Wpływ nauczania Soboru Watykańskiego II na rozwój zakonów na rządzonej przez Sowietów Litwie

Arūnas Streikus

Vol. 29 No. 1 (2017)

ISSN:

1427-7476

Section: Studia

Wpływ nauczania Soboru Watykańskiego II na rozwój zakonów na rządzonej przez Sowietów Litwie

Arūnas Streikus

Wydział Historii Uniwersytetu Wileńskiego

Remembrance and Justice, Vol. 29 No. 1 (2017), pages: 201-218

Publication date: 2017-06-30

PDF (Język Polski)

Abstract

W artykule przedstawiona została sytuacja i rozwój zakonów katolickich na sowieckiej Litwie po ich likwidacji w latach czterdziestych. Jako punkt zwrotny w powojennych dziejach zgromadzeń zakonnych potraktowany został Sobór Watykański II, a szczególnie jego nauczanie, odnoszące się do życia zakonnego. Najwięcej miejsca w artykule poświęcono właśnie okresowi posoborowemu: latom siedemdziesiątym i osiemdziesiątym na Litwie. Analiza oparta jest na źródłach archiwalnych, powstałych zarówno w strukturach władzy (przede wszystkim KGB), jak i w środowisku poszczególnych zakonów. Zostały też wykorzystane relacje ustne, zapisane w na potrzeby różnych badań. Uwzględniona została nie tylko sytuacja zakonów na Litwie. Ważnym czynnikiem przemian posoborowych była odbudowa lub nawiązanie kontaktów z Kościołem powszechnym za „żelazną kurtyną”, co czasem działo się poprzez kontakty w innych krajach bloku sowieckiego (Polska, Niemcy Wschodnie). Paradoksalnie, nawiązanie takich kontaktów, szczególnie w przypadku zgromadzeń żeńskich, okazało się łatwiejsze niż stworzenie jakiejś współpracy między polskimi a litewskimi wspólnotami zakonnymi, gdyż nie utrzymywały i nie próbowały nawiązać żadnych wzajemnych relacji w okresie sowieckim. Artykuł skoncentrowany jest przede wszystkim na „litewskiej” części życia zakonnego. Odbywało się ono w warunkach podziemnych, co ograniczało dostęp do wiedzy na temat nauczania soborowego i wpływało na możliwości i specyfikę wprowadzenia go w życie. Mimo to większość zakonów podjęła wysiłki zmierzające do odnowy i poprawy jakości formacji kandydatów, lepszego przygotowania teologicznego zakonników i zakonnic, budowania i potrzymania więzi wspólnotowych w zgromadzeniach. Takie wysiłki podjęły liczne zgromadzenia żeńskie. Wśród męskich szczególnie zaangażowani byli jezuici i marianie. Te dwie kongregacje jako pierwsze zbudowały trwałe kontakty ze swoimi ośrodkami poza Litwą, co wpłynęło na dynamikę wprowadzania zmian posoborowych w tych właśnie wspólnotach. W innych zgromadzeniach męskich (franciszkanie, salezjanie, dominikanie) ożywienie nastąpiło później – dopiero w drugiej połowie lat osiemdziesiątych.

Keywords

zakony • podziemie • Litwa • emigracja • Sobór Watykański II orders • underground • Lithuania • emigration • Second Vatican Council

References

Balik S., Hanuš J., Das Zweite Vatikanische Konzil und die böhmischen Länder, Paderborn 2014; Studia soborowe. Historia i nauczanie Vaticanum II, t. 1, red.

M. Białkowski, Toruń 2013

Studia soborowe. Historia i recepcja Vaticanum II, t. 2, red. M. Białkowski, Toruń 2015.

Śliwińska B., Siostry katarzynki na Litwie wobec totalitaryzmu komunistycznego [w:] Żeńskie zgromadzenia zakonne w Europie Środkowo-Wschodniej wobec totalitaryzmu komunistycznego, red. A. Mirek, Warszawa 2012

Strzelecka H., Służebnice Jezusa w Eucharystii na terenach Związku Radzieckiego w latach 1945–1991, Warszawa 1994

Mirek A., Zostały, by modlić się za Rosję: działalność Zgromadzenia Córek Maryi Niepokalanej na Wileńszczyźnie w latach 1945–1991 [w:] Żeńskie zgromadzenia zakonne w Europie Środkowo-Wschodniej wobec totalitaryzmu komunistycznego...

Pažėraitė A., Lietuvos vienuolijos totalitarinio režimo sąlygomis, „LKMA suvažiavimo darbai” 2003, XVIII/2

Streikus A., Sovietų valdžios reakcija į II Vatikano Susirinkimą, „LKMA Metraštis” 2000, XVI

Aliulis V., Vieno žąsiaganio istorija: pasakojimai ir pamąstymai, Vilnius 2007

Miłość doskonała. Perfectae caritatis – tekst dwujęzyczny, wprowadzenie, komentarze i apendyks, Kraków 2003

Gambari E., Życie zakonne po soborze watykańskim II, Kraków 1998

Mūsų močiutė: sesuo Uršulė Marija Teresė Novickaitė (1901 04 02 – 1985 05 26), red. A. Pajarskaitė, Kaunas 2010

Aliulis V., Kaip laisvas ligonis kalnus vertė, „Naujasis židinys-Aidai” 2001, nr 3

Paulavičiūtė L., Lietuvos katakombų universitetai, „Katalikų pasaulis” 1994, nr 1

Vaiseta T., Nuobodulio visuomenė. Kasdienybė ir ideologija vėlyvuoju sovietmečiu (1964–1984), Vilnius 2014

Dydycz A., Kapucyni na Litwie (1940–1994) [w:] Pranciškonai Lietuvoje XX a.: šviesa spindi tamsoje, red. A.M. Dettlaff, Vilnius 2011

Żurek W.W., Możliwości i formy duszpasterzowania salezjanów w powojennej rzeczywistości na terenach europejskich republik radzieckich, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2007, t. 87

Laukaitytė R., Marijos Nekaltojo Prasidėjimo vargdienių seserų šaka Amerikoje, Putnam 2012

Citation rules

Streikus, A. (2017). Wpływ nauczania Soboru Watykańskiego II na rozwój zakonów na rządzonej przez Sowietów Litwie. Remembrance and Justice, 29(1), 201–218. Retrieved from https://czasopisma.ipn.gov.pl/index.php/pis/article/view/147

Statistics

Downloads

Download data is not yet available.

Share it

Vol. 29 No. 1 (2017)

ISSN:

1427-7476

Data publikacji:
2017-06-30

Dział: Studia

Wpływ nauczania Soboru Watykańskiego II na rozwój zakonów na rządzonej przez Sowietów Litwie

Arūnas Streikus

Wydział Historii Uniwersytetu Wileńskiego

Remembrance and Justice, Vol. 29 No. 1 (2017), pages: 201-218

Publication date: 2017-06-30

Abstract

Keywords

zakony • podziemie • Litwa • emigracja • Sobór Watykański II orders • underground • Lithuania • emigration • Second Vatican Council

References

Most read articles by the same author(s)

Citation rules

Statistics

Downloads

Share it