Współpraca Departamentu I MSW z Hauptverwaltung Aufklärung MfS w zakresie tajnego pozyskiwania nowych technologii dla przemysłu PRL i NRD w latach 1975–1990

Mirosław Sikora

Vol. 29 No. 1 (2017)

ISSN:

1427-7476

Section: Varia

Cooperation between Department I of the Ministry of Internal Affairs and Hauptverwaltung Aufklärung of the MfS with Regard to the Acquisition of New Technologies for the Polish People’s Republic and the German Democratic Republic in 1975–1990

Mirosław Sikora

Remembrance and Justice, Vol. 29 No. 1 (2017), pages: 506-539

Publication date: 2017-06-30

PDF (Język Polski)

Abstract

The intelligence services of the Warsaw Pact and the Council for Mutual Economic Assistance member states cooperated from the moment the Iron Curtain fell over Central and Eastern Europe. As the specific branches of the intelligence expanded following the example of the KGB, information exchange encompassed an increasing range of issues. In the 1950s, following the example set by the USSR, the Polish and East German leaderships of the party and the state started to lay the foundations for the so-called scientific and technical intelligence (WNT), whose task was to provide the economy with innovative technologies, including ones subject to the trade embargo imposed by the capitalist countries. The first half of the 1970s brought dynamic development in the field of organisation and staff of the scientific and technological intelligence across COMECON, which can be seen both in the case of the Polish People’s Republic and the German Democratic Republic. Both countries tried to correlate the tasks of the scientific and technological intelligence (which was known as SWT – Sektor für Wissenschaft und Technik – in East Germany) with the national research and development goals set for the economy. As regards the general technology level, the GDR had advantage over all other COMECON countries, including the USSR, which also had impact on relations with Poland, which was much more underdeveloped. The author begins his tale by outlining the economic position of both countries and their joint projects in the areas of research and development and the industry. The author’s primary intention was to determine the chronology of clandestine contact between both scientific and technological intelligence services, show the thematic spectrum and the scale of information exchange, and to define the points of gravity of the cooperation. The analysis of archival documents created by Department I of the Ministry of Internal Affairs on one hand and by various divisions in the Ministerium für Staatssicherheit on the other makes it possible to determine that components of both countries’ intelligence active in the field of science and technology submitted analyses and informational materials to each other, particularly in the field of nuclear energy and the military complex of NATO countries, as early as the late 1950s. The cooperation deepened around the mid-1970s, where annual consultation between the managements of the WNT and the SWT combined with exchange of experience with regard to industrial espionage became a standard. With the passage of time, the interest of both services expanded into all key branches of the industry such as metallurgy and exploitation of natural deposits, polymer chemistry and biotechnology, and particularly microelectronics and information technology. In the 1980s, the cooperation reached its most advanced stage and encompassed mutual exchange of construction and technological documentation and designs, as well as samples of materials and chemical compounds obtained on the “black market” (i.e. through informers recruited in Western companies).

Keywords

wywiad • szpiegostwo • technologia • nauka • PRL • NRD • zimna wojna intelligence • espionage • technology • science • Polish People’s Republic • East Germany • Cold War

References

Andrew Christopher, Mitrochin Wasilij, Archiwum Mitrochina II. KGB i Świat, tłum. K. Bażyńska-Chojnacka i P. Chojnacki, REBIS, Poznań 2009.

Andrew Christopher, Mitrochin Wasilij, Archiwum Mitrochina. KGB w Europie i na Zachodzie, tłum. M. M. Brzeska, R. Brzeski, Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2001.

Bagieński Witold, Wkład wywiadu gospodarczego w rozwój przemysłowy w dekadzie Edwarda Gierka [w:] Dekada Gierka. Wnioski dla obecnego okresu modernizacji Polski, red. Krzysztof Rybiński, Warszawa 2011

Bischof Henrik, Das „Eureka” - Projekt Osteuropas. Zur Entwicklung der Schlüsseltechnologien in den RGW-Staaten, Bonn 1986.

Buthmann Reinhard, Hochtechnologien und Staatssicherheit. Die strukturelle Verankerung des MfS in Wissenschaft und Forschung der DDR, Reihe B. Analysen und Berichte Nr. 1/2000), Hg. BStU. Berlin 2000.

Cain Frank, Computers and the Cold War: United States Restrictions on the Export of Computers to the Soviet Union and Communist China, Journal of Contemporary History, Vol. 40 (1).

