki działania, Warszawa 1996.

Jonsson S., Crowds and Democracy. The Idea and Image of the Masses from Revolution to Fascism, New York 2013.

Krzyżanowski A., Dzieje Polski, Paryż 1973.

Krzywobłocka B., Chadecja 1918–1937, Warszawa 1974.

Kaczyńska E., Tłum i margines społeczny (Królestwo Polskie 1904–1907), „Dzieje Najnowsze” 1983, R. 15, , z. 1–2.

Le Bon G., Psychologia tłumu, tłum. Z. Poznański, Lwów 1899.

Marzec W., Rebelia i reakcja. Rewolucja 1905 roku i plebejskie doświadczenie polityczne, Łódź 2016.

Maj E., Związek Ludowo-Narodowy 1919–1928. Studium z dziejów myśli politycznej, Lublin 2010.

Mazur M., Media endeckie wobec wyboru i śmierci pierwszego prezydenta RP Gabriela Narutowicza, „Dzieje Najnowsze” 2010, R. 42, z. 2.

Moraczewski J., Przewrót w Polsce, oprac. T. Nałęcz, Warszawa 2015.

Nowak M.J., Narutowicz Niewiadomski. Biografie równoległe, Warszawa 2019.

Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski odrodzonej 1918–1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.

Orzechowski M., Wojciech Korfanty. Biografia polityczna, Wrocław 1975.

Pacyńska D., Śmierć prezydenta, Warszawa 1965.

Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 1995.

Pajewski J., Budowa drugiej Rzeczypospolitej 1918–1926, Poznań 2007.

Pleskot P., Niewiadomski. Zabić prezydenta, Warszawa 2012.

Potkański W., Terroryzm na usługach ugrupowań lewicowych i anarchistycznych w Królestwie Polskim do 1914 roku, Warszawa 2014.

Przeperski M., Zajścia w Warszawie 9–11 grudnia 1922 roku. Geneza, przebieg, konsekwencje, „Almanach Warszawy” 2017, t. 11.

Rawicz J., Doktor Łokietek i Tata Tasiemka. Dzieje gangu, Warszawa 1968.

Rocznik statystyczny Warszawy 1921–1922, Warszawa 1924.

Rudnicki S., Towarzystwo Rozwoju Handlu, Przemysłu i Rzemiosła [w:] Gospodarka, ludzie, władza. Studia historyczne ofiarowane Juliuszowi Łukasiewiczowi w 75. rocznicę urodzin, Warszawa 1998.

Ruszczyc M., Strzały w „Zachęcie”, Katowice 1987.

Rzewuski P., Józef Łokietek vel „Doktor Łokietek”. Między polityką a światem przestępczym, „Almanach Muzeum Warszawy” 2018, t. 10.

Sacewicz K., Kilka uwag na temat stosunku KPRP/KPP do PPS w międzywojennej Warszawie [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie, red. E. Kowalczyk, Warszawa 2014.

Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej – zarys dziejów politycznych, Warszawa 1983.

Tyszka K.A., Związki młodzieży narodowej. Rys historyczny procesu powstawania Młodzieży Wszechpolskiej w Warszawie 1915–1922, „Glaukopis” 2006, nr 4.

Wapiński R., Doświadczenia rewolucji w polskiej kulturze politycznej pierwszych trzech dziesięcioleci XX w. [w:] Społeczeństwo i polityka – dorastanie do demokracji. Kultura polityczna w Królestwie Polskim na początku XX w., red. A Żarnowska, T. Wolsza, Warszawa 1993.

Waszkiewicz Z., Zabójstwo na zlecenie, czy tragiczny finał walki o władzę [w:] Narodowa demokracja XIX–XX wiek (koncepcje – ludzie – działalność), red. T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2008.

Więch K., PPS w pierwszych latach parlamentaryzmu 1921–1923, Warszawa 1987.

Zarychta M., Wystąpienia masowe w warszawskiej przestrzeni publicznej 1915–1919 [w:] Warszawiacy wobec niepodległości, red. Michał Zarychta, Warszawa 2020.

License

Copyright (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

                            View Vol. 40 No. 2 (2022)

Vol. 40 No. 2 (2022)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2023-02-03

Dział: Varia