Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Fr Stanisław Szatko, Chronicle of the Roman Catholic Parish of Firlejów in the Archdiocese of Lviv, 1939–1944
Józef Wołczański
https://orcid.org/0000-0001-6210-1411
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
Remembrance and Justice, Vol. 35 No. 1 (2020), pages: 512-542
Publication date: 2020-06-30
https://doi.org/10.48261/pis203523
PDF (Język Polski)
Abstract
From 1573–1945, the parish of Firlejów belonged to the Roman Catholic Archdiocese of Lviv consecutively within Kingdom of Poland, Austrian Empire and Republic of Poland, then under Soviet and German occupation. In 1946–1991, it ceased to function as a result of a decision by the Soviet communist authorities, but was reactivated in 1991. The most difficult period in its history was that of the Second World War, when both Catholics of Polish origin and the ecclesiastical structures suffered repressions at the hands of both German and Soviet occupiers. The parish was affected by severe personnel losses at the very beginning of the war, when the Soviet authorities deported dozens of Poles deep within the USSR. Afterwards, restrictions were imposed on education conducted in Polish, the scope of religious freedoms was curtailed, and the status of the Polish population depreciated. Many Catholics in Firlejów were killed as part of the genocidal programme carried out by Ukrainian nationalists. Increasingly, there were armed attacks against Poles, their property was destroyed, and many of them lost their lives. The height of the crimes was reached on 15–17 February 1944, when Ukrainians attacked the village, brutally murdering 74 people, and devastating the church, parish buildings and private buildings. In the days that followed, other nearby villages suffered the same fate. These events forced the parish priest, Fr Stanisław Szatko, to flee the parish, and not long afterwards there was a mass westward deportation of the Polish population. The small groups of Poles who remained suffered further repressions, and eventually forced Ukrainification. The Church no longer held a religious function, and the national social life of the Polish minority died out entirely. A renewal was begun by a decision of John Paul II in 1991 that reactivated the structure of the Latin rite of the Lviv diocese in the new reality of an independent Ukraine.
Keywords
archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego • parafia rzymskokatolicka Firlejów • II wojna, światowa • okupacja niemiecka • okupacja sowiecka • ludobójstwo ukraińskich nacjonalistów • zagłada Żydów • represje okupantów • życie codzienne Polaków w warunkach wojennych • ofiary śmiertelne mordów ukraińskich • ekspatriacja polskiej ludności • zagłada lokalnej polskiej społeczności na Kresach Południowo-Wschodnich II RP • Roman Catholic Archdiocese of Lviv, Roman Catholic parish of Firlejów World War II • German occupation • Soviet occupation • genocide by Ukrainian nationalists • extermination of Jews • repressions by occupiers • everyday life of Poles under wartime conditions • victims of Ukrainian murders • deportation of the Polish population • extermination of local Polish society in the Southeastern Borderlands of the Second Republic of Poland
References
Archiwum Archidiecezji Lwowskiej obrządku łacińskiego w Krakowie, Liber memorabilium Ecc[lesiae] Filejoviensis, t. 2: ab A[nno] D[omini] 1897
Archiwum Archidiecezji Lwowskiej obrządku łacińskiego w Krakowie, Paroecia Firlejów. Liber mortuorum (1929–1944) pro pago Baczów
Archiwum Archidiecezji Lwowskiej obrządku łacińskiego w Krakowie, Paroecia Firlejów. Liber mortuorum (1931–1939) pro pago Korzelice
Archiwum Archidiecezji Lwowskiej obrządku łacińskiego w Krakowie, Paroecia Firlejów. Liber mortuorum pro pago Kleszczówna (1912–1941)
Biała księga. Dokumenty, oprac. W. Sukiennicki, Paryż 1964.
Dokumenty obrony Lwowa 1939, oprac. A. Leinwand, Warszawa 1997.
Obrona Lwowa 1939 r., t. 1: Dokumenty 1–16 września, red. A. Wesołowski, Warszawa 2018.
Obrona Lwowa 1939 r., t. 2: Dokumenty 17–22 września, red. A. Wesołowski, Warszawa 2018.
Schematismus archidioecesis Leopoliensis ritus latini 1936, Leopoli 1936.
Schematismus archidioecesis Leopoliensis ritus latini 1939, Leopoli 1939.
Schematyzm duchowenstwa i parafij Lwiwśkoji archidieceziji łatynśkoho obriadu 2011, [Lwiw 2011].
Schematyzm duchowenstwa i parafij Lwiwśkoji archidieceziji łatynśkoho obriadu 2016, [Lwiw 2016].