Chertoprud Sergei V., Nauchno-technicheskaia razvedka ot Lenina do Gorbacheva, Olma Press, Moskva 2002.

Corera Gordon, Intercept. The Secret History of Computers and Spies. From Bletchley Park to Cyber Espionage, Weidenfeld & Nicolson 2016 (pierwsze wydanie 2015).

Cziomer Erhard, Historia Niemiec współczesnych 1945-2005, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2006.

Die Industriespionage der DDR. Die wissenschaftlich-technische Aufklärung der HVA, red. Horst Müller, Manfred Süß, Horst Vogel, Berlin 2008.

Dittmann Frank, Microelectronics under Socialism, w: Tensions of Europe/Inventing Europe, Working Paper nr 2010_17.

Dittmann Frank, Technik versus Konflikt. Wie Datennetze den Eisernen Vorgang durchdrangen, Osteuropa, 59. Jg., 10/2009.

Edwards Paul N., The Closed World. Computers and the Politics of Discourse in Cold War America, MIT Press, Cambridge (Massachusetts) - London 1996.

Fricke Karl Wilhelm, Die Sataatssicherheit DDR. Entwicklung, Strukturen, Aktionsfelder, Verlag Wissenschaft und Politik, Köln 1982.

Gabrisch Hubert, Polen im RGW. Vor- und Nachteile der Integration Polens in den Rat für Gegenseitige Wirtschaftshilfe (RGW) in den 80er Jahren, Hamburg 1986.

Gerovitch Slava, From Newspeak to Cyberspeak. A history of Soviet Cybernetics, MIT Press, Cambridge (Massachusetts) – London 2002.

Grala Dariusz T., Reformy gospodarcze w PRL (1982–1989). Próba ratowania socjalizmu, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2005.

Großmann Werner, Bonn im Blick. Die DDR-Aufklärung aus der Sicht ihres letzten Chefs, Berlin 2001.

Haustein Heinz-Dieter, Wissenschaftlich-technischer Fortschritt in der Industrie der DDR – Entwicklung, Probleme, Aufgaben [in:] Innovationsprobleme in Ost und West, red. Alfred Schüller, Helmut Leipold, Hannelore Hamel, Stuttgart – New York 1983.

Jaskułowski Tytus, Przyjaźń, której nie było. Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD wobec MSW 1974-1990, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014.

Jaskułowski Tytus, Szpiedzy tacy jak wy. Wywiadowcza (nie)codzienność kontaktów między PRL a NRD 1970-1990, WUW, Warszawa 2015, s. 114-115.

Judt Matthias, Der Bereich Kommerzielle Koordinierung: Das DDR-Wirtschaftsimperium des Alexander Schalck-Golodkowski - Mythos und Realität, Christoph Links Verlag, Berlin 2013.

Kaliński Janusz, Gospodarka w PRL, IPN, Warszawa 2012.

Larecki Jan, Pawlikowicz Leszek, Piotrowski Paweł, Aparaty centralne służb wywiadu cywilnego Układu Warszawskiego jako wyspecjalizowane struktury państwa 1944-1991, Rzeszów 2015.

Lascelles David, Comecon to 1980, The Financial Times Limited, London 1976.

Macrakis Kristie, Seduced by Secrets. Inside the Stasi’s Spy-Tech World, Cambridge University Press, Cambridge – New York 2008.

Małecki Ignacy, Technology of science-technology Information in Poland [w:] Moderne Informationstechnologien und die Gesellschaften in Ost- und Westeuropa, red. Clemens Burrichter, Institut für Gesellschaft und Wissenschaft, Erlangen 1988.

Mastanduno Michael, Economic Containment. CoCom and the Politics of East-West Trade, Cornell University Press, Ithaca – London, 1992.

Monkiewicz Grażyna, Monkiewicz Jan, Ruszkiewicz Jerzy, Zagraniczna Polityka Naukowo-Techniczna Polski. Diagnoza, uwarunkowania, kierunki, Wydawnictwo PAN – Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989.

Monkiewicz Jan, Maciejewicz Jan, Technology Export from the Socialist Countries, Westview Press, Boulder – London 1986.

Nauka – Technika – Społeczeństwo, red. Lech Zacher, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1981.

Paczkowski Andrzej, Rezydentura wywiadu MSW w Ministerstwie Przemysłu Maszynowego (1971–1983) [w:] „Budujemy socjalizm...” Materiały pokonferencyjne, red. Robert Klementowski, Sebastian Ligarski, Warszawa 2010.

