Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Represje sądowe wobec działaczy związkowych i opozycji politycznej na obszarze Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność” w okresie stanu wojennego
Marcin Dąbrowski
https://orcid.org/0000-0001-9658-8491
Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Lublinie
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 43 Nr 1 (2024), strony: 101-114
Data publikacji: 2024-08-09
https://doi.org/10.48261/PIS244306
PDF
Abstrakt
Przedmiotem rozważań podjętych w niniejszym artykule są polityczne procesy karne wobec działaczy NSZZ „Solidarność” i opozycji politycznej, które miały miejsce na terenie Regionu Środkowo-Wschodniego Solidarności w okresie stanu wojennego. Według zachowanych akt sądowych i prokuratorskich, na tym obszarze miały miejsce co najmniej 73 procesy sądowe o charakterze politycznym. Pierwsze rozprawy odbyły się w trzeciej dekadzie grudnia 1981 r. Ostatnie trzy procesy zakończyły się w sierpniu 1983 r. Spośród nich 50 procesów (70 proc.) było rozstrzyganych przed sądami powszechnymi, pozostałe 23 sprawy odbyły się przed sądami wojskowymi. Oskarżono w nich 147 osób, z których 120 zostało skazanych. 22 proc. spośród skazanych otrzymało kary pozbawienia wolności od 1 roku wzwyż, 15 proc. skazanych otrzymało wyroki pozbawienia lub ograniczenia wolności poniżej 1 roku, 46 proc. otrzymało wyroki pozbawienia wolności w zawieszeniu, a 8 proc. ukarano jedynie grzywną. Największe natężenie omawianych procesów, na etapie rozpraw sądowych, miało miejsce w styczniu, lutym oraz maju 1982 r. Jedna trzecia spraw dotyczyła organizacji strajków grudniowych w 1981 r. przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego, a 55 proc. związana była z podjętym w następnych miesiącach szeroko pojętym oporem i działalnością podziemną.
Słowa kluczowe
Solidarność • stan wojenny w Polsce • represje komunistyczne • polityczne procesy sądowe w komunistycznej Polsce • Region Środkowo-Wschodni • Lubelszczyzna Solidarity • martial law in Poland • communist repression • political court trials in communist Poland • Middle-East Region • Lublin region
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, BU 754/220, Akta Izby Karnej Sądu Najwyższego w sprawie Jan Zbigniew Szczygieł i Edward Owczarski;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, BU 1357/9, Akta w sprawie przeciwko Adamczyk Andrzej;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, BU 1357/36, Akta w sprawie Pietruszewski Stanisław, Kępski Józef i Graniczka Leszek;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, BU 1357/37, Akta w sprawie Pietruszewski Stanisław, Kępski Józef i Graniczka Leszek;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, BU 1357/38, Akta w sprawie Pietruszewski Stanisław, Kępski Józef i Graniczka Leszek;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, BU 1357/284, Akta przeciwko Sobański Janusz, Opozda Piotr, Wach Cezary Józef;
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, BU 1357/426, 427, 428, 429, 430, Akta w sprawie Komsta Halina, Kaproń Franciszek, Szczygieł Jan, Owczarski Edward, Miłczak Teresa
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu, 023/276, Akta kontrolne śledztwa w sprawie przeciwko Wojciechowi Marciniakowi;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 023/278, t. 1–3, Sprawa operacyjnego rozpracowania kryptonim „Powiew” / Adam Cichocki /Akta śledztwa przeciwko Cecylii Sawie;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 23/403, Akta tymczasowo aresztowanego – skazanego. Saniewski Jerzy;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 026/104, Akta śledztwa przeciwko Januszowi Sobańskiemu;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 0218/33, Sprawa operacyjnego rozpracowania kryptonim „Dublerzy” / Akta kontrolne śledztwa przeciwko Januszowi Sobańskiemu i innym, t. 1–3;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 0218/33, t. 4, Akta kontrolne śledztwa przeciwko Andrzejowi Olszewskiemu;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu, 0220/275, Akta śledcze w sprawie działalności nielegalnej organizacji o nazwie Komitet Obrony Narodowej NSZZ „S” w Puławach prowadzone przeciwko: Halina Komsta i inni;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 0220/372, Akta śledcze przeciwko: Bogdan Wójcicki;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 94/153, Akta nadzoru w sprawie przeciwko: Lipiec Wiesław, Michałkiewicz Krzysztof, Kudelska Bożena i Smyk Sławomir;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 94/158, Akta nadzoru w sprawie przeciwko Adamczyk Andrzej;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 94/517, Akta nadzoru przeciwko: Sobański Janusz, Opozda Piotr, Wach Cezary;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 94/527, Akta nadzoru w sprawie przeciwko Miszczak Zygmunt Marek i Olszewski Andrzej;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 97/1313, Akta przeciwko Hariasz Krzysztof;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 97/1314, Akta przeciwko Hariasz Krzysztof;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 98/280, Akta w sprawie przeciwko Dąbrówka Tadeusz;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 109/681, t. 1–4, Akta przeciwko Olszewski Andrzej;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 225/3, Akta w sprawie karnej Michała Stanisława Wrońskiego;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 225/7, t. 1–2, Akta śledztwa w sprawie [działalności] nielegalnej [organizacji] o nazwie „Solidarność Polski Walczącej” / Akta w sprawie karnej Tadeusza Smagały i 3 innych;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 225/8, t. 1–3, Akta w sprawie karnej Zenona Benickiego i 2 innych;
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, Lu 225/11, Akta w sprawie karnej Wojciecha Adama Marciniaka.