Szematyzm duchowenstwa lwiwśkoji archieparchiji 1938, Lwiw 1938.
Wołczański J., Eksterminacja narodu polskiego i Kościoła rzymskokatolickiego przez ukraińskich nacjonalistów w Małopolsce Wschodniej w latach 1939–1945. Materiały źródłowe, cz. 1–2, Kraków 2005–2006.
Wołczański J., Relacje z sowieckich przesłuchań świadków napadów ukraińskich nacjonalistów na klasztor oo. Dominikanów w Podkamieniu i okoliczne wioski w 1944 roku [w:] Historia świadectwem czasów. Księdzu Profesorowi Markowi Tomaszowi Zahajkiewiczowi, red. W. Bielak, S. Tylus, Lublin 2006.
Relacja ustna dyrektora Archiwum Prowincji oo. Bernardynów w Krakowie, Kraków 30 XII 2019 r.
Relacja ustna ks. Piotra Smolki SDB, Przemyślany 31 XII 2019 r.
Buczek M., Sedelnyk I., Lwiwśka archidiecezija łatynśkoho obriadu. Iljustrowana rozpowid’, cz. 1: Parafiji, kosteły ta kapłyci (Iwano-Frankiwśka, Ternopilśka i Czerniwećka obł.), Lwiw 2006.
Ciesielski S., Hryciuk G., Srebrakowski A., Masowe deportacje ludności w Związku Radzieckim, Toruń 2003.
Gogola Z., Dzieje franciszkańskiej Prowincji św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię 1918–1939, Kraków 2010.
Grzelak C.K., Kresy w czerwieni 1939. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę, Warszawa 2008.
Istorija mist i sił ukrajinśkoji RSR, Ternopilśka obłast’, Kyjiw 1973.
Kalbarczyk S., Martyrologia Polaków w więzieniu przy ul. Łąckiego we Lwowie w latach II wojny światowej, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, nr 7/8.
Komański H., Siekierka S., Ludobójstwo dokonane na duchownych obrządku łacińskiego przez OUN-UPA oraz zniszczenia obiektów sakralnych rzymskokatolickich na Kresach Południowo--Wschodnich 1939–1947, Wrocław 2008.
Korołewśkyj K., Mytropołyt Andrej Szeptyćkyj (1865–1944), Lwiw 2014.
Kto był kim w II Rzeczypospolitej, red. J.M. Majchrowski, G. Mazur, K. Stepan, Warszawa 1994.
Kuwałek R., Obóz zagłady w Bełżcu, Lublin 2010.
Langner W., Ostatnie dni obrony Lwowa 1939, Warszawa 1979.
Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945–1989, t. 1, red. J. Myszor, Warszawa 2002.
Majka P., Generał Józef Gawlina. Biskup polowy, Warszawa 2017.
Metropolita Andrzej Szeptycki. Studia i materiały, red. A.A. Zięba, Kraków 1994.
Obóz zagłady w Bełżcu w relacjach ocalonych i zeznaniach polskich świadków, red. D. Libionka, Lublin 2013.
Petrus J.T., Kościół parafialny p.w. św. Stanisława biskupa i męczennika w Firlejowie [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 15, red. J.K. Ostrowski, Kraków 2007.
Siekierka S., Komański H., Bulzacki K., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław 2006.
Siekierka S., Komański H., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, Wrocław 2004.
Siekierka S., Komański H., Różański E., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie stanisławowskim 1939–1946, Wrocław [2007].
Siemaszko E., Siemaszko W., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, t. 1–2, Warszawa 2000.
Sienkiewicz W., Mały słownik historii Polski, Warszawa 2000.
Słownik biograficzny duchowieństwa metropolii lwowskiej obrządku łacińskiego ofiar II wojny światowej 1939–1945, red. J. Krętosz, M. Pawłowiczowa, Opole 2007.
Szatko S., Firlejów. Monografia historyczna, Lwów 1937.
Zbrodnia katyńska. W cieniu prawdy i kłamstwa, red. S. Kalbarczyk, Warszawa 2010.
Żerko S., Biograficzny leksykon II wojny światowej, Poznań 2013.
Żurek S., Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich dokonane na Polakach w Polsce południowo-wschodniej w latach 1939–1948, Warszawa 2013.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Józef Wołczański, Father Kazimierz Orkusz’s Memories of the Borderlands During 1939–1945 , Remembrance and Justice: Vol. 42 No. 2 (2023)
