Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Zrzeszenie Katolików „Caritas” a polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1950-1970
Ks. Dominik Zamiatała
https://orcid.org/0000-0002-3814-7441
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 37 Nr 1 (2021), strony: 227-252
Data publikacji: 2021-06-30
https://doi.org/10.48261/pis213711
PDF
Abstrakt
Zrzeszenie Katolików „Caritas” jako państwowa organizacja charytatywna powstało na bazie bezprawnie zagarniętego majątku kościelnej organizacji dobroczynnej Caritas. Mimo szumnych haseł władze komunistyczne zredukowały jego działalność dobroczynną do prowadzenia zakładów specjalnych dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Od końca lat pięćdziesiątych służyło jako parawan działalności duchowieństwa współpracującego z władzą ludową wbrew woli episkopatu, której zasadniczym celem było doprowadzenie do uznania przez większość księży społeczno-politycznych założeń socjalizmu i lojalności wobec państwa. Była to instytucja umożliwiająca księżom wyrażenie pozytywnego stosunku do władz. Komuniści traktowali ją instrumentalnie w zależności od bieżących potrzeb politycznych, zwłaszcza w odniesieniu do hierarchii katolickiej. Miała dać im możliwość wykorzystywania duchowieństwa do wspierania określonych aspektów polityki PRL, tak w wymiarze wewnętrznym, jak i zagranicznym. Wielokrotnie służyła komunistom tylko do osiągnięcia określonego efektu politycznego. Poza tymi akcjami zrzeszenie charakteryzowały stagnacja i bierność.
Słowa kluczowe
Zrzeszenie Katolików „Caritas” • władze komunistyczne • działalność charytatywna • polityka wyznaniowa • organa bezpieczeństwa • Urząd ds. Wyznań • Polska Zjednoczona Partia Robotnicza • PZPR the “Caritas” Association of Catholics • communist authorities • charitable activity • religious policies • the security apparatus • Office for Religious Denominations • the Polish United Workers’ Party
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Archiwum Civitas Christiana
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
Aparat bezpieczeństwa w walce z Kościołem katolickim w województwie pomorskim (bydgoskim) w latach 1945–1956, oprac. T. Chinciński, A. Paczoska-Hauke, Bydgoszcz–Gdańsk 2010.
Instrukcje, wytyczne, okólniki Departamentu V MBP dotyczące działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w latach 1945–1953, oprac. A. Dziurok, J. Marecki, F. Musiał, Kraków–Katowice 2012.
Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red i oprac. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2017.
Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, oprac. P. Raina, t. 1: Lata 1945–1959, Poznań 1994.
Kościół w Polsce. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, oprac. P. Raina, t. 2: Lata 1960–1974, Poznań 1995.
Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, red. A. Dziurok, Warszawa 2004.
Przeciw Kościołom i religii. Sprawozdania Sekcji 5 Wydziału V Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie 1946–1952, red. F. Musiał, Kraków 2008.
Tajne dokumenty Państwo – Kościół 1960–1980, Londyn 1996.
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990 w świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000.
Fijałkowska B., Partia wobec religii i Kościoła w PRL, t. 1: 1944–1956, Olsztyn 1999.
Jaworska K., Relacje między państwem a Kościołem katolickim w (archi)diecezji wrocławskiej w latach 1956–1974, Legnica 2009.
Majka J., Chrześcijańska myśl i ruch charytatywny [w:] Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832–1939, red. Cz. Strzeszewski, R. Bender, K. Turowski, Warszawa 1981.
Misztal H., Polskie prawo wyznaniowe. Zagadnienia wstępne, rys historyczny, Lublin 1997.
Noszczak B., Antymilenium. Konflikt państwa z Kościołem na tle obchodów tysiąclecia chrztu Polski (1956–1966/1967), Warszawa 2020.
Zamiatała D., Caritas. Działalność i likwidacja organizacji 1945–1950, Lublin 2000.
Żaryn J., Kościół a władza w Polsce (1945–1950), Warszawa 1997.
Żurek J., Ruch „księży patriotów” w województwie katowickim w latach 1949–1956, Warszawa–Katowice 2009.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Dominik Zamiatała, Robocze spotkania pionów wyznaniowych PRL i CSRS (zarys problemów) , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 32 Nr 2 (2018)
- Dominik Zamiatała, Zagadnienie Kościoła katolickiego podczas spotkań roboczych organów wyznaniowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Niemieckiej Republiki Demokratycznej , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 38 Nr 2 (2021)