Pawlikowicz Leszek, Aparat centralny 1 Zarządu Głównego KGB jako instrument realizacji globalnej strategii Kremla 1954-1991, RYTM, Warszawa 2013.

Piotrowski Paweł, Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3: 1975–1990, red. P. Piotrowski, Warszawa 2008.

Rat für gegenseitige Wirtschaftshilfe. Strukturen und Probleme, seria: Studien zur Geschichte und Politik, t. 259, Bonn 1987.

Rudolph Karsten, Wirtschaftsdiplomatie im Kalten Krieg. Die Ostpolitik der westdeutschen Grossindustrie 1945-1991, Campus Verlag, Frankfurt/Main – New York 2004.

Schlomann Friedrich-Wilhelm, Operationsgebiet Bundesrepublik. Spionage, Sabotage und Subversion, 2. Wydanie, Universitas, München 1985

Selvage Douglas, Nehring Christopher, Die AIDS-Verschwörung. Das Ministerium für Staatssicherheit und die AIDS-Desinformationskampagne des KGB, BF informiert, 33/2014.

Sikora Mirosław, Intelligence-interchange in the area of Science and Technology between Poland and Soviet Union, 1986-1990 [w:] Technology in Times of Transition. 41 ICOHTEC Symposium 2014, red. E. Helerea, M. Cionca, M. Ivănoiu, Brasov 2014.

Sikora Mirosław, Pro publico bono? Wywiad w służbie przemysłu farmaceutycznego PRL 1973-1989. Szkic problemu, [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. 2, red. Wojciech Skóra i Paweł Skubisz, Szczecin 2015.

Sikora Mirosław, Służba Bezpieczeństwa wobec przekształceń ekonomicznych w Polsce 1980-1989. Przyczynek do badań nad ingerencją polskich służb specjalnych w gospodarkę, [w:] Pamięć i Sprawiedliwość, 2012, nr 2 (20).

Sikora Mirosław, Tajne odsiarczanie; czyli słowo o tym jak wywiad PRL dbał o śląskie powietrze, CzasyPismo o historii Górnego Śląska, nr 2 (6) 2014.

Sikora Mirosław, Wirtschaftliche Innovation durch Spionage. Forschung, Entwicklung und der Geheimdienst in der Volksrepublik Polen 1970-1990, Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, Jg 62/ Heft 4, 2014.

Skobelski Robert, Polityka PRL wobec państw socjalistycznych w latach 1956-1970. Współpraca – napięcia – konflikty, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010.

Steiner André, Von Plan zu Plan. Eine Wirtschaftsgeschichte der DDR, DVA, München 2004.

Stiller Werner, Der Agent. Mein Leben in drei Geheimdiensten, Christoph Links Verlag, Berlin 2010; idem, Der Doppelagent : Autobiographie, Rotbuch-Verlag, Berlin 2013.

Stola Dariusz, Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010, s. 298–302, 482.

Święcicki Jerzy, Międzynarodowa współpraca naukowo-techniczna i integracja krajów RWPG, seria: Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej nr 510, Łódź 1988.

Wilczynski Josef, Technology in Comecon. Acceleration of Technological Progress through Economic Planning and the Market, Macmillan Press Ltd., London – Basingstoke 1974.

Wirtschaftliche und wissenschaftlich-technische Zusammenarbeit der RGW-Länder. Dokumente, Staatsverlag der DDR, Berlin 1981

Wolf Markus, McElvoy Anne, Człowiek bez twarzy. Autobiografia szefa STASI, z ang. na pol. przeł. Kamil Dmoch, Warszawa 1998.

Zacharski Marian, Nazywam się Zacharski. Marian Zacharski. Wbrew regułom, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2009.

Zloch-Christy Iliana, Debt problems of Eastern Europe, Cambridge University Press, New York - New Rochelle – Melbourne – Sydney, 2011.

Citation rules

Sikora, M. (2017). Cooperation between Department I of the Ministry of Internal Affairs and Hauptverwaltung Aufklärung of the MfS with Regard to the Acquisition of New Technologies for the Polish People’s Republic and the German Democratic Republic in 1975–1990. Remembrance and Justice, 29(1), 506–539. Retrieved from https://czasopisma.ipn.gov.pl/index.php/pis/article/view/159

Statistics

Downloads

Download data is not yet available.

Share it