okładka

Tom 34 Nr 2 (2019)

ISSN:
1427-7476

Dział: Varia

Protegowani Jakuba Bermana jako przykład klientelizmu i nepotyzmu w elicie władzy PRL.

Mirosław Szumiło

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 34 Nr 2 (2019), strony: 456-477

Data publikacji: 2019-12-30

Abstrakt

Tworzenie się sieci klientelistycznych oraz nepotyzm w elicie władzy PRL nie były do tej pory przedmiotem odrębnych badań. Są one z reguły trudno uchwytne w dokumentach. Za jeden z przykładów funkcjonowania klientelizmu i nepotyzmu można uznać grupę osób protegowanych przez człowieka nr 2 w hierarchii władzy okresu stalinowskiego, Jakuba Bermana (jego znajomych, krewnych i spowinowaconych). Zachowane dokumenty polskie i sowieckie oraz relacje członków elity komunistycznej wskazują na główną rolę Bermana w polityce kadrowej kierownictwa PZPR, a także na funkcjonowanie grupy jego znajomych i członków rodziny usadowionych w rożnych strukturach władzy w Polsce. W dokumentach sowieckich zarzucano Bermanowi preferowanie „ludzi niepolskiej narodowości”, jak eufemistycznie nazywano osoby pochodzenia żydowskiego. Podawano konkretne przykłady osób z centralnego aparatu partyjnego (kierowników wydziałów KC PZPR), Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Zdrowia oraz frontu propagandowego (Polskiego Radia i centralnych organów prasowych). Przedstawiony w niniejszym artykule przykład sieci powiązań personalnych stworzonej przez Jakuba Bermana oraz jego krewnych i znajomych z pewnością nie był odosobniony. Wymaga to skrupulatnych badań z wykorzystaniem relacji oraz informacji rozproszonych w rożnych źródłach.

Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, Warszawa 2003.

Polska w dokumentach z archiwów rosyjskich 1949–1953, wybór i oprac. A. Kochański, G.P. Muraszko, A.F. Noskowa, A. Paczkowski, K. Persak, Warszawa 2000.

Sowietskij faktor w Wostocznoj Jewropie (1944–1953). Dokumienty, red. T. Wołokitina, t. 2: 1949–1953, Moskwa 2002.

Torańska T., Oni, Warszawa 2004.

Tychowa L., Romanowski A., Tak, jestem córką Jakuba Bermana, Kraków 2016.

Warhaftig Z., Refugee and Survivor. Rescue Efforts During the Holocaust, Jerusalem 1988.

Aleksiun N., Ruch syjonistyczny wobec systemu rządów w Polsce w latach 1944–1949 [w:] Komunizm. Ideologia, system, ludzie, red. T. Szarota, Warszawa 2001.

Cenckiewicz S., Polscy agenci Moskwy w USA, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2006, nr 3–4.

Dąbek K., PZPR. Retrospektywny portret własny, Warszawa 2006.

Janowski W., Kochański A., Informator o strukturze i obsadzie personalnej centralnego aparatu PZPR 1948–1990, Warszawa 2000.

Mączak A., Nierówna przyjaźń. Układy klientalne w perspektywie historycznej, Wrocław 2003.

Myśliński J., Mikrofon i polityka. Z dziejów radiofonii polskiej 1944–1960, Warszawa 1990.

Paczkowski A., Zalecono towarzyszowi Bierutowi, „Polityka” 2002, nr 37.

Rigby T.H., Early Provincial Cliques and the Rise of Stalin, „Soviet Studies” 1981, nr 33.

Shore M., Children of the Revolution: Communism, Zionism and the Berman Brothers, „Jewish Social Studies” 2004, vol. 10.

Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 2, red. F. Tych, Warszawa 1987.

Sobor-Świderska A., Jakub Berman. Biografia komunisty, Warszawa 2009.

Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom, Warszawa 2014.

Szaynok B., Z historią i Moskwą w tle. Polska a Izrael 1944–1968, Warszawa 2007.

Szumiło M., Kobiety jako „szare eminencje” w komunistycznej elicie władzy w Polsce, „Res Historica” 2018, nr 45.

Szyc S., Polscy ambasadorowie w Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej w latach 1950–1963 [w:] Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło i M. Żukowski, Warszawa–Lublin 2015.

Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 2009.

Wicenty D., Zgniłe jabłka, zepsute skrzynki i złe powietrze. Dysfunkcje w Służbie Bezpieczeństwa w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, Gdańsk–Warszawa 2018.

Willerton J.P., Clientelism in the Soviet Union: An Initial Examination, „Studies in Comparative Communism” 1979, nr 12.

Wroński M., Zagadka śmierci profesora Mariana Grzybowskiego, wyd. II, Warszawa 2007.

okładka

Tom 34 Nr 2 (2019)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2019-12-30

Dział: Varia