Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Jedna rozmowa – dwie notatki. O spotkaniu kierownika Wydziału do spraw Wyznań w Katowicach Edmunda Łaty z biskupem koadiutorem katowickim Herbertem Bednorzem w 1966 r.
Łucja Marek
https://orcid.org/0000-0002-7355-5125
Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 36 Nr 2 (2020), strony: 549-572
Data publikacji: 2020-12-31
https://doi.org/10.48261/PIS203628
PDF
Abstrakt
Bardzo cenna i komfortowa w oglądzie przeszłości, podobnie jak w dociekaniu prawdy, jest możliwość poznania relacji obu stron danego konfliktu, wydarzenia, problemu. W niniejszym artykule zostały zaprezentowane i skonfrontowane notatki sporządzone przez interlokutorów rozmowy przeprowadzonej 5 marca 1966 r. w siedzibie kurii diecezjalnej w Katowicach. Uczestnikami dyskursu byli kierownik miejscowego Wydziału do spraw Wyznań Edmund Łata oraz biskup koadiutor Herbert Bednorz. Urzędnik udał się do kurii, by doręczyć pismo prezesa Rady Ministrów dotyczące listu biskupów polskich do biskupów niemieckich z 18 listopada 1965 r. Sprawa tzw. Orędzia nie zdominowała jednak rozmowy. Gospodarz miejsca narzucił w dużej mierze przebieg i treść dyskursu, kierując go na tory najbardziej newralgicznych wówczas problemów w zakresie polityki wyznaniowej na terenie diecezji katowickiej i wskazując na represyjność i dyskryminacyjne działania władz. Przywołane notatki różnią się objętością i szczegółowością, co wynika zapewne zarówno z ich przeznaczenia jak i charakteru interlokutorów. Kierownik WdsW obawiał się o posądzenie go o prowadzenie nieformalnych rozmów i przychylność dla kurii, dlatego szczegółowo zrelacjonował okoliczności, w jakich doszło do rozmowy. Celem biskupa koadiutora było natomiast udokumentowanie stanowiska kierownika i władz w kwestiach istotnych dla kurii i diecezji, dlatego też jego zapis w porównaniu z relacją Łaty jest zwięzły i lakoniczny. Relacje dopełniają się. Ukazują postawę, intencje i cele, które przyświecały obu rozmówcom, wzajemne nastawienie, tworzoną przez nich atmosferę i narzucany charakter dyskursu, a także najważniejsze z ich perspektywy wątki oraz tło rozmowy. Prezentowane źródła są interesujące ze względu na niecodzienne miejsce i formę rozmowy oraz omawiane zagadnienia, zarówno te związane z polityką wyznaniową na terenie diecezji, jak i wątki dotyczące osoby kierownika WdsW, poruszone przez biskupa. Notatka sporządzona przez urzędnika została odnaleziona w zasobie Archiwum Państwowego w Katowicach, pośród akt Wydziału do spraw Wyznań zgromadzonych w ramach zespołu Urząd Wojewódzki w Katowicach. Z kolei relacja hierarchy została odnaleziona w Archiwum Archidiecezjalnym w Katowicach, w aktach dotyczących rozmów i korespondencji z władzami państwowymi stanowiącej integralną część zespołu Akta rzeczowe.
Słowa kluczowe
Edmund Łata • biskup Herbert Bednorz • Katowice • Wydział do spraw Wyznań • kuria diecezjalna • polityka wyznaniowa w PRL • Kościół rzymskokatolicki • Kościół polskokatolicki • obsadzanie stanowisk kościelnych • budownictwo sakralne • laicyzacja służby zdrowia • polityka podatkowa • dezintegracja duchowieństwa • księża caritasowcy • Mysłowice • Chwałowice • Rybnik • Drogomyśl • Chwałęcice • Tychy • Piekary Śląskie • Sośnicowice Edmund Łata • Bishop Herbert Bednorz • Katowice • Department for Religious Denominations • diocesan Curia • policies on religious denominations in the People’s Republic of Poland • the Catholic Church • the Polish Catholic Church • Church appointments • church’s buildings • secularisation of the health service • tax policies • disintegration of the clergy • Caritas priests • Mysłowice • Chwałowice • Rybnik • Drogomyśl • Chwałęcice • Tychy • Piekary Śląskie • Sośnicowice
Bibliografia
Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach, Akta rzeczowe
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych
Archiwum Państwowe w Katowicach, Urząd Wojewódzki w Katowicach
Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach, Wydział Organizacji i Kadr
Kerski B., Kycia T., Żurek R., „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku. Geneza – kontekst – spuścizna, Olsztyn 2006.
Projekt anonimu na proboszcza – ks. Pietroszka Leopolda z parafii Ruda Śląska, 21 V 1962 r., oprac. A. Dziurok [w:] Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, red. A. Dziurok, Warszawa 2004.
Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. 1: 1945–1959, Poznań 1994.
Banaś K., Komunistyczny aparat bezpieczeństwa wobec pielgrzymek stanowych do Piekar Śląskich (1947–1989), Katowice 2013.
Bączkowicz F. ks., Prawo kanoniczne – podręcznik dla duchowieństwa, t. 1–2, Kraków 1923–1924.
Bednarski D., Katolickie parafie w Tychach po II wojnie światowej [w:] Tychy. Monografia historyczna, red. R. Kaczmarek, Tychy 2011.
Bednarski D., Ks. Franciszek Hornik (1928–2012), „Zeszyty Chorzowskie” 2013, t. 14.
Białecki K., Lepsi katolicy? Ingerencja organów państwa w życie Kościoła polskokatolickiego w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004, nr 3.
Bp Juliusz Bieniek. Senior diecezji katowickiej, wstęp, wybór i oprac. A. Dziurok, Ł. Marek [w:] Nigdy przeciw Bogu. Komunistyczna bezpieka wobec biskupów polskich, red. ks. J. Marecki, F. Musiał, Warszawa–Kraków 2007 („Niezłomni”, t. 1).
Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945–1970, Kraków 1995.
Dziurok A., „Kłamać nie będę, panowie komuniści”. Ksiądz Leopold Pietroszek (1913–1998), „Nasz Dziennik”, 14–16 VIII 2009.
Górecki J., Z wdzięcznością i błaganiem do Matki Bożej Piekarskiej. Studium historyczno-pastoralne pielgrzymowania do Piekar Śląskich, Katowice 2008.
Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945–1989, t. 1, red. J. Myszor, Warszawa 2002.
Marek Ł., Aparat bezpieczeństwa wobec kurii katowickiej w latach 1956–1970 [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, red. A. Dziurok, Warszawa 2009.
Marek Ł., „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Katowice 2009.
Marek Ł., Parafia polskokatolicka i konflikt wyznaniowy z Bolesławiu na tle polityki władz PRL [w:] Wiara i Niepodległość. Religijne i patriotyczne tradycje terenów diecezji sosnowieckiej (XIX–XX wiek), red. A. Dziurok, ks. M. Trąba, Katowice–Sosnowiec–Warszawa 2019.
Marek Ł., Potrzeba czy element polityki władz? Okoliczności powstania parafii polskokatolickiej w Chwałowicach [w:] Wyznania religijne w Rybniku i powiecie rybnickim w XIX i XX w., red. A. Dziurok, D. Keller, B. Kloch, Rybnik 2015 („Zeszyty Rybnickie”, nr 22).
Marek Ł., Przecieki i wycieki, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 4 (75).
Mołdawa T., Naczelne władze państwowe Polski Ludowej 1944–1979, Warszawa 1979.
Pawliczek J., Ś.P ks. Stanisław Tkocz, protonotariusz apostolski. Życiorys, „Wiadomości Archidiecezjalne” 2003, nr 11.
Represje wobec duchowieństwa górnośląskiego w latach 1939–1956 w dokumentach, oprac. K. Banaś, A. Dziurok, Katowice 2003.
Sierla S., Ks. Kanonik Arkadiusz Miś 1930–1999, Drogomyśl 2003.
Słownik biograficzny duchowieństwa (archi)diecezji katowickiej 1922–2008, red. J. Myszor, Katowice 2009.
Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996.
Szołtysik P., Kościół św. Jana Chrzciciela. Pierwsza nowa świątynia w Tychach [w:] Jak budowano Nowe Tychy. Materiały IV Tyskiego Sympozjum Historycznego, Tychy 2011 („Tyskie Zeszyty Historyczne”, nr 8).
Śląski słownik biograficzny. Seria nowa, t. 1, red. M. Fazan, F. Serafin, Katowice 1999.
Śródka A., Uczeni polscy XIX i XX stulecia, t. 5: Suplement, Warszawa 2002.
Tracz B., Jerzy Ziętek – wyjątki z portretu politycznego, „Śląski Notes Historyczny” 2011, nr 1.
Walczak J., Generał Jerzy Ziętek. Wojewoda katowicki. Biografia Ślązaka 1901–1985, Katowice 1996.
Wczoraj i dziś Państwowego Szpitala Klinicznego im. Andrzeja Mielęckiego w Katowicach 1895–1995, Katowice 1995.
Zeszyty biograficzne duchowieństwa katolickiego na Śląsku XIX i XX wieku, nr 2, red. J. Myszor, Katowice 2016 („Biblioteka Teologiczna – Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego”, nr 23).
Żurek J., Ruch „księży patriotów” w województwie katowickim w latach 1949–1956, Katowice–Warszawa 2018 („Źródła do dziejów Kościoła katolickiego na Górnym Śląsku”, nr 21).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
