Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Procesy polityczne stanu wojennego w perspektywie lokalnej. Przypadek województwa kaliskiego
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 43 Nr 1 (2024), strony: 200-225
Data publikacji: 2024-08-09
https://doi.org/10.48261/PIS244310
PDF
Abstrakt
Autor artykułu prezentuje lokalny aspekt funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w okresie stanu wojennego (13 grudnia 1981 – 22 lipca 1983 r.) na przykładzie woj. kaliskiego. Celem jest ukazanie orzecznictwa sądów cywilnych i wojskowych, kolegiów ds. wykroczeń oraz aktywności prokuratury na obszarze peryferyjnym, niebędącym w skali ogólnopolskiej ani kluczowym centrum społeczno-politycznym i gospodarczym, ani silnym ośrodkiem opozycji i regionem NSZZ „Solidarność”. W omawianym okresie sądy w woj. kaliskim rozstrzygały o winie co najmniej 29 osób, oskarżonych na podstawie Dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym oraz kodeksu karnego o popełnienie przestępstw m.in. w związku z: kontynuowaniem działalności związkowej, organizacją i udziałem w strajkach, redagowaniem, drukiem i kolportażem materiałów bezdebitowych, udziałem w strajku, „publicznym nawoływaniem do nieposłuszeństwa przeciw obowiązującemu porządkowi prawnemu” oraz „nadużywaniem wolności sumienia i wyznania na szkodę interesów PRL”. Narzędziem represjonowania działaczy Solidarności, oprócz cywilnych organów wymiaru sprawiedliwości, pozostawały również prokuratury i sądy wojskowe. Charakterystycznym rysem orzecznictwa w woj. kaliskim było skazanie przez sądy tylko jednej osoby na karę bezwzględnego pozbawienia wolności.
Słowa kluczowe
stan wojenny • województwo kaliskie • NSZZ „Solidarność • procesy polityczne • wymiar sprawiedliwości • sądy cywilne i sądy wojskowe • kolegia ds. wykroczeń martial law • Kalisz Voivodeship • „Solidarity” Trade Union • political processes • judicial system • civilian and military courts • offences colleges
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, 754, Sąd Najwyższy w Warszawie 1944–;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, 1264, Zbiór osoby anonimowej.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, 41, Sąd Rejonowy w Kępnie;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, 0043, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Kaliszu [1975] 1983–1990;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, 0044, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Kaliszu [1975] 1983–1990;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, 52, Sąd Rejonowy w Kaliszu;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, 188, Sąd Rejonowy w Kaliszu;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, 423, Sąd Rejonowy w Jarocinie;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, 537, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Kaliszu [1975] 1983–1990.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu, 35, Wojskowa Prokuratura Garnizonowa we Wrocławiu;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu, 101, Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego 1954–1990.
Archiwum Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego w Warszawie, 1.1.354.6, Spuścizna o. Stefana Dzierżka.
Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o przekazaniu do właściwości sądów wojskowych spraw o niektóre przestępstwa oraz o zmianie ustroju sądów wojskowych i wojskowych jednostek organizacyjnych Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w czasie obowiązywania stanu wojennego, DzU 1981, nr 29, poz. 157.
Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym, DzU 1981, nr 29, poz. 154.
Dzierżek S., Gdy odwaga kosztowała, Kraków 1991.
Kozłowski M., Województwo kaliskie w świetle telexów Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1977–1986), Kalisz 2004.
Majchrzak W., Obóz władzy w stanie wojennym [w:] Droga do Niepodległości. „Solidarność” 1980–2005, Warszawa 2005.
Mosiński J., Wojna polsko-jaruzelska w Wielkopolsce. Stan wojenny (1981–1983) na terenie Kalisza, Konina, Leszna, Piły i Poznania, Kalisz 2006.
Polak W., Stan wojenny – pierwsze dni, Gdańsk 2006.
Prawa człowieka i obywatela w PRL (13 XII 1981 – 31 XII 1982), Paryż 1983.
Procesy polityczne działaczy NSZZ „Solidarność” w Łodzi w okresie stanu wojennego, wybór i wstęp S. Pilarski, oprac. S. Pilarski (współpraca K. Kolasa), Łódź 2013.
Schlender G., NSZZ „Solidarność” Region Wielkopolska Południowa [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 4: Polska zachodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
Schlender G., NSZZ „Solidarność” w województwie kaliskim w latach 1980–1990, Kalisz 2006.
Schlender G., „Solidarność” Wielkopolski Południowej 1980–2000, Kalisz 2001.
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny, Dziennik Ustaw 1969, nr 13, poz. 94.
Zwiernik P., Wielkopolska i ziemia lubuska [w:] Stan wojenny w Polsce 1981–1983, red. A. Dudek, Warszawa 2003.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Sebastian Pilarski, „Odmówił powrotu do kraju” – ucieczki piłkarzy z PRL na Zachód , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 24 Nr 2 (2014)