Elektroniczny inwentarz archiwalny akt spraw karnych z okresu stanu wojennego (strona internetowa IPN: Polskie miesiące/Grudzień 1981/Represje/Sprawy karne) (Sprawy karne – Polskie miesiące (ipn.gov.pl)) (dostęp 7 III 2024 r).
Choma-Jusińska M., Cichocki Adam [w:] Encyklopedia Solidarności (Cichocki Adam – Biogramy –Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Choma-Jusińska M., Opozda Piotr Wiesław [w:] Encyklopedia Solidarności (Opozda Piotr Wiesław –Biogramy – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Choma-Jusińska M., Sobański Janusz [w:] Encyklopedia Solidarności (Sobański Janusz – Biogramy –Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.)
Dąbrowski M., Benicki Zenon Antoni [w:] Encyklopedia Solidarności (Benicki Zenon Antoni – Biogramy – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., Graniczka Leszek Edward [w:] Encyklopedia Solidarności (Graniczka Leszek Edward – Biogramy – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., Kępski Józef Stanisław [w:] Encyklopedia Solidarności (Kępski Józef Stanisław – Biogramy – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., Komitet Obrony Narodowej „Solidarność” Ziemia Puławska [w:] Encyklopedia Solidarności (Komitet Obrony Narodowej „Solidarność” Ziemia Puławska – Hasła rzeczowe –Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., Komsta Halina Zofia [w:] Encyklopedia Solidarności (Komsta Halina Zofia – Biogramy – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., NSZZ „Solidarność” Region Środkowo-Wschodni [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 5: Polska środkowo-wschodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
Dąbrowski M., NSZZ „Solidarność” Region Środkowo-Wschodni w latach 1980–1981, Lublin 2014.
Dąbrowski M., NSZZ „Solidarność” Ziemia Puławska w latach 1980–1989, Lublin 2016.
Dąbrowski M., Okoń Jan [w:] Encyklopedia Solidarności (Okoń Jan – Biogramy – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., Pietruszewski Stanisław [w:] Encyklopedia Solidarności (Pietruszewski Stanisław –Biogramy – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., Saniewski Jerzy [w:] Encyklopedia Solidarności (Saniewski Jerzy – Biogramy –Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., Wroński Michał Stanisław [w:] Encyklopedia Solidarności (Wroński Michał Stanisław – Biogramy – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik w Świdniku [w:] Encyklopedia Solidarności (Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik – Hasła rzeczowe – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Dąbrowski M., Zakład Karny w Hrubieszowie (oddział dla więźniów politycznych) [w:] Encyklopedia Solidarności (Zakład Karny w Hrubieszowie (oddział dla więźniów politycznych) – Hasła rzeczowe – Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 6 III 2024 r.).
„Kontynuowali działalność związkową…”. Sądzeni z powodów politycznych w województwie gdańskim (1981–1983), oprac. A. Kazański, Gdańsk 2012.
Kazański A., Adamczyk Andrzej [w:] Encyklopedia Solidarności (Adamczyk Andrzej – Biogramy –Encyklopedia Solidarności (encysol.pl)) (dostęp 5 III 2024 r.).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
